LİBERALİZMİN TEMELLERİ: FAYDACILIK VE DOĞAL HUKUK ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 309 - 328, 28.02.2021

Selahattin Aydar

https://doi.org/10.47525/ulasbid.841979

Öz

Son birkaç yüzyılda Avrupa ve Amerika’da siyasi ve iktisadi açıdan geniş anlamda kabul gören liberalizm hem etik ve hem de siyaset felsefesinin yüzyıllar boyunca geliştirdiği fikirlere dayanmaktadır. Özellikle klasik liberalizmin mirasçısı hükmünde olan 20. yüzyıl liberalizmi genel hatlarıyla doğal hukuk teorisinden türemiştir. Buna göre insanın doğuştan sahip olduğu ve devredilmesi mümkün olmayan yaşama, özgürlük ve mülkiyet gibi temel hakları vardır ve her türden siyasal oluşum bu hakları gözetip korumakla yükümlüdür. Ayrıca pozitif hukukun yine doğal hukuka bağlı olarak geliştirilmesi öngörülür. Öte taraftan felsefede etik bir öğreti olarak gelişen faydacılığın da liberalizmin gelişiminde önemli bir yere sahip olduğunu söylemekte herhangi bir sakınca görünmemektedir. Yöntem açısından doğal hukuk teorisi ile farklılık gösterse de esasında faydacılık kuramı da insanı merkeze alır, onun bireyselliğine ve özgürlüğüne dayanan bir dünyanın yaşanılabilir olduğuna inanır. Dolayısıyla genel hatlarıyla liberalizm, iki temel doktrin yani doğal hukuk ve faydacılık üzerine gelişmiş bir öğreti olarak kabul edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

liberalizm, doğal hukuk, faydacılık, özgürlük

FUNDAMENTALS OF LIBERALISM: A STUDY OF UTILITARIANISM AND NATURAL LAW

Öz

Liberalism, which has been widely accepted politically and economically in Europe and America in the last few centuries, is based on the ideas that both ethical and political philosophy have developed over the centuries. Especially the 20th century liberalism, which is the successor of classical liberalism, derives from natural law theory in general terms. Accordingly, human beings have inherent fundamental rights such as life, freedom and property, which cannot be transferred, and all kinds of political entities are obliged to observe and protect these rights. In addition, it is envisaged that positive law will be developed in accordance with natural law. On the other hand, it seems to be no harm in saying that utilitarianism, which develops as an ethical doctrine in philosophy, has an important place in the development of liberalism. Although it differs from natural law theory in terms of method, utilitarianism theory also centers the human being and believes that a world based on his individuality and freedom is livable. Therefore, liberalism is generally accepted as an advanced doctrine on two basic doctrines, natural law and utilitarianism.

Anahtar Kelimeler

Liberalism, natural law, utilitarianism, freedom

Kaynakça

• Arslan, A. (2016). Felsefeye Giriş. Ankara: Adres Yayınları.
• Bakır, K. (2016). Francis Hutcheson ve Ahlak Duyusu Teorisi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Burlamaqui, J.J. (2019). Doğal Hukukun İlkeleri. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Can, N. (2005). Özgür Birey Sınırlı Devlet. Ankara: Hece Yayınları.
• Capaldi, N. (2011). John Stuart Mill. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dahl, R. A. (2018). Siyasi Eşitlik Üzerine. Ankara: Dost Kitapevi.
• Gözler, K. (1998). Hukukun Genel Teorisine Giriş. Ankara: Us-a Yayıncılık.
• Grotius, H.(2001). On The Law of War And Peace. Canada: Batoche Books.
• Humboldt, W. (2013). Devlet Faaliyetinin Sınırları. Ankara: Liberte Yayıncılık.
• Hume, D. (2009). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Bilge Su Yayınları.
• Hume, D. (2020). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kymlicka, W. (2016). Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Locke, J. (2020). Yönetim Üzerine İki İnceleme. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Mill, J.S. (2016). Özgürlük Üzerine. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Mill, J.S. (2017). Faydacılık. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Monk, I. H. (2004). Modern Siyasal Düşünce. İstanbul: Say Yayınları.
• Özlem, D. (2015). Ahlak Felsefesi. İstanbul: Notos Kitap.
• Paine, T. (2017). İnsan Hakları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rawls, J. (2020). Bir Adalet Teorisi. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Rousseau, J.J. (2016). Toplum Sözleşmesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Scarre, G. (1996). Utilitarianism. London: Taylor AndFrancis Group.
• Sidgwick, H. (1874). The Methods of Ethıcs. London: Macmıllan And Co.
• Smith A. (1997). Milletlerin Zenginliği. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Smith A. (2018). Ahlaki Duygular Kuramı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Vergara, F. (2014). Liberalizmin Felsefi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yanık, K. L. (2015). Liberalizm: Bir Yazın Değerlendirmesi. Uluslararası İlişkiler, 12(46), 35-55.
• Yayla. A. (2019). Siyaset Bilimi. Ankara: Adres Yayınları.
• Bentham, J. (2017). Yasamanın İlkeleri. İstanbul: Oniki Levha Yayınları.
• Amerikan Bağımsızlık Bildirisi. (t.y). Wiki içinde. 7 Kasım 2020 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/Amerikan_Bağımsızlık_Bildirisi adresinden erişildi.
• Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, (t.y). Wiki içinde. 11 Kasım 2020 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/İnsan_ve_Yurtta_Haklar_Bildirisi adresinden erişildi.