Türkiye’de Turizm Sektörü ve Yaşadığı İktisadi Duraksamalar: 2008 Küresel Ekonomik Krizi ve COVID- 19 Salgını

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 71 - 89, 21.12.2023

Meltem Uçgunoğlu Erarslan

Öz

Turizm ifadesi modern döneme ait bir kavram olarak ortaya çıkmıştır. Turizm kelime olarak 1900’lü yılların başlarında kullanılmaya başlanmış olsa da, turizm kavramının her dönemde farklı işlevi olması ile beraber, İlkçağdan itibaren var olduğunu söylemek mümkündür. II. Dünya Savaşından sonra ekonomik şartların zamanla gelişmesi ile turizm daha popüler bir yapıya kavuşmuştur. Osmanlı devletinin son döneminden itibaren turizm dünyada ki gelişmelere paralel olarak kurumsal bir kimlik kazanmaya başlamıştır. Cumhuriyetin kuruluşunun ilk yıllarında her ne kadar turizm sektörüne gereken önem verilmemiş olsa da 1960 sonrasında turizm sektörü planlı bir şