NEVRUZ‘UN MİTOLOJİK VE TARİHİ KAYNAKLARI: TÜRKİYE VE AZERBAYCAN’DA MELO-POETİK HUSUSİYETLERİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 885 - 910, 05.08.2021

Daimi Cengiz

Öz

21 Mart Kuzey yarımkürede antik döneme dair mitolojide karanlık-aydınlık, yaz-kış, yeni-eski, doğum-ölüm, kıtlık-bolluk çatışması ekseninde Babilde Akitu, Anadolu’da Prulliyas ile ölüp-dirilen tanrılar adına düzenlenen festivaller ile kutlanmıştır. Tarihte Çemşit’in tahta çıkışı, Kava ve Feridun’un Dehhak’ı öldürmesi; ve Hz. Ali’nin doğumu, bahar ve yeniyıl kutlamaları şeklinde icra edilmiştir.
Nevruz, Çin’den Roma’ya kadar pek çok halkın 21 Mart’ta değişik adlar ile “ yeni“ ortak paydası altında kutlanagelen; felsefe, edebiyat, müzik, itikat, spor, yemek, oyun, giysi, gravür ve resim alanlarında yaratıcılığı olan bir ritüeldir.
Bu geniş coğrafyanın halk kültüründe adalet, eşitlik, barış, diriliş, kurtuluş temennileri ile anılır olmuştur. Özellikle şiirin dizelerinde ve musikinin melodi ve makamlarında çok ciddi yaratıcılığa neden olmuştur. Melo-poetik hususiyetleri önde olan bir ritüeldir. Onun özünün taşıdığı mesajlar Birleşmiş Milletler‘e esin kaynağı olduğu için 21 Mart “Irkçılığa ve Ayrımcılığa Karşı Mücadele Günü“ olarak kabul olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Nevruz, Nevruz‘un mitolojisi, Nevruz‘un tarihi, Nevruz ve müzik, Nevruz ve edebiyat

MYTHOLOGICAL AND HISTORICAL SOURCES OF NEVRUZ, ITS MELO-POETIC CHARACTERISTICS IN TURKEY AND AZERBAIJAN

Öz

March 21 was celebrated in the Northern Hemisphere with the festivals organized in the name of the gods who died and resurrected with Prulliyas in Anatolia, in the axis of the dark-light, summer-winter, new-old, birth-death, famine-abundance conflict in the mythology of the ancient period. In history, the ascension of Çemsit to the throne, the Kava and Feridun killing of Dehhak; and Hz. Ali's birth was performed as spring and new year celebrations.
Nevruz is celebrated under the "new" common denominator of many people from China to Rome on March 21 with different names; it is a creative ritual in the fields of philosophy, literature, music, belief, sports, food, play, clothing, engraving and painting.
In the folk culture of this wide geography, it has been remembered with its wishes for justice, equality, peace, resurrection and salvation. It caused serious creativity especially in the lines of poetry and in the melody and modes of music. Melo-poetic is a ritual with prominent features. Since the messages carried by its essence inspired the United Nations, 21 March has been accepted as the “Day of the Struggle against Racism and Discrimination”.

Anahtar Kelimeler

Nevruz, the mythology of Nevruz, the history of Nevruz, Nevruz and music, Nevruz and literature

Kaynakça

• Şerefhan(1975), Şerefname, İstanbul, Yöntem Yayınları
• Spiegel, Friedrich(1963), Zerdüşt Avesta, Cilt2, Leibzig, W.Engelmann Verlag
• Süleyman, Mübariz(2001), Nevruz, Anane ve Muasırlık, Bakü
• Şixiyeva, Saadet(2001), Azerbaycan Irs, Sayı 6/7, Bakü
• Taberi, Ebu Cafer M(1965), Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, Cilt 1, İstanbul
• Thomas, George(1998), İlk Filozoflar, İstanbul, Payel Yayınları