ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI İLE AKADEMİK BAŞARI ARASINDAKİ İLİŞKİYE YÖNELİK ALGILARI: BİR METAFOR ÇALIŞMASI

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 291 - 307, 30.03.2025

Rabia Acemioğlu

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1604123

Öz

Üniversite öğrencilerinin yoğun akademik yükümlülüklerini yerine getirirken sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olmaları, hem zihinsel dayanıklılıklarını artırmak hem de öğrenme süreçlerini optimize etmek açısından kritik bir öneme sahiptir. Özellikle sınav dönemlerinde enerji ve dikkat gereksinimlerinin üst düzeye çıktığı düşünüldüğünde, beslenme alışkanlıklarının akademik performans üzerindeki belirleyici rolü daha da belirginleşmektedir. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıkları ile akademik başarıları arasındaki ilişkiye dair algılarını metaforlar aracılığıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Olgubilim deseniyle yürütülen bu araştırmanın çalışma grubunu, 2024-2025 yılında bir devlet üniversitesinde öğrenim görmekte olan 180 öğrenci oluşturmuştur. Araştırma verileri “beslenme alışkanlıkları ve akademik başarı” ilişkisine yönelik algıları belirlemek amacıyla tek sorudan oluşan görüşme formuyla toplanmıştır. Araştırmada, öğrencilerin geliştirdikleri metaforlar içerik analizi ve betimsel analiz yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Analiz sonucu elde edilen veriler yüzde ve frekans tabloları ile sunulmuştur. Bu bağlamda, araştırmada 57 farklı metafor üretilmiştir. Üretilen metaforlar, "sistemler ve organizasyon," "beslenme ve zihinsel sağlık," "duygusal ve psikolojik durumlar," "eğitim ve öğrenme süreçleri," "sosyal ilişkiler ve etkileşimler," ve "zihinsel ve akademik süreçler" olmak üzere altı kategoride toplanmıştır. Üretilen metaforlar öğrencilerin büyük bir kısmının beslenme alışkanlıkları ile akademik başarı arasındaki ilişkiyi olumlu algıladığını göstermektedir. "Bitki büyümesi," "araba ve yakıt ilişkisi," ve "orkestra uyumu" gibi metaforlarla, dengeli beslenmenin akademik performansı desteklediği vurgulanmıştır. Bununla birlikte, öğrencilerin yaklaşık üçte birinin bu ilişkiye yönelik olumsuz algılar geliştirdiği tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bu sonuçlar, sağlıklı beslenme farkındalığının artırılmasının, öğrencilerin akademik başarısını destekleyeceğine dair önemli çıkarımlarda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Sosyal İlişki, Öğrenme Süreci, Beslenme, Duygusal Durum.

UNIVERSITY STUDENTS’ PERCEPTIONS ABOUT THE RELATIONSHIP BETWEEN EATING HABITS AND ACADEMIC SUCCESS: A METAPHOR STUDY

Öz

Maintaining a healthy diet while fulfilling the intensive academic responsibilities of university students is critically important for enhancing their mental resilience and optimizing their learning processes. Particularly during exam periods, when energy and attention demands peak, the decisive role of dietary habits in academic performance becomes more apparent. This study aims to explore university students' perceptions of the relationship between their dietary habits and academic success through metaphors. The research was conducted using a phenomenological design, and the study group consisted of 180 students enrolled at a state university during the 2024-2025 academic year. Data were collected through a single-question interview form designed to capture perceptions of the "relationship between dietary habits and academic success." The metaphors generated by students were analyzed using content and descriptive analysis methods. The findings were presented through percentage and frequency tables. The study identified 57 different metaphors, which were categorized into six themes: "systems and organization," "nutrition and mental health," "emotional and psychological states," "education and learning processes," "social relationships and interactions," and "cognitive and academic processes." The metaphors suggested that the majority of students perceived a positive relationship between dietary habits and academic success. Metaphors such as "plant growth," "the car and fuel relationship," and "orchestra harmony" emphasized the role of balanced nutrition in supporting academic performance. However, approximately one-third of the students expressed negative perceptions of this relationship. The findings underscore the importance of raising awareness about healthy nutrition as a means to enhance students' academic performance.

