OSMANLI NÜFUS DEFTERLERİNİN AİLE TARİHİNE KATKILARI: MAZGİRT, SAĞMAN VE PERTEK MÜSLİM NÜFUS DEFTERİ ÖRNEĞİ (1834)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 589 - 608, 02.10.2024

Kibar Taş

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1499592

Öz

Osmanlıda modern anlamda ilk nüfus sayımı 1831’de yapılmıştır. Bu sayımlarda, her ne kadar geçmişe nazaran nüfus hakkında daha ayrıntılı bilgiler verilse de daha önceleri yaptırılan tahrirlerde olduğu gibi, sadece imparatorluktaki erkek nüfus ortaya konulmuştur. Buna rağmen, geçmiş asırlarda yapılan bu sayımlar, bugün yaşayan insanların kendi aile tarihlerini araştırmaları açısından oldukça önemli veriler barındırmaktadır. Bugüne kadar çok sayıda tahrir ve nüfus defteri incelenerek literatüre kazandırıldı. Bu çalışmada da 2652 nolu nüfus defterinin analizi yapıldı. Defterde Mazgirt, Sağman ve Pertek kasabalarının merkez ve köylerine ait sayımlar bulunmaktadır. Bu verilerden hareketle, kasaba ve köylerin isimleri, buralarda yaşayan nüfusun sayısal toplamı ve nüfusun yapısı hakkında çeşitli bilgiler elde edilmiştir. Kişilerin meslekleri, evlatlık olup olmadıkları, gurbette ya da askerde bulunup bulunmadıkları, hangi aşirete/ocağa mensup oldukları bu verilerdendir. Sonuçta bu veriler ile bugün Tunceli sınırları içinde yer alan bu yörelerin, 1834’teki nüfus yapıları hakkında fikir sahibi olunabilecektir. Amaç, ataları o yörelerde yaşamış olan bugünkü nesle bir nebze de olsa bilgi vermektir.

Anahtar Kelimeler

Mazgirt, Pertek, Sağman, Çemişgezek, Nüfus Defteri

CONTRIBUTION OF OTTOMAN POPULATION REGISTERS TO FAMILY HISTORY: MAZGİRT, SAĞMAN AND PERTEK (1834)

Öz

The first census in the Ottoman Empire in the modern sense was conducted in 1831. Although these censuses provided more detailed information about the population compared to previous ones, similar to earlier tahrirs (surveys), only included data of the male population of the empire was recorded. Despite this, these historical records hold significant data for individuals researching their own family histories today. Many tahrirs and population registers have been analysed and added to the literature as data. In this study, the analysis of the population register numbered 2652 was carried out. This register includes censuses of the centers and villages of Mazgirt, Sağman, and Pertek towns. The data provides various information about the names of towns and villages, the total population living there, and the structure of the population. Information such as individuals’ occupations, whether they were adopted, whether they were away or in the military, and to which tribe or social affiliations they belonged are among these data. As a result, these data may shed light on the population structure of the regions within the borders of Tunceli in 1834. The aim is to inform individuals whose ancestors lived in these regions today.

Anahtar Kelimeler

Mazgirt, Pertek, Sağman, Çemişgezek, Census Book

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• BOA, NFS. d. (Nüfus Defterleri):
• 2652, 2653, 2654
• Araştırma, İnceleme ve Telif Eserler
• Akyel, S. & Sertel, S. (2015). Osmanlı Nüfus Defterlerinin Tarih Yazımındaki Yeri: 1840 Tarihli Çarsancak Kazası Gayrimüslim Nüfus Defteri Örneği. Journal of History and Future, 1(1), 78-98.
• Akyel, S. (2014). XIX. yüzyılın ilk yarısında Ebutahir kazasının sosyal ve ekonomik yapısı. Tarih Araştırmaları Dergisi, 33(56), 319-342. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000589
• Altı, A. (2019). Nüfus Defterlerine Göre Pirevi (Hacı Bektaş Veli Tekkesi) (1830-1846). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 90, 77-98.
• Barkan, Ö. (1953). Tarihî Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi. Türkiyat Mecmuası, 10, 1-26.
• Başaran, M. (2017). 1830 – 1842 Yılları Arasında Nüfus Defterleri Kapsamında Ödemiş ve Köyleri. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 307-321, https://doi.org/10.30803/adusobed.349447
• Dıvrak, U. (2015). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Çemişgezek ve Köylerinin Müslüman Nüfusu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/41, 371-380.
• Evci, T. (2021). Osmanlı Tarihi Yazımında Nüfus Defterlerinin Yeri: 1831 Tarihli Teke Livasına Bağlı Elmalı Kazası Nüfus Defteri Örneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(49), 205-225, https://doi.org/10.17498/kdeniz.872895
• Güneş, M. (2014). Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtların Tahlili. Gazi Akademik Bakış, 8(15), 221-240.
• İnalcık, H. (1987). Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Koçak, Z. ve Taşkıran, H. (2014). 2793 Numaralı Ahlat Kazası Müslim Nüfus Defteri (30 Rebiyülevvel 1252/15 Temmuz 1836)’nin Tanıtım ve Değerlendirmesi. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7/XVII, 421-442.
• Mutlu, S. (2003). Late Ottoman Population And Its Ethnic Distribution. Nüfusbilim Dergisi\Turkish Journal of Population Studies, 25, 3-38.
• Taş, K. (2024). Tunceli/Dersim’de Kartala Verilen Manevi Değerin Kökeni. SÜREK Alevilik - Bektaşilik Ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (2), 38-46.
• Tızlak, F. (1997). Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Yöresinde Madencilik (1775-1850). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ünal, M. A. (1999). XVI. Yüzyılda Çemişgezek Sancağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yılmazçelik, İ. (1996). XVIII. Yüzyıl ile XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır Eyaletinin İdari Yapısı ve İdari Teşkilatlanması. Tarih Araştırmaları Dergisi, 18(29), 217-232.
• Yılmazçelik, İ. (2011). Osmanlı Devleti Döneminde Dersim Sancağı. Ankara: Kripto Yayınları.
• Yüksel, H. (2006). Osmanlı’da Modern Anlamda Yapılan ilk Nüfus Sayımına Göre Divriği’nin Demografik Yapısı. Nüfusbilim Dergisi (Turkish Journal of Population Studies), 07, 73-89.