“DERSIM 38” AS THE SHARED TRAUMA

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 4, 868 - 883, 31.12.2023

Gökçe Ergin Cemel , Kerem Karaosmanoğlu

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1358495

Öz

Collective traumas shape social memory, influencing both the formation of group identity and the conduct of contemporary politics under the shadow of these traumas. This study aims to analyze “Dersim 38”, known as the Military Operation (Tedib and Tenkil Operations) conducted in the region on the pretext of suppressing tribal uprisings in Dersim, as a chosen traumatic collective experience referred to by Dersim locals in their local dialect as “Tertele”, which conveys the meanings of the massacre, “great disorder,” and carnage. The study explores how “Dersim 38” has been a traumatic collective experience that affected the shaping of the identities of Dersim generations and its influence on contemporary politics. Using a mixed-method approach that combines qualitative interviews with standardized tools (Event Control List and Collective Self-Esteem Scale), this study was conducted with 57 participants. The findings reveal that “Dersim 38” is collectively remembered, shared, maintained its vitality over the years, and left its mark on the lives of Dersim locals. The memory of “Dersim 38” plays a significant role in the formation of group identity as an intergenerational transmission that strengthens ethnic allegiance. How “38” is remembered shapes daily perceptions and current political events. “Dersim 38” is remembered not as a single distinct event but rather through multiple events involving administrative, political, and ethno-religious interventions targeting Dersim and/or Dersim locals, including mass violence against Alevi communities, Maraş (1978) and Sivas (1993) Massacres.

Anahtar Kelimeler

collective trauma, chosen trauma, etno-religious identities, Alevism, Dersim 38

PAYLAŞILAN TRAVMA OLARAK “DERSİM 38”

Öz

Kolektif travmalar, toplumsal hafızayı şekillendirerek hem grup kimliğinin oluşumunda hem de güncel siyasetin bu travmaların gölgesinde yürütülmesinde etkilidir. Bu çalışma, resmi kaynaklara Dersim’deki aşiret isyanlarını bastırma gerekçesiyle bölgeye düzenlenen Askeri Harekât (Tedib ve Tenkil Harekâtı) olarak geçen; Dersimlilerin yerel dilinde ise kıyım, katliam, “büyük altüst oluş” anlamlarına gelen “Tertele” olarak ifade edilen Dersim 38’i seçilmiş bir travmatik kolektif deneyim olarak analiz etmeyi amaçlar. Çalışma, Dersim 38’in Dersim kuşaklarının kimliklerini şekillendirme sürecini ve günümüz siyasetine nasıl nüfuz ettiğini araştırmaktadır. Niteliksel görüşmeleri standartlaştırılmış araçlarla (Olay Kontrol Listesi ve Kolektif Benlik Saygısı Ölçeği) birleştiren ve karma yöntem yaklaşımını kullanan bu çalışma, 57 katılımcı ile yürütülmüştür. Bulgular, Dersim 38'in kolektif olarak hatırlandığını, paylaşıldığını, yıllar içinde canlılığını koruduğunu ve Dersimlilerin hayatında iz bıraktığını göstermektedir. Dersim 38'in anısı, etnik bağlılığı güçlendiren nesiller arası bir aktarım olarak grup kimliğinin oluşmasında etkilidir. 38'in hatırlanma biçimlerinin günlük algıları ve güncel siyasi olayları şekillendirdiği görülmektedir. Dersim 38, çoğunlukla tek bir belirgin olay yerine Dersim ve/veya Dersimlilere yönelik idari, siyasi, etno-dinsel müdahaleleri içeren birden fazla olay aracılığıyla hatırlandığı, onu Alevileri hedef alan toplu şiddet eylemlerinin - Maraş (1978) ve Sivas (1993) Katliamları- izlediği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

kolektif travma, seçilmiş travma, etnik-dinsel kimlikler, Alevilik, Dersim 38

Kaynakça

• Aksoy, G. (2009). Anadolu Aleviliği'nden Dersim'e. İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Akşener: Altılı Masa artık noter masasına dönüşmüştür, İYİ Parti buna boyun eğmeyecektir. (2023, Mart 3). Sol: https://haber.sol.org.tr/haber/aksener-altili-masa-artik-noter-masasina-donusmustur-iyi-parti-buna-boyun-egmeyecektir-367603 adresinden alındı
• Alexander, J., Eyerman, R., Giesen, B., Smelser, N., & Sztompka, P. (2004). Cultural Trauma and Collective Identity. Calilfornia: University of California Press.
• Arslan, Y. (2016). Militarist Şiddetin Mağduru Olan Kadınlar: 1938 Dersim Olayları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(4), 719-742.
• Arslan, Y. (2022a). 38, Travma, İyileşme ve Annemin Yüzyılı. Ankara: Kalan Yayınları.
• Arslan, Y. (2022b). Resmi ve Sözlü Tarih Arasındaki Genç Hayatlar: Etkiler-Sonuçlar. Ankara: Kalan Yayınları.
• Aslan, Ş. (2010). Herkesin Bildiği Sır: Dersim, Tarih, Toplum, Ekonomi, Dil ve Kültür. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aslan, Ş., Hepkon, Z., & Aydın, S. (2013). Dersim’i Parantezden Çıkarmak. İletişim Yayınları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aygün, H. (2009). Dersim 38 ve Zorunlu İskan Telgraflar, Dilekçeler, Mektuplar, Fotoğraflar. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Çelik, F. (2013). Intergenerational Transmission of Trauma: The Case of the Dersim Massacre 1937-38. A. Nanda, & P. Bray içinde, The Strangled Cry: The Communication & Experience of Trauma (s. 133-160). Oxford: Inter-Disciplinary Press.
• Dersim Jandarma Umum Kumandanlığı Raporu. (1932). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Elliott, A., & du Gay, P. (2009). Identity in Question. California: SAGE Publications.
• Gezik, E. (2020). Dinsel, Etnik ve Politik Sorunlar Bağlamında Alevi Kürtler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Göner, Ö. (2017). Turkish National Identity and Its Outsiders: Memories of State Violence in Dersim. New York: Routledge.
• Gündoğan, N., & Gündoğan, K. (2019). Dersim'in Kayıp Kızları "Tertele Çeneku". İstanbul: İletişim Yayınları.
• Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory. Chicago: The University of Chicago Press.
• Hirschberger, G. (2018). Collective trauma and the social construction of meaning . Frontiers in Psychology, 9(1441), 1-14. doi:https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01441
• Jasiewicz, J. (2015). When the past matters: memory politics and ethnic relations in Poland. Ethnic and Racial Studies, 38(9), 1573-1590. doi:https://doi.org/10.1080/01419870.2015.1005640
• Karatay, G., & Günderci, A. (2023). Tarihsel/Toplumsal Travmaların Kuşaklararası Psikososyal Etkileri: Dersim 38 Örneğinde Bir Olgu Sunumu. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 282-291.
• Karatay, G., Günderci, A., Demir, M., Güraslan Baş, N., & Çevik D Durmaz, Y. (2017). The Psych traumatic Effects of “Dersim 38” on the second and third generation. Academic Research International, 8(2), 78-88.