Anahtar Kelimeler

Education, Social Relationship, Learning Process, Nutrition, Emotional State

Kaynakça

• Alabbasi, A. M. A., Alabbasi, F. A., AlSaleh, A., Alansari, A. M., & Sequeira, R. P. (2023). Emotional intelligence weakly predicts academic success in medical programs: a multilevel meta-analysis and systematic review. BMC Medical Education, 23(1), 425.
• Alkan, Ş. B., Taşkın, H., Ayrancı, M., & Öksüz, A. (2018). Yaşam boyu sağlıklı ve dengeli beslenme için balık tüketiminin önemi. Food and Health, 4(1), 43-62 . doi: 10.3153/JFHS18006
• Almulla, M. A., & Al Rahmi, W. M. (2023). Integrated social cognitive theory with learning input factors: The effects of problem-solving skills and critical thinking skills on learning performance sustainability. Sustainability, 15(5), 3978.
• Alqahtani, Y., Assiri, O. A., Al-Shahrani, N. S., Alyazidi, N. S., & Alshahrani, M. S. (2020). Relationship between nutritional habits and school performance among primary school students in Asser Region. Journal of Family Medicine and Primary Care, 9(4), 1986-1990.
• Alyakut, Ö., & Küçükkömürler, S. (2018). Gastronomi eğitimi alan üniversite öğrencilerinin mesleklerine yönelik metafor algılarının değerlendirilmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 823-852.
• Arı, A.G., & Arslan, K. (2020). Ortaokul öğrencilerinin covid-19’a yönelik metaforik algıları. Electronic Turkish Studies, 15(6), 503-524
• Asigbee, F. M., Whitney, S. D., & Peterson, C. E. (2018). The link between nutrition and physical activity in ıncreasing academic achievement. The Journal of school health, 88(6), 407–415. DOI: 10.1111/josh.12625
• Ataoğlu, B. N., Narin, Y. S., Turak, Y., Öztürk, B., Tok, A. O., Korucu, M. T., & Save, D. (2023). Tıp fakültesi ve spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite düzeyleri. Eurasian Research in Sport Science. 8(1), 41-53. DOI: 10.29228/ERISS.29
• Bayıroğlu, G.B., Arısoy, A., & Pepe, O. (2024). Akademik başarı ile nomofobi arasındaki ilişki: spor bilimleri öğrencileri üzerine bir çalışma. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 7(1), 89-99.
• Beal, T., Ortenzi, F., & Fanzo, J. (2023). Estimated micronutrient shortfalls of the EAT–Lancet planetary health diet. The Lancet Planetary Health, 7(3), 233-237.
• Benton, D. (2010). The influence of dietary status on the cognitive performance of children. Molecular Nutrition & Food Research, 54(4), 457-470.
• Benton, D., & Donohoe, R. (2011). The influence of creatine supplementation on the cognitive functioning of vegetarians and omnivores. British Journal of Nutrition, 105(7), 1100-1105.
• Brevard, P.B., & Ricketts, C.D. (1996). Residence of college students affects dietary intake, physical activity, and serum lipid levels. Journal of the American Dietetic Association, 96(1), 35-38. https://doi.org/10.1016/S0002-8223(96)00011-9
• Bruening, M., Argo, K., Payne-Sturges, D., & Laska, M. N. (2017). The struggle is real: A systematic review of food insecurity on postsecondary education campuses. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 117(11), 1767-1791.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2011). Research Methods in Education. 7th edition, Routledge.
• Çakır, Ç. Ş., & Cömert, İ. (2021). Covid-19 ile ilgili öğretmen algılarını belirlemeye yönelik bir olgu bilim çalışması. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 382-405.
• De Groot, RH., Ouwehand, C., & Jolles, J. (2012). Eating the right amount of fish: inverted U-shape association between fish consumption and cognitive performance and academic achievement in dutch adolescents. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids, 86(3),113-117.
• Dewaele, J. M., Botes, E., & Meftah, R. (2023). A three-body problem: The effects of foreign language anxiety, enjoyment, and boredom on academic achievement. Annual Review of Applied Linguistics, 43, 7-22.
• Doğan, Y. (2017). Ortaokul öğrencilerinin çevre kavramına ilişkin sezgisel algıları: bir metafor analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 721-740.
• Duman, E., (2012). İlköğretim 7.-8. sınıfların beslenme durumları, antropometrik ölçümleri ile akademik başarılarının ilişkilendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Ekici, G. (2013). Yurtta kalan kız öğrencilerde beslenme alışkanlıkları ile vücut imajı, duygusal durum ve akademik başarı ilişkisi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 1(2), 11-19.
• Ekici, G., & Akdeniz, H. (2018). Lise öğrencilerinin “ödev” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 135-162.
• Elkatmış, M., & Tanık, M. (2022a). Öğretmen adaylarının “iletişim” kavramına ilişkin metaforik algıları. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 110-133.
