SANDIKTA BİTMEYEN SEÇİM: 17 KASIM 1963 İSTANBUL BELEDİYE BAŞKANLIĞI SEÇİMİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 1515 - 1535, 31.12.2021

Özcan Çölük

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1025285

Öz

Bu çalışma İstanbul’da belediye başkanının halk tarafından ilk defa doğrudan seçildiği 1963’teki seçimleri ele almaktadır. İsmet İnönü’nün başbakanlığındaki CHP – YTP -CKMP koalisyon hükümeti döneminde gerçekleştirilen bu seçimler, İstanbul’da belediye başkanının halk tarafından doğrudan seçildiği ilk seçimler olması ve seçimlerden birinci çıkan AP adayı yerine ikinci çıkan CHP adayının başkanlığa gelmesi bakımından önem arz eder. Çalışmada, 1960’lı yıllara kadar İstanbul belediye başkanlığının belirlenmesine ilişkin tarihsel sürece dair bazı hatırlatmalar yapıldıktan sonra, 1963 seçimlerine katılan partilerin aday belirlemesi, vaatler ve seçim çalışmaları üzerinde durulmuş, devamında seçim sonuçları ve oy oranı itibarıyla ikinci sıradaki adayın başkan yapılmasına yol açan gelişmeler ve tartışmalar değerlendirilmiştir. Partilerin aday belirlemesi, vaatler, seçim çalışmaları ve seçim sonrası gelişmeler dönemin gazeteleri üzerinden izlenmiş, Milliyet ve Cumhuriyet gazeteleri ana veri kaynağı olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

CHP, AP, İstanbul Belediye Başkanlığı Seçimi, Nuri Erogan, Haşim İşcan, 1963 Seçimleri

THE NON-ENDING ELECTION: 17 NOVEMBER 1963 ISTANBUL MUNICIPIAL ELECTION

Öz

This study deals with the elections in 1963, which was the first election in Istanbul where the mayor was directly elected by the people. These elections, which were held during the CHP - YTP - CKMP coalition government led by İsmet İnönü, are important in that they are the first elections in Istanbul in which the mayor is directly elected by the people, and that the CHP candidate who comes second comes to the presidency instead of the AP candidate who came first in the elections. In the study, after some reminders about the historical process of determining the Istanbul mayorship until the 1960s, the nomination of candidates, promises and election activities of the parties participating in the 1963 elections were emphasized, followed by the developments that led to the election of the second candidate in terms of election results and vote rate, and discussions were evaluated. The nomination of candidates, promises, election activities and post-election developments were followed through the newspapers of the period, and Milliyet and Cumhuriyet newspapers were used as the main data source.

Anahtar Kelimeler

Istanbul Metropolitan Municipality, 1963 electıons, AP, CHP, Haşim Iscan, Nuri Erogan

