ZİYA GÖKALP DÜŞÜNCESİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK SORUNU

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 3, 85 - 96, 10.10.2020

Nigar Huseynova

Öz

Bu makalede, Gökalp’ın kültür ve uygarlık öğretisi Türkçülük idesinin bir parçası olarak araştırılmaktadır. Gökalp Batı uygarlığı değerlerini benimsemekle beraber Türkiye toplumunun modernleşmesi konusunun bilimsel açıdan çözülmesinde önemli katkılar yapmıştır.
Gökalp, “kültür” ve “uygarlık” anlayışlarının benzer ve farklı yönlerini açıklayarak Türk ulusal kültürünün ve İslam’ın Batı uygarlığıyla bir araya gelebileceğini bilimsel-kuramsal açıdan araştırmıştır. Gökalp Türkiye’nin kültür tarihini antik, Türk-Müslüman ve çağdaş kültür dönemlerine ayırmıştır.
Makalede belirtildiği gibi, Gökalp kültür ve uygarlık birliğini onların her ikisinin toplumun dini, irfani, yasal, entelektüel, estetik, ekonomik, lengüistik ve teknoloji alanlarını kapsamasında görüyordu. Kültürle uygarlığın farkları aşağıdakilerden oluşmaktadır:
- Kültür ulusal, uygarlıksa uluslararası olay olarak görülmekte;
- Kültür belli millete, uygarlıksa aynı sosyal gelişme düzeyinde olan birkaç millete özgü sosyal kuruluşların toplamını yansıtmaktadır. Örneğin, Batı uygarlığı Avrupa ve Amerika’da yaşayan milletlere aittir. Bu uygarlığa İngilizlerin, Almanların, Fransızların ve diğer Avrupalıların kültürleri girmektedir.
- Uygarlık bilinçli çalışmanın ürünü gibi rasyonel özellik taşır, onun değeri bir milletten diğerine aktarılır. Kültür ise daha çok belirli bir milletin duygularını, heyecanlarını ve iç dünyasını ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler

felsefe,, kültür (medeniyet), uygarlık, Türkçülük, milletçilik, çağdaşlaşma

Destekleyen Kurum

Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Felsefe Enstitüsü

Kaynakça

• Alimov A. Türkiye// Kitapta. Emperyalizm Döneminin Tarihine Ait Denemeler. Moskova: Mısıl, 1934, s.50-51. (Алимов Аб. Турция// В кн. Очерки по истории эпоху империализма. Москва: Мысль, 1934, с.50-51).
• Göyalp Ziya. Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. Ankara, 1960
• Göyalp Z. Türkçülüyün əsasları. Bakı: Maarif, 1991, 175 s.
• Hasanova E.Y. Türk Yurdu Dergisinde İlerici Motifler// İzvestiya, Azerbaycan Bilimler Akademisi, 1961, №3 (Гасанова Э.Ю. Прогриссивние мотивы в журнале «Тюрк юрду»//Известия, АН Азерб.ССР,1961, №3)
• Həsənova E.Y. Türkiyədə türkçülük ideologiyasının yaranması məsələsinə dair (XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri// Türkiyə Respublikası və Osmanlı dövləti. Bakı: Elm, 2000, s.188-197
• Kriyev N.K. 20.Yyüzyıl Türkiye Tarihi +Şarkiyat Enstitüsü, Rusya Bilimler Akademisi, 2007, s.112. (Кривев Н.К.Истории Турции XX века.Крифт+ИВ РАН,2007,608 с.)
• Kurbanov R.O., Mustafayev A.K. Ziya Gökalp Felsefesinde Millet Anlayışı// kitapta, Felsefe: Tarih ve Çağdaşlık. Moskova: Mısıl, 1988, s.112 (Курбанов Р.О., Мустафаев А.Х. Концепция нации в философии Зия Гекалпa// В кн. Философия: История и современность. Москва: Мысль, 1988, с.112)
• Mehmet Ali Beyhan. Ziya Gokalp'in Tarih Anlayışı ve Türk Medeniyeti Tarihi Adlı Eseri.//https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/D14B7B93111F457B994DC079CF829D31?doi=
• Mustafayev A.K. Türk Yazarların Eserlerinde SSCB’deki Ulusal İlişkiler. Bakü: İlim, 1990, s.212. (Мустафаев А.Х. Национальные отнощения в СССР в трудах турецских авторов Баку: Элм, 1990, 212 c.)
• Necefov E.A. Sosyal Gelişmedeki Kültür ve Uygarlık Diyalektiği. Doktora tezi. Bakü: 2002, s.274. (Наджафов Э.А. Диалектика культуры и цивилизации в общественном развитии. Диссертация… доктора философских наук. Баку: 2002, 274 c.)
• Rüstemov Y.İ. Çağdaş Türkiye’deki İslam ve Sosyal Düşünce. Bakü: İlim, 1980, s.160. (Рустамов Ю.И. Ислам и общественная мысль в современном Турции. Баку: Элм, 1980, 160 с.)
• Tağıyev Ə.T., Mustafayev A.X., Balayev M.A. Azərbaycanda milli hərəkat ideyalarının yaranması və tarixi təkamülü. (XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəlləri) Bakı:ADPU-nin mətbəəsi,1994, 83 s.