TÜRKİYE’DE ÇALIŞANLARIN GELİŞİMİNİ ENGELLEYEN PERFORMANS DEĞERLENDİRME HATALARI

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 828 - 849, 01.10.2025

Enes Cömert

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1740745

Öz

Performans kavramı, özel sektörde verimlilik arayışıyla ortaya çıkmış, zamanla kamu yönetiminde de benimsenmiştir. Bir örgütün hedeflerine ulaşma çabasını ifade eden performans, bireysel, takım ve kurumsal boyutlarda incelenir. Temel unsurları tutumluluk (economy), verimlilik (efficiency) ve etkililik (effectiveness) olup, son dönemlerde kalite de bu unsurlara eklenmiştir. Performans değerlendirme ise çalışanların hedeflere ulaşma düzeyini, güçlü ve geliştirilmesi gereken yönlerini belirleyerek örgütsel ilerlemeye katkıda bulunan kritik bir süreçtir. Ancak performans değerlendirme süreçleri, çeşitli hatalar barındırabilir. Değerlendiricilerin önyargıları ve kişisel tercihleri, sonuçları etkileyerek objektifliği zedeler ve çatışmalara yol açabilir. Bu nedenle önyargılardan arınmak için eğitim şarttır. Bir diğer hata, davranışların nedenlerini göz ardı edip kişisel niteliklere atfetme eğilimi olan atıf hatasıdır. Yöneticiler, çalışanın başarısını dış faktörlere bağlayarak adaletsiz değerlendirmelere ve motivasyon düşüklüğüne neden olabilir. “Statüko yanlılığı” ise önceki değerlendirmelerin gelecekteki performansı önyargılı etkilemesidir. Örneğin; daha önce iyi not alan bir çalışanın aynı çabayı göstermese bile benzer tepkiler beklemesidir. Ayrıca çalışanın işinin çeşitli görevlerden oluşması nedeniyle değerlendirmenin standart olmaması ve kriterlerin düzenli gözden geçirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Son olarak, değerlendiricilerin sevilme arzusu veya mükemmeliyetçilik gibi nedenlerle çalışanlara gerçek performanslarından farklı, aşırı yüksek veya düşük puanlar verme eğilimi, motivasyonu olumsuz etkiler ve organizasyonel sorunlara yol açar. Bu hataları gidermek için yapılandırılmış, kanıta dayalı değerlendirme yöntemleri ve sürekli eğitim gereklidir.

Anahtar Kelimeler

Performans , Performans Değerlendirme , Performans Değerlendirme Hataları

PERFORMANCE EVALUATION ERRORS THAT HINDER THE DEVELOPMENT OF EMPLOYEES IN TURKEY

Öz

The concept of performance emerged in the private sector in the pursuit of efficiency and has since been adopted in public administration. Performance, which refers to an organisation’s effort to achieve its goals, is examined in individual, team and institutional dimensions. Its basic elements are economy, efficiency and effectiveness, and recently quality has been added to these elements. Performance appraisal is a critical process that contributes to organisational progress by determining the level of achievement of goals, strengths and aspects that need to be developed. However, performance appraisal processes may contain various errors. Prejudices and personal preferences of the evaluators may affect the results, undermine objectivity and lead to conflicts. Therefore, training is essential to eliminate biases. Another error is the attribution error, which is the tendency to ignore the causes of behaviour and attribute it to personal qualities. By attributing an employee’s success to external factors, managers can lead to unfair evaluations and demotivation. “Status quo bias” refers to previous evaluations influencing future performance in a biased manner. For example, an employee who has previously received good marks may expect similar responses even if they do not put in the same effort. It is also emphasised that evaluations should not be standardised due to the diverse nature of an employee’s work, and that criteria should be reviewed regularly. Finally, evaluators’ tendency to give employees scores that are excessively high or low, differing from their actual performance, due to reasons such as the desire to be liked or perfectionism, negatively affects motivation and leads to organisational problems. To eliminate these errors, structured, evidence-based evaluation methods and continuous training are required.

