REFLECTION OF THE OTTOMAN CAPITAL ARCHITECTURE ON THE PERIPHERY: KOMYANOS KALFA’S RESTORATION OF THE HOLY SEPULCHRE CHURCH (1809-1810)

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 784 - 794

Beyza Afşar Yeşilyurt

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1746027

Öz

The study examines the effects of Komyanos Kalfa on architecture and architectural ornamentation, and evaluates repair and construction processes that contribute to the analysis of Ottoman architectural practices.Estimate registers, which are the archival records of construction activities of Ottoman Empire, generally provide basic data such as material lists and the wages of laborers and of kalfas. However, these records do not enable analysis of the working order or organizational structure of Ottoman construction sites. This study therefore examines archival documents that provide insights into these aspects.In this study, which compares the ornamentation details of the Holy Sepulchre in Jerusalem with those of the capital (payitaht), the difficulties encountered prior to the church’s restoration are evaluated. It also discusses the imperial order (ferman) that the Greek Patriarchate received from Mahmud II for the repair permit, and details how the kalfas, craftsmen, and workers were organized for the restoration.

Anahtar Kelimeler

The Holy Sepulchre Church , Komyanos Kalfa , Ottoman Architecture , Restoration , Periphery

PAYİTAHT MİMARİSİNİN PERİFERİYE YANSIMALARI: KOMYANOS KALFA’NIN KUDÜS KAMAME KİLİSESİ ONARIMI (1809-1810)

Öz

Araştırmada, Komyanos Kalfa’nın mimariye ve mimari süslemeye etkileri incelenmiştir. Aynı zamanda kilisenin onarım sürecini anlatan arşiv belgeleri ile Osmanlı mimari pratiklerinin incelenmesine katkı sağlayacak onarım ve inşa süreçleri de değerlendirilmiştir. Osmanlı Devleti'nin inşaat faaliyetlerine ait arşiv kayıtlarından olan keşif defterleri; genellikle malzeme listesi, işçi ve kalfa ücretleri gibi temel veriler hakkında bilgi verir. Söz konusu defterler Osmanlı şantiyelerindeki çalışma düzeni, organizasyon yapısı gibi konularda yorum yapabilme imkânı vermez. Çalışmada Osmanlı şantiyeleri hakkında bilgi veren arşiv belgeleri ele alınmıştır. Kudüs’teki Kamame Kilisesi’ndeki süsleme detaylarının payitaht ile karşılaştırıldığı araştırmada, kilisenin onarımı öncesinde karşılaşılan zorluklar değerlendirilmiş ve onarım izni için Rum Patrikhanesi’nin, II. Mahmud’tan aldığı ferman ve sonrasında onarım için kalfaların, ustaların ve işçilerin nasıl organize olduklarına dair bilgiler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamame Kilisesi , Komyanos Kalfa , Osmanlı Mimarlığı , Onarım , Periferi

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. (1458, 20 Ağustos). Bâb-ı Âsafî, Divân-ı Hümâyun Sicilleri, Kilise Defterleri (A.DVNSKLS.d.) 9 Şevval 862. İstanbul, Türkiye.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. (1743, 16 Ekim). Ali Emiri Sultan Mahmud I (AE.SMHD.I) 89-6047-3. İstanbul, Türkiye.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. (1211, 25 Haziran). Ali Emiri Sultan Selim III (AE.SSLM.III) 26-1473. 29 Zilhicce 1211. İstanbul, Türkiye.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. (1809, 27 Ağustos). Cevdet Bahriye (C.BH.) 71-3367, 16 Recep 1224. İstanbul, Türkiye.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. (t.y.). Ali Emiri Sultan Abdülhamid I (AE.SMHD.I) 89-6047-3. İstanbul, Türkiye.
• Papadopoulos-Kerameus, A. (1897). Analekta hierosolymitikēs stachiologias: hē Syllogē anekdotōn kai spaniōn hellenikōn syngraphōn peri tōn kata tēn Heōan orthodoxōn ekklesiōn kai malista tēs tōn Palaistinōn (C.3). En Petrouolei: V. Kirsvaoum.
• Baraijia, I. (2021). “Burning of the Church of the Holy Sepulchre (1808) and the ensuing discussion about the reconstruction (An archive-based study of history)”. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 12, 59–69.
• Biddle, M. (1999). The tomb of Christ. Gloucestershire: Sutton.
• Cohen, R. (2008). Saving the Holy Sepulchre: How rival Christians came together to rescue their holiest shrine. New York: Oxford University Press.
• Demirkol, E. (2017). Kudüs ve II. Abdülhamid: Hristiyanların dini imar faaliyetleri. İstanbul: Taş Mektep Yayın Atölyesi; Ortadoğu ve Afrika Araştırmacılar Derneği.
• Dositheos, Vasilopoulos, D. (2022). Oi diekdikiseis ton Armenion epi ton dikaion tou Patriarcheiou Ierosolymon kata ton 19o aiona [Yayımlanmamış master tezi, Ethnikon kai Kapodistriakon Panepistimion Athinon & Aristoteleio Panepistimio Thessalonikis
• Güler, S. (1998). Onsekizinci ve ondokuzuncu yüzyıllarda Osmanlı mimarının toplumsal konumu. In VIII. Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi, Bildiriler (61–68). Bursa, Türkiye.
• Harvey, W. (1935). Church of the Holy Sepulchre Jerusalem. London: Oxford University Press.
• Jefferey, G. (1919). Brief description of the Holy Sepulchre, Jerusalem, and other Christian Churches in the Holy City. London: Cambridge University Press.
• Kayra, C., & Üyepazarcı. (1992). İkinci Mahmud’un İstanbul’u: Bostancıbaşı sicilleri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı Yayınları.
• Mitrópoulou, T. G. (2009). O Panieros Naós tis Anastáseos Ierosolýmōn – to érgo tou Kálfa Komninou 1808–1810. Thessaloníki: Evrōpaikó Kéntro Vyzantinón kai Metavyzantinón Mnimíon.
• Şarlak, E. (2021). 100 kilise: Anadolu'nun Hristiyan mirası. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Şenyurt, O. (2012a). İstanbul Rum cemaatinin Osmanlı mimarisindeki temsiliyeti, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Şenyurt, O. (2012b). Kudüs Kamame/Kıyamet Kilisesi (St. Sepulchre): Mezheplerin biraradalığı-mekânın parçalanması. Sosyologca, (3).
• Atatürk kitaplığı, Krt-3866
• https://www.loc.gov/resource/matpc.06574/ / Erişim tarihi 12.01.2025
• (https://tile.loc.gov/storage-services/master/pnp/cph/3g00000/3g03000/3g03400/3g03435u.tif Erişim tarihi: 12.01.2025)