• Elkatmış, M., & Tanık, M. (2022b). Üniversite öğrencilerinin uzaktan eğitime ilişkin metaforik algıları “Kırıkkale Üniversitesi örneği”. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 219-238.
• Ermiş, E., Doğan, E., Erilli, N., & Satıcı, A. (2015). Üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarının incelenmesi: ondokuz mayıs üniversitesi örneği. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 1, 30-40.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education, 8rd Edition, McGraw-Hill.
• Francis, H., & Stevenson, R. (2013). The longer-term impacts of Western diet on human cognition and the brain. Appetite, 63, 119-128.
• Glaser, B., & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory: strategies for qualitative research. Sociology Press. https://doi.org/10.4324/9780203793206
• Gomez-Pinilla, F. (2008). Brain foods: the effects of nutrients on brain function. Nature Reviews Neuroscience, 9(7), 568-578.
• Gökalp, M. (2006). Üniversite öğrencilerinin başarılarını etkileyen okul-içi faktörler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 72-81.
• Güllü, N.T., & Aydın, F. (2024). Üniversiteli öğrencilerin tükettikleri besinler ile okul başarı durumları arasındaki ilişkinin araştırılması. Gıda Bilimi ve Mühendisliği Araştırmaları, 3(1), 89-99.
• Hess, Julie M., et al. (2023) "Dietary guidelines meet NOVA: developing a menu for a healthy dietary pattern using ultra-processed foods." The Journal of nutrition 153.(89, 2472-2481.
• Heşemina, T., Çalışkan, D., & Işık, A. (2002). Ankara'da yüksek öğretim öğrenci yurtlarında kalan öğrencilerinin beslenme sorunları. İbn-i Sina Tıp Dergisi, 7(3), 155-166.
• Hoyland, A., Dye, L., & Lawton, C. L. (2009). A systematic review of the effect of breakfast on the cognitive performance of children and adolescents. Nutrition Research Reviews, 22(2), 220-243. doi:10.1017/S0954422409990175
• Krippendorff, K. (2013). content analysis: an ıntroduction to ıts methodology. 3rd edition, Sage Publications.
• Levesque, C., Zuehlke, A.N., Stanek, L.R., & Ryan, R.M. (2024). Autonomy and competence in German and American university students: a comparative study based on self-determination theory. Journal of Educational Psychology, 96(1), 68-84.
• Miles, M. B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis. Sage Publications.
• Mora, J. I., Ventura-Vall-Llovera, C., & Hernández-Mosqueira, C. (2019). Level of physical activity, eating habits, and their relationship with academic performance in adolescent students at COMEDUC foundation, Chile. Journal of Physical education and Sport, 19(4), 2397-2404.
• Muslu, M. (2023). Öğrencilerde akademik başarının arttırılmasında masanın dört ayağı; beslenme, uyku, fiziksel aktivite ve sosyal yaşam. Current Perspectives on Health Sciences, 4(1), 17-25.
• Nyaradi, A., Li, J., Hickling, S., Foster, J., & Oddy, W. H. (2013). The role of nutrition in children's neurocognitive development, from pregnancy through childhood. Frontiers in Human Neuroscience, 7, 1-16. https://doi.org/10.3389/fnhum.2013.00097
• Onurlubaş, E., Doğan, H.G., & Demirkıran, S. (2015). Üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıkları. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 32(3), 61-69.
• Özdemir, S.M. (2012). Metaphoric perceptions of prospective teachers regarding the concept of curriculum. Journal of Theoretical Educational Science, 5(3), 369-393.
• Öztürk, N.K. (2024). Beslenme ve sağlık ilişkisi, 1.Baskı, Eğitim Yayınevi.
• Patrick, H., & Nicklas, T.A. (2005). A review of family and social determinants of children’s eating patterns and diet quality. Journal of the American College of Nutrition, 24(2), 83-92.
• Pillay, S.R. (2018). The effect of paternal education on child health in south africa: a longitudinal analysis. (Unpublished Master's Thesis). Faculty of Commerce ,Centre for Actuarial Research (CARE). http://hdl.handle.net/11427/30082
• Rampersaud, G. C., Pereira, M. A., Girard, B. L., Adams, J., & Metzl, J. D. (2005). Breakfast habits, nutritional status, body weight, and academic performance in children and adolescents. Journal of the american dietetic association, 105(5), 743-760.
• Rençber, B.A. (2012). Üniversite öğrencilerinin akademik başarılarını etkileyen faktörler. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 191-198.
• Reuter, P. R., Forster, B. L., & Brister, S. R. (2021). The influence of eating habits on the academic performance of university students. Journal of American College Health, 69(8), 921-927.
• Türkmen, M., & Şahin, M. (2023). Çim ve salon hokeyi sporcuların beslenme alışkanlıkları ve beslenme destek ürünü kullanma durumlarının incelenmesi. Sportive, 6(2), 18-28.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 6.Baskı, Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık.