DEĞİŞİM SÜRECİNDE SAMANCIOĞLU CÂMİİ HAZİRESİNDEKİ (CUMA OVASIİZMİR) OSMANLI MEZAR TAŞLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 4, 112 - 156, 31.12.2020

Refet Yalçin Balata

https://doi.org/10.47525/ulasbid.800024

Cited By: 1

Öz

Menderes çok eski bir tarihi geçmişe sahiptir. Tarih boyunca birçok orduya savaş öncesi

toplanma yeri görevi yapmıştır. Cem Arapça toplanma demektir. Bundan dolayı buraya ‘Cem Ovası’

denmiştir. İzmir’in işgalden kurtulduğu 1922 yılında “Cuma Ovası” adını almıştır. Daha sonra1988

tarihinde adı Menderes olarak değiştirilmiştir. Günümüzde de bu isimle bilinmektedir. İlçe merkezinde

çok sayıda tarihi eser mevcuttur. Genellikle cami kalıntıları göze çarpar. Bunlar arasında yıkıntı halindeki

Kasımpaşa Câmii, Cüneyt Bey Câmii ve bu çalışmamızda haziresindeki mezar taşlarını ele aldığımız

Samancıoğlu Câmii sayılabilir. En bakımlısı Samancıoğlu Câmii’dir. Câmiler Anadolu sosyal yaşamının

önemli bir parçasıdır. Birlikte kılınan namazların, yapılan duaların önemi büyüktür. Câmi hazireleri de

bulunduğu yöredeki önemli kişilerin gömüldükleri yer olmaları bakımından ayrı bir öneme sahiptir.

Tarihin birer vesikası olan mezar taşları aynı zamanda toplumsal bellek açısından da önem taşımaktadır.

Ancak günümüzde birçok mezar taşı insani ve doğal faktörlere yenik düşmektedir. Bunlardan biri de

Samancıoğlu Câmii haziresinde yer alan tarihi Osmanlı mezar taşlarıdır. Çalışmada değişim sürecinde

olan toplam 39 mezar taşı incelenmiştir. Mezarların tipi, ölçüleri, cinsi, yazı türü, süsleme özellikleri

güncel fotoğraflarıyla birlikte kayıt altına alınmış, ölenlerin cinsiyetleri belirtilmiştir. Değişim sürecindeki

bu mezar taşlarının güncel haliyle kayıt altına alınmasının hem yerel tarih hem de toplumsal bellek ve

toplumsal tarih araştırmalarına katkısı olacağı düşünülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Samancıoğlı, Hazire, Mezar taşları, Osmanlı, Menderes

A STUDY ON OTTOMAN GRAVESTONES IN THE GRAVEYARD OF SAMANCIOGLU MOSQUEIN THE CHANGE PROCESS (CUMA OVASI-SMYRNA)

Öz

Menderes has a very old historical background. Throughout history, it has served as a pre-war

meeting place for many armies. Cem means gathering in Arabic. For this reason, it was called "Cem

Ovası". It was named "Cuma Ovası" in 1922, when Izmir was liberated from occupation. Later, its

name was changed to Menderes in 1988. Today it is known by this name. There are many historical

monuments in the district center. Mosque ruins are usually noticeable. Among these are Kasımpaşa

Mosque in ruins, Cüneyt Bey Mosque and Samancıoğlu Mosque, whose gravestones are discussed in

this study. The most well-kept is Samancıoğlu Mosque. Mosques are an important part of Anatolian

social life. Prayers performed together are of great importance. The graveyards of the mosque are also

of particular importance in that they are the places where important people in the region are buried.

Gravestones, which are documents of history, are also important in terms of social memory. However,

many gravestones today succumb to human and natural factors. Some of these are historical Ottoman

gravestones in the graveyard of Samancıoğlu Mosque. In this study, a total of 39 gravestones in the

process of change were examined. The type, size, writing type, ornamentation features of the graves

were recorded together with their current photographs, and the gender of the deceased was specified. It

is thought that recording these gravestones in the process of change in their current form will

contribute to both local history and social memory and social history research.

Anahtar Kelimeler

Samancioğlu, Graveyard, Gravestones, Ottoman, Menderes

Kaynakça

• Acar, T. (2011), Menderes’teki Türk Eserleri, İzmir: Menderes Belediyesi Kültür Yayınları.
• Acar, T. (2019). Samancıoğlu Camii (İzmir/Menderes) Haziresindeki Osmanlı Ve Erken Cumhuriyet Dönemi Mezar Taşları. Electronic Turkish Studies, 14(3), 977- 1022.
• Balata, R.Y., Ustura, N. (1990), Bergama Müzesi Osmanlı Dönemi Mezar Taşları, İzmir: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Çakmak, E.; Daş. Ş. (2013) Karşıyaka’nın Taş Çiçekleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 29(1), 341-354.
• Daş, E. (2010), Bozdoğan Mezar Taşları, Sanat Tarihi Dergisi, XIX(2), 109-127.
• Daş, E. (2012). İzmir’de Taş Çiçekler. Kemeraltı Haziresindeki Mezar Taşları, İzmir: İBBKK, 75.
• Derman, U. (1975), Mezar Kitabelerinde Yazı Sanatımız, Türkiye Turing Ve Otomobil Kurumu Belleteni, S.49/328.
• Kalfazade, S., Ertuğrul. Ö. (1989), Kandil ve Kandilin Motif Olarak Anadolu Türk Sanatındaki Kullanımı Üzerine, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, İstanbul, C.2, 23-24.
• Kütükoğlu, M. S. (2000), XV. ve XVI. Asırlarda İzmir Kazasının Sosyal ve İktisadî Yapısı, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Redhouse. (1978), Redhouse.T. J. W. (Ed.), Turkishand English Lexicon, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Steingass, F. (1998), Persian-English Dictionary, Beyrut: Typopress
• Telci, C.,Mert, H.ve Gökçe, T.(2003), Seydiköy’den Gaziemir’e bir Kentleşme Süreci, İzmir: Gaziemir Belediyesi Kültür Yay.
• Varol, A. H. (2018), Aydın Kuşadası Adalızade Mezarlığı Mimari Tasvirli Osmanlı Mezar Taşları,I. Uluslararası Türk-İslam Mezar Taşları Kongresi (19-21 Ekim 2018, Kuşadası), Aydın: Yeni Fikir Dergisi Yayınları ve ADÜ, 601-622.
• İnternet Kaynakları
• http://www.izmirkulturturizm.gov.tr/TR-77462/menderes.html (Erişim Tarihi: 01.01.2020).
• www.abhazhaber.com/.../1889-tarihinde-kafkasyadan-karacay-cerkesk-ozerk-bolgesi (Erişim Tarihi: 01.01.2020).
• www.balturk.org.tr/tag/cumayata (Erişim Tarihi: 01.01.2020)