ÇOCUK KİTAPLARINDA YANSIMA, İKİLEME VE PEKİŞTİRME SÖZCÜK GÖRÜNÜMLERİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 923 - 945, 05.08.2021

İlker Aydın Ayfer Öksüz Ahmet Çelebi

https://doi.org/10.47525/ulasbid.939363

Cited By: 1

Öz

Bir çocuğun hayal dünyasını, dil ve iletişim becerisini geliştirmenin; kendi kendinin eğitimini sağlamanın en temel yollarından biri de kitaptır. Kitaplar çocuğa yepyeni bir tecrübe sunarken çocuğun dilin zengin kaynakları ile de tanışmasını sağlar. Dilin anlam gücünü tanırken örtük olarak o dildeki sözcük ve sözcük gruplarını da tanımış olur. Bu nedenle çocuk kitapları bir toplumun eğitimde önemli bir yere sahiptir. Anadilde eser veren yazarlar aynı zamanda bir kültür aktarımına da öncü olmaktadır. Araştırmanın amacı, Türkçe çocuk kitaplarındaki yansıma, ikileme ve pekiştirme sözcüklerin kullanım sıklığını belirlemektir. Türkçe söz varlığı açısından zengin bir dildir. Türkçenin söz varlığı içinde Türk yazarların çocuklar için yazdıkları kitaplarda bu zengin söz varlığından ne derece faydalandığını belirlemek, bu kelimeleri tespit edip kitaplarda ne sıklıkla kullanıldıkları hakkında çıkarımlarda bulunmak ve Türkçe Dersi Öğretim Programındaki yerleri hakkında bilgi vermek araştırma için önemli görülmektedir. Araştırma, nitel araştırma yöntemiyle yapılandırılmıştır. Araştırmanın verilerini Cahit Zarifoğlu’nun Motorlukuş, Serçekuş, Yürekdede ve Padişah, Rıfat Ilgaz’ın Bacaksız Kamyon Sürücüsü ve Bacaksız Okulda, Mavisel Yener’in Çikolata Zamanı, Mustafa Kutlu’nun Uzun Hikâye, Birsen Türköz’ün Bir Bayram Sabahı, Muzaffer İzgü’nün Ökkeş Maçta, Cemal Süreya’nın Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi, İnci Aral’ın İnci Aral Küçükken Ne Olmak İstiyordu, Behiç Ak’ın Pat Karikatür Okulu, Çetin Öner’in Gülibik, Fatih Erdoğan’ın Sihirli Kaykay, Sevim Ak’ın Vanilya Kokulu Mektuplar kitapları oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanması belgesel tarama ile yapılmıştır. İncelenen kitaplardaki yansımalı, ikilemeli ve pekiştirmeli kelimeler belirlenip tablolara aktarılmış ve yorumlanmıştır. İncelenen 15 kitapta 215 yansıma, 1091 ikileme ve 181 pekiştirme türünde toplam 1487 sözcük tespit edilmiştir. Bu durum ikileme türü için yeterli, yansıma ve pekiştirmeler için yetersiz olarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Edebiyatı, yansıma, ikileme, pekiştirme, sözcük öğretimi.

THE VIEWS OF MIMETIC, REDUPLICATIVE AND REINFORCED WORDS IN CHILDREN’S BOOKS

Öz

One of the most basic ways of developing a child's imagination, language and communication skills, providing self-education is through a book. While the books offer a brand-new experience to the child, they also enable the child to get acquainted with the rich resources of the language. While the child recognizes the meaning power of the language, he also implicitly recognizes the words and phrases in that language. Therefore, children's books have an important place in a society's education. Authors who work in the mother tongue are also a pioneer in a cultural transfer. The aim of the study is to determine the frequency of use of mimetic, reduplicative and reinforced words in Turkish children’s books. Turkish is a rich language in terms of vocabulary. Within the vocabulary of Turkish, it is considered important for the research to determine the extent to which Turkish authors benefit from this rich vocabulary in the books they write for children, to identify these words and to make inferences about how often they are used in the books, and to give information about their place in the Turkish Lesson Curriculum. The research is structured with qualitative research method. The research was conducted on reading books that are included in children’s literature were composed of Cahit Zarifoğlu’s Motorlukuş, Serçekuş and Yürekdede ve Padişah, Rıfat Ilgaz’s Bacaksız Kamyon Sürücüsü and Bacaksız Okulda, Mavisel Yener’s Çikolata Zamanı, Mustafa Kutlu’s Uzun Hikâye, Birsen Türköz’s Bir Bayram Sabahı, Muzaffer İzgü’s Ökkeş Maçta, Cemal Süreya’s Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi, İnci Aral’s İnci Aral Küçükken Ne Olmak İstiyordu, Behiç Ak’s Pat Karikatür Okulu, Çetin Öner’s Gülibik, Fatih Erdoğan’s Sihirli Kaykay, Sevim Ak’s Vanilya Kokulu Mektuplar. Collection of research data was done by document analysis method. Mimetic, reduplicative and reinforced words in the analyzed books were determined, transferred to tables and interpreted. In the 15 books examined, a total of 1487 words were identified, including 215 mimetic words, 1091 reduplicative words and 181 reinforced words. This situation was interpreted as sufficient for the reduplicative words and insufficient for mimetic and reinforced words.

