İSTANBUL İLİNDE YER ALAN ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNİN MEKÂNSAL ETKİLERİ

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 19 - 36

İrem Olğaç

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1583892

Öz

Ekonomik faaliyetler çerçevesinde yer alan sanayi faaliyetleri, sanayi inkılabıyla hız kazanmış ve günümüzde daha belirgin bir forma bürünerek etki alanını genişletmiştir. Konum, sermaye, hammadde, ulaşım, enerji, pazar, işgücü gibi birçok önemli unsuru kapsayan sanayi faaliyetlerinin bulunduğu bölgeye olan etkisi göz ardı edilemeyecek şekilde büyüktür. Bu etki zaman içerisinde arazi kullanımında, nüfusun gelişiminde, ekonominin hareketlenmesinde ve çevrede meydana gelen değişimlerde belirgin olarak hissedilmiştir. Özellikle Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)’de değişimlerin daha etkin sonuçlar ortaya çıkardığı görülmüştür. Kuruluş amacı planlı kentleşme ve sanayi faaliyetlerini bir arada toplamak olan Organize Sanayi Bölgeleri’nin günümüzdeki hedefleri arasına bölgeler arasında gelişmişlik farklarının ortadan kaldırılması, istihdam olanaklarının arttırılması ve sürdürülebilir bir çevre oluşturmak gibi amaçlarda eklenmiştir. Türkiye’de kuruldukları ve faaliyete geçtikleri günden 2000 yılına kadar tüzel kişilikten yoksun olan OSB, 4562 sayılı “Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’nun devreye girmesi ve 15.04.2000 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmasıyla beraber tüzel kişilik kazanmıştır. İstanbul, Türkiye’nin nüfus bakımından en kalabalık ve sosyo-ekonomik faaliyetlerin en yoğun yaşandığı ilidir. Ayrıca sahip olduğu 8 Organize Sanayi Bölgesiyle sanayi faaliyetlerinin en yoğun olduğu ve en çok göç hareketine maruz kalan ildir.
Bu çalışmayla OSB’lerinin yoğun olarak yer aldığı İstanbul ilinin 1990 yılından 2023 yılına kadar geçirmiş olduğu mekânsal değişimler tespit edilmiştir. Bu değişimlerin arazi kullanımında ve nüfusun gelişiminde etkisi üzerinde durulmuş ve bu doğrultuda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sanayi, Organize Sanayi Bölgeleri, Mekansal Gelişim, İstanbul

Etik Beyan

Araştırma etik kurul izni dışındadır.

Destekleyen Kurum

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

SPATIAL EFFECTS OF ORGANIZED INDUSTRIAL ZONES IN ISTANBUL PROVINCE

Öz

Industrial activities, which are included in the framework of economic activities, have gained momentum with the Industrial Revolution and have expanded their sphere of influence by taking on a more distinct form today. The impact of industrial activities, which include many important elements such as location, capital, raw materials, transportation, energy, market, and labor, on the region where they are located is so great that it cannot be ignored. This impact is felt in land use, population development, economic activity, and environmental changes over time. It is seen that the changes especially in Organized Industrial Zones (OIZ) produce more effective results. The Organized Industrial Zones aimed to bring together planned urbanization and industrial activities, and today their goals include eliminating development differences between regions, increasing employment opportunities, and creating a sustainable environment. Having lacked legal personality from the day they were established and started operating in Turkey until 2000, OIZ gained legal personality with the entry into force of the “Organized Industrial Zones Law” numbered 4562 and its publication in the Official Gazette dated 15.04.2000. Istanbul is the most populous province in Turkey and has the most intense socio-economic activities. It is also the province with the most intense industrial activities and the most migration movement with its 8 Organized Industrial Zones.
This study has determined the spatial changes that Istanbul, where Organized Industrial Zones are densely located, has undergone from 1990 to 2023. The effects of these changes on land use and population development have been emphasized and suggestions have been presented in this direction.