Anahtar Kelimeler

Performance , Performance Evaluation , Performance Evaluation Errors

Kaynakça

• Acar, D. (2009). Belediyelerde Performans Ölçümü. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/27162
• Akal, Z. (2000). İşletmelerde performans ölçüm ve denetimi. 4. Baskı, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) Yayınları.
• Altıntaş, A. (2008). Mahalli idarelerde performans yönetimi ve riskleri. Sayıştay Dergisi, 69, 3-16.
• Ateş, H. ve Köseoğlu, Ö. (2011). Belediyelerde kurumsal performans yönetimi. İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Barutçugil, İ. (2015). Performans yönetimi. 3. Baskı, İstanbul: Kariyer Yayınları.
• Biricikoğlu, H. ve Yalnızoğlu, Y. (2018). 6360 sayılı kanun’un etkinlik-verimlilik ile hizmette yerellik ilkeleri açısından değerlendirilmesi: Kocaali ilçesinde yapılan bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 255-284.
• Boztemir, İ. (2011). Performans Değerlendirme Sürecinde Karşılaşılan Hatalarda Varyasyon Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/180968
• Bütüner, H. (2016). Before and after phases of strategic planning. Universal Journal of Management, 4(3), 120-129.
• Celep, H. (2007). Belediyelerde Performans Ölçümü ve BEPER Projesinin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/467933
• Cömert, E. (2025). Türkiye’de Belediyelerde Performans Değerlendirmesi: Elazığ Belediyesi Örneği (2015-2019). (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp
• Çalık, T. (2003). Performans yönetimi, tanımlar, kavramlar, ilkeler. 1. Baskı, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Çelik, M. (2017). Performans yönetimi. 1. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çetin, S. ve İnan, İ. E. (2019). Performans Yönetimi. Çetin, S., Sadykova, G. ve Yıldırım, Ş. S. (Ed.), Çağdaş yönetim yaklaşımları (s. 1-32) içinde. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Çetin, S., Turan, E. ve Çeven, S. (2018). Kamu örgütlerinde performans ölçüm yöntemleri olarak etkililik, etkinlik ve verimlilik kavramsal bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 487, 553-584.
• Doğan, N. Ö. (2006). Veri Zarflama Analizi ile Belediyelerde Performans Ölçümü: Kapadokya Bölgesi Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/138101
• Doğan, S. İ. (2019). Çalışma Yaşamında Stres ve Performans İlişkisi: İzmir’de Bir Çağrı Merkezi Uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://avesis.deu.edu.tr/yonetilen-tez/fe4f1250-a214-45cd-92a8-ee1d4d7a6906/calisma-yasaminda-stres-ve-performans-iliskisi-izmirde-bir-cagri-merkezi-uygulamasi
• DPT. (2000). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı. Ankara: Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
• Engin, R. (2015). Belediyelerde Performans Denetimi ve Türkiye’deki Durumun Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok. gov.tr/handle/20.500.12812/694361
• Erbaş, M. S. ve Kutlu, Ö. (2020). Türk kamu yönetiminde bireysel performans değerlendirmesi ve ülke örnekleri. Sayıştay Dergisi, 31(119), 69-97.
• Erbaşı, A. ve Akdeniz, G. (2021). Performans değerlendirme hatalarına ilişkin algının çalışan sessizliği üzerindeki etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 243-253.
• Helvacı, M. A. (2002). Performans yönetimi sürecinde performans değerlendirmenin önemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 155-169.
• İnci, A. (2013). Belediyelerde Performans Yönetimi ve Armutlu Belediyesi’nde Performans Değerleme Sisteminin Oluşturulması. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/106627
• İpek, E. A. Ş. (2013). Kamu kesiminde performans yönetim aracı olarak performans esaslı bütçeleme sistemi: büyükşehir belediyeleri örneği. Ankara: Sarıyıldız Ofset.