Anahtar Kelimeler

Children’s Literature, mimetic, reduplicative and reinforced words, vocabulary teaching.

Kaynakça

• Ak, B. (2015). Pat Karikatür Okulu (19. bs). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, S. (2019). Vanilya Kokulu Mektuplar. İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Aksan, D. (2000). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2006). Anlambilim anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aral, İ. (2019). İnci Aral Küçükken Ne olmak İstiyordu? İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin grameri. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Bilgegil, K. (1982). Türkçe Dilbilgisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Bozkurt, B. Ü., (2018). Kavram, Kavramsallaştırma Yaklaşımları ve Kavram Öğretimi Modelleri: Kuramsal Bir Derleme ve Sözcük Öğretimi Açısından Bir Değerlendirme. Dil Dergisi, 169/2, s. 5-23.
• Büyükikiz, K. K. ve Hasırcı, S. (2013). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretimimnde sözcük öğretiminin üzerine bir değerlendirme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Mustafa, 10(21), 145-155.
• Çürük, Y. (2016). İkilemelerin Kapsamı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (29), 426-430.
• Erdoğan, F. (2017). Sihirli Kaykay. İstanbul: Mavibulut Yayıncılık.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hatipoğlu, V. (1981). Türk dilinde ikileme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hasırcı, S. (2008). Türkçenin sözvarlığı açısından gazetelerin incelenmesi (Cumhuriyet, Hürriyet, Sabah). Ankara Üniversitesi.
• Ilgaz, R. (2019). Bacaksız Kamyon Sürücüsü (34.bs.). İstanbul: Çınar Yayınları.
• Ilgaz, R. (2020). Bacaksız Okulda (39.bs.). İstanbul: Çınar Yayınları.
• İzgü, M. (2014). Ökkeş Maçta. İstanbul: Özyürek Yayınevi.
• Karahan, L. (2010). Türkçenin sözdizimi (15. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
• Kerimoğlu, C. (2019). Genel dilbilime giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kutlu, M. (2012). Uzun Hikâye. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Lüle Mert, E. (2009). Türkçenin sözvarliği açisindan Eflatun Cem Güney ’in derleyi̇p yazdığı masallar. Ankara Üniversitesi.
• Merriam, S. B. (2013). Qualitative research a guide to desing and implementation. Selahattin Turan (Çev. Ed.). 3. Basımdan Çeviri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Mutlu, H. K. (2008) Balıkesir İli Ağızları (İnceleme-Metinler Sözlük), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Öner, Ç. (2019). Gülibik. İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Özbaşı, S. (2016). Zeynep Cemali’nin çocuk edebiyatı yapıtlarının sözvarlığı öğeleri açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi.
• Özdere Mete, Ö. (2016). Sevim Ak’ınçocuk edebiyatı romanlarının sözvarlığı açısından çözümlemesi. Ankara Üniversitesi.
• Özkırımlı, A. (1994). Dil ve anlatım. Ankara: Ümit Yayıncıık.
• Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Sever, S., Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel’in derleyip yazdığı masal kitaplarında yer alan sözvarlığı öğelerinin incelenmesi. Folklor/Edebiyat, 20 (77), 173–188.
• Süreya, C. (2015). Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (30. bs). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları: 207. TDK. (2011). Türkçe Sözlük (11. bs.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Üstüner, A. (2003). Türkçede Pekiştirme. Elâzığ: Fırat Üniversitesi Yay.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri̇ Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Yazıcı Okuyan, H. (2006). Türkçenin sözvarlığı açısından Fakir Baykurt’un romanları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yener, M. (2019). Çikolata Zamanı (13.bs.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, C. (2010). Bilim Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Zarifoğlu, C. (2015). Motorlukuş. İstanbul: Beyan Çocuk.
• Zarifoğlu, C. (2005). Serçekuş. İstanbul: Beyan Çocuk.
• Zarifoğlu, C. (2015). Yürekdede ve Padişah. İstanbul: Beyan Çocuk.
• Türköz, B. (1989). Bir Bayram Sabahı. Ankara: Akçağ Yayınları