Kaynakça

• Akis, 9 Kasım 1963. Sayı no : 489. sayfa.23. “Seçimler”
• Akis, 23 Kasım 1963. Sayı no: 491. sayfa.12. “Asıl Cümbüş”
• Akis, 14 Aralık 1963. Sayı no: 494. sayfa.16-17. “İstanbul”
• Apaydın, B. (1963, 1 Kasım) Cumhuriyet, sayfa.1.sayfa.7.
• Arsal, Orhan. (1963, 2 Kasım) Cumhuriyet, sayfa.1.sayfa.7.
• Arslan, A. (2016) Geçmişten Günümüze Genel ve Yerel Seçimler Temelinde Türkiye’nin Siyasi Yapısı ve Milletvekillerimiz. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Bozkurt, C. (2014) Modern Türkiye Tarihi. S.Beyoğlu, A. Satan (Ed.) (s.302) İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi.
• Cumhuriyet, 29 Eylül 1963. s.7. "Partiler Belediye Başkan Adaylarını Tespite Başladılar.”
• Cumhuriyet, 16 Ekim 1963. s.1.s.7. “Aday Yoklamalarının Sonucu İstanbulluları Memnun Etmedi.”
• Cumhuriyet, 18 Ekim 1963. s.7. “Apaydın Din Adamlarını Ziyaret Etti.”
• Cumhuriyet, 31 Ekim 1963. s.1s.7. “Adaylığımı Koymam Bir Tesadüften İbarettir.”
• Cumhuriyet, 2 Kasım 1963. s.1.s.7. “Hedef, Kaloriferli, Asansörlü Halk Meskenleri İnşa Etmek”
• Cumhuriyet, 3 Kasım 1963. s.1. s.7. “Geliri Arttırmak İçin Tahsildara Mutlaka Yüzde Vermek Lazımdır.”
• Cumhuriyet, 4 Kasım1963. s.1. “Sorduklarınız Hakkında Malumatım Acem Tıbbı Gibi”
• Cumhuriyet, 7 Kasım 1963. s.1.s.7. “Bir Yanlışlık Olur da Başkan Seçilirsem”
• Cumhuriyet, 20 Kasım1963. s.1. s. 7. “Nuri Eroğan Tarafsız İdare İçin Söz Verdi”
• Devlet İstatistik Enstitüsü. (1965) 17 Kasım 1963 Mahalli Seçim Sonuçları. Ankara.
• Erdem, T. (2009) Oy Aldılar Seçilemediler-1963 ve 1968 Mahalli İdareler Seçimleri, İstanbul: Yalçın Yayınları.
• Eroğan, N. (1963,3 Kasım) Cumhuriyet, sayfa.7.
• Güler, K.K. (2017) Alparslan Türkeş-Türk Milliyetçiliği Fikri ve CKMP. Ankara: Deli Dumrul Kitap.
• Hürriyet, 7 Ekim 1963. s.1. “AP’nin Belediye Reisi Adayı: Mümtaz Tarhan.”
• Hürriyet, 17 Ekim 1963. s.1.s.7. “İstanbul’un Belediye Başkan Adayları: 3, Orhan Arsal Rakiplerini Münazaraya Davet Etti.”
• Hürriyet, 19 Ekim 1963. sayfa.7. “Mümtaz Tarhan Kimdir?”
• Hürriyet, 20 Ekim 1963. sayfa.7. “Nuri Eroğan Kimdir?”
• Hürriyet, 21 Ekim 1963. s.1.s.7. “İstanbul’un Belediye Başkan Adayları: 7. CHP Adayı Haşim İşcana’a Göre Başkan, İyi Bir İmarcı Olmalı…”
• İnönü, E. (1998) Anılar ve Düşünceler, 2. Cilt. İstanbul: Yorum Kitapları.
• İsvan, A. (2002) Başkent Gölgesinde İstanbul. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kayış, Y. (2008). 1946 Belediye Seçimleri ve Basın. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, VII/16-17. s.402-417.
• Milliyet, 3 Mart 1962.s.1. “Vali ile Belediye Başkanı, İnönü’ye Dün Takdim Edildi.”
• Milliyet, 18 Şubat 1963. s.1. “N. Uğur Belediye Başkanı Oldu”
• Milliyet, 7 Ekim 1963. sayfa.1. “İstanbul’a Belediye Başkanı”
• Milliyet, 8 Ekim 1963.s.1.s.7. “Tarafsız Belediye Başkanı Fikri Gelişiyor.”
• Milliyet, 10 Ekim 1963. sayfa.1. “C.H.P'nin Başkan Adayı”
• Milliyet, 19 Ekim 1963. s.1. “Uğur Başkan Adayı Olmuyor”