Anahtar Kelimeler

Industry, Organized Industrial Zones, Spatial Development, Istanbul

Kaynakça

• Ayhan, F. (2019). Esenyurt İlçesinde Nüfusun Gelişimi ve Bu Gelişimde Rol Oynayan Etmenler. Kent Akademisi, 12(1), 67-81.
• Bakırcı, M. (2019). Türkiye’nin Sanayi Coğrafyası. İçinde Taşlıgil, N. & Şahin, G. (Edit.), Türkiye Beşerî ve İktisadi Coğrafyası (s.271-347). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dağlar, H. (2015). Türkiye’de Organize Sanayi Bölgelerinin Kurumsallaşması ve Karşılaştıkları Sorunlara Çözüm Önerileri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 615-638.
• DİE. (1990-2000). Nüfus Sayım Sonuçları. Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Doğan, M. (2013). Geçmişten Günümüze İstanbul’da Sanayileşme Süreci ve Son 10 Yıllık Gelişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 511-550.
• Doğan, M. (2019). Sanayi Coğrafyası. İçinde Doğan, M. & Sertkaya Doğan, Ö. (Edit.), Beşeri ve Ekonomik Coğrafya (s.263-284). Pegem Akademi.
• Erbaş, A. (2018). “İstanbul Metropoliten Alanı’nda 1980 Sonrası Kentsel Gelişme Dinamikleri ve İdari Coğrafyada Sınır Değişiklikler”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 17-38. https://doi.org/10.30798/makuiibf.356757
• Eyüboğlu, E. (1998). Tarihsel Süreç İçinde Şehirsel Biçimlenmeyi Yönlendiren Etmenler ve İstanbul Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Johnson, D. L., Haarmann, V., Johnson, M. L., Clawson, D. L. (2010). World Regional Geography. Pearson Prentice Hall, Tenth Edition.
• Olğaç, İ, Doğan, M. (2022). Beylikdüzü Organize Sanayi Bölgesi’nin Mekânsal Etkileri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 78-93. https://doi.org/10.33537/sobild.2022.13.1.7
• Onal, G. (1998). Organize Sanayi Bölgeleri. Öneri Dergisi, 2-9, 21-23. https://doi.org/10.14783/maruoneri.680581
• Özcan, K., Gündoğar, R. (2015). Organize Sanayi Yatırımlarının Mekânsal Gelişim Süreçlerine Etkileri: Tuzla (İstanbul) Örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 64, 11-18.
• Özgüç, N. (2012). Türkiye’de Sanayi Faaliyetlerinin Gelişmesi, Yapısı ve Dağılışı. Coğrafya Dergisi, 2, 35-70. https://doi.org/10.17211/tcd.80839
• Resmî Gazete (2000). 4562 Numaralı 24021 Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu.
• Rubenstein, J. M. (2011). The Cultural Landscape, An Introduction To Human Geography. Pearson Prentice Hall, Tenth Edition.
• Sertkaya Doğan, Ö. (2019). Nüfus Coğrafyası. İçinde Doğan, M. & Sertkaya Doğan, Ö. (Edit.), Beşerî ve Ekonomik Coğrafya (s.27-54). Pegem Akademi.
• TÜİK. (2018-2023). Adrese Dayalı Kayıt Sistemi Sonuçları. Türkiye İstatistik Kurumu.
• Tümertekin, E. (2014). İstanbul İnsan ve Mekân. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tümertekin, E., Özgüç, N. (2017). Beşerî Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekân. Çantay Yayınları.
• Uğur, A., Aliağaoğlu, A. (2013). Şehir Coğrafyası. Nobel Akademik Yayıncılık.
• UNIDO (2019). International guıdelines for ındustrial parks. UNIDO Press.
• Weglarczyk, S. (2018). Kernel Density Estimation and Its Application. ITM Web of Conferences 23(2), 1-8. https://doi.org/10.1051/itmconf/20182300037
• URL: İstanbul Sanayi Odası, https://www.iso.org.tr/ (Erişim Tarihi: 10.10.2024).
• İstanbul Kalkınma Ajansı, https://www.istka.org.tr/ (Erişim Tarihi: 19.10.2024).