• Kanpara, G. Ç. (2017). Kamuda Performans Yönetiminin Çalışanlar Yönüyle İşlevselliği: Devlet Hastanelerinde Çalışan Hekimler Kapsamında Nitel Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/ handle/20.500.12812/424766
• Karadeniz, Z. (2019). Belediyelerde Performans Değerlendirmesinin Günümüzdeki Durumu: Ümraniye Belediyesi Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/710176
• Karasoy, H. A. (2014). Türk kamu yönetiminde performans yönetimine bir bakış. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(22), 257-274.
• Kızılboğa, R. (2006). Belediyelerde Performans Yönetimi Sorunları ve Çözüm Önerileri. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/ handle/20.500.12812/315427
• Köseoğlu, Ö. (2005a). Belediyelerde Performans Yönetimine Geçiş: Arka Plan ve Sorunlar. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/ handle/20.500.12812/444779
• Köseoğlu, Ö. (2005b). Belediyelerde performans yönetimi. Türk İdare Dergisi, 447, 211-233.
• Örücü, E. (2003). Modern işletmecilik. 3. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Övgün, B., Sayan, İ. Ö. ve Zengin, O. (2018). Türk kamu yönetiminde performans değerlendirmesi ve denetimi mümkün mü?. Sosyal Bilimler Metinleri Dergisi, 2018(2), 74-92.
• Özdemir, İ. (2007). Performans Değerleme Yöntemleri; Performans Değerleme Yöntemi Tercihlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Ve Model Önerisi. (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/ 314906
• Özer, M. A. (2013). Çalışanların verimliliği için performans yönetimi. Kamu-İş Dergisi, 13(1), 37-57.
• Öztürk, Ü. (2006). Organizasyonlarda performans yönetimi. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Sarıoğlu, F. ve Karakaş, M. (2019). Türkiye’de Kamu Mali Yönetimi ve Bütçeleme. Ateş, H. (Ed.), Türk kamu yönetimi (s. 445-470) içinde. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Şentürk, H. (2005). Belediyelerde performans yönetimi. 2. Baskı, İstanbul: İlke Yayıncılık.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2020). 13 sayılı strateji ve bütçe başkanlığı hakkında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, 5018 sayılı kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu, 7197 sayılı 2020 yılı merkezi yönetim bütçe kanunu ile 2020 yılı AHP-AFP uygulama ve bütçe işlemleri hakkında bütçe uygulama tebliği, 2020 yılı yatırım programının kabulü ve uygulanmasına dair karar ile 2020 yılı yatırım programı yıl içi işlemlerinin uygulanması ve izlenmesi hakkında genelge. Ankara.
• T.C. Sayıştay Başkanlığı. (1998). Performans denetimi kavram, ilkeler, metodoloji ve uygulamalar (Kubalı, D. inc.). 1. Basım, Ankara: Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü.
• Tunçer, P. (2013). Örgütlerde performans değerlendirme ve motivasyon. Sayıştay Dergisi, 88, 87-108.
• Usta, A. (2010). Kamu kurumlarında örgütsel performans yönetim süreci. Sayıştay Dergisi, Sayı. 78, 31-58.
• Uyargil, C. (2013). Performans yönetimi sistemi bireysel performansın planlanması değerlendirilmesi ve geliştirilmesi. 3. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Uysal, Ş. (2014). Performans Yönetimi Sistemi ve Kamu Kurumlarında Bireysel Performansın Değerlendirilmesine İlişkin Bir Model Önerisi. (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/599850
• Yalçındağ, S. (1997). Yerel yönetimlerde etkinlik. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi (TODAİE Dergisi), 6(1), 3-15.
• Yamak, O. (1994). Üretim yönetimi. İstanbul: Alfa Yayınevi.
• Yılmaz, V. (2019). Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Performans Yönetimi İstanbul Büyükşehir Belediyesi Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/106294
• Yılmazgil, S. M. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Performans Değerlendirmenin Kamu Çalışanlarının İş Stresine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/445321