• Milliyet, 20 Ekim 1963. s.1. “İşcan İddiam Yok, Mazim Var, Diyor.”
• Milliyet, 20 Ekim 1963.s.1.s.7. “Apaydın. Büyük Ekseriyetle Kazanmazsa Çekilecek.”
• Milliyet, 22 Ekim 1963.s.1, s.7. “Tarhan İddiaları Reddetti”
• Milliyet, 23 Ekim 1963.s.7. “Bir Aday Diğerlerinin Feragat Etmesini İstedi.”
• Milliyet, 25 Ekim 1963. s.1, s.7. “Apaydın Seçilmeden Temaslara Başladı.”
• Milliyet, 28 Ekim 1963. s.1, s.7. “Tarhan, Hücum Etmeyecek”
• Milliyet, 31 Ekim 1963, s.7. “MP İlk Açık Hava Toplantısını Yaptı”
• Milliyet, 4 Kasım 1963. s.7. “Tarhan ‘Şehri Kirletenler Bana Oy vermesin’ Diyor”
• Milliyet, 5 Kasım 1963. s.1. “Haşim İşcan’ın Yüzündeki Çizgiler.”
• Milliyet, 6 Kasım 1963. s.7. “Tarhan, ’Ne Şan Ne de Koltuk Peşindeyim’ Dedi.”
• Milliyet, 7 Kasım 1963. s.7. “Alican Dün Gümüşpala’nın Konuşmasına Cevap Verdi.”
• Milliyet, 15 Kasım 1963.s.7. “Eroğan’ın Beyannamesi”
• Milliyet, 18 Kasım 1963. sayfa.7. “Eroğan’a İtiraz”
• Milliyet, 19 Kasım 1963. s.1 “Nuri Eroğan “Hizmet Devri Başlıyor” Dedi.”
• Milliyet, 1 Aralık 1963. s.1. “CHP’nin Eroğana Yaptığı İtirazı, Seçim Kurulu Reddetti.”
• Resmî Gazete, 14 Nisan 1930. Resmî Gazete, 18 Mart 1954. Resmî Gazete, Resmî Gazete, 4 Eylül 1963. Resmî Gazete, 4 Eylül 1963. Resmî Gazete,27 Temmuz 1963.
• Son Havadis, 10 Ekim 1963. s.1.s.5. “Halk, Ümidini A. P’ye Bağladı.”
• Son Havadis, 19 Ekim 1963. s.1.s.5. “Belediye Reisliği İçin Adaylık Müddeti Bitti”
• Son Havadis, 1 Kasım 1963. s.3. “İşte Haşim İşcan! Koyu Partizanın Ta Kendisi”
• Son Havadis, 11 Kasım 1963. s.2 “Y.T.P’nin Adayı”
• Tercüman, 20 Ekim 1963. s.7. “Eroğan ‘Tarafsız Adayları C.H.P İcat Ediyor’ Dedi”
• Tercüman, 22 Ekim 1963. s.5. “Şişli İlçe Seçim Kurulu Başkanlığı’ndan” (İlan)
• Tercüman, 11 Ekim 1963. s.5.“Diğer Parti Adayları.”
• Tercüman, 14 Ekim 1963.s.1. “Partiler Bütün Yurtta Adaylarını Tespit Etti.”
• Tercüman, 16 Ekim 1963. s.1. s.5. “İstanbul’a Tarafsız Belediye Başkanı İsteniyor”
• Tercüman, 13 Kasım 1963. s.7. “Bir İddia”
• Tercüman, 15 Kasım 1963. s. 5. “A.P Toplantısı”
• Tercüman, 16 Kasım 1963.s.7.“A.P’liler Dün İstanbul’da Toplandı.”
• Tercüman,11 Aralık 1963.s.1.s.7. “İşcan, ‘Mazbatayı Elime Alana Kadar Çok Terledim’ Dedi”
• Turan, A.E. (2008) Türkiye’de Yerel Seçimler. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Turgut, H. (1992) Demirel’in Dünyası. İstanbul: ABC Ajansı Yayınları.
• Türkiye İşçi Partisi Radyo Konuşmaları-Yurt Sorunları ve Çözüm Yolu. (1964) Türkiye İşçi Partisi Ankara İli Araştırma ve Yayın Bürosu Yayınları: 2. Ankara: Kardeş Yayınları.
• Ünsal, A. (2019) Umuttan Yalnızlığa Türkiye İşçi Partisi, İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Üste, R.B. (2006) Tek Partili Dönemde Yerel Seçimler. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, İ. (2013). Demokrat Parti Döneminde İstanbul’un Siyasi ve Sosyal Yapısı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Yurdakul, D. Erdinç, C. (2012) Adalet Savaşçısı-Menderes’in Avukatı Burhan Apaydın’ın Anıları, İstanbul: Kırmızı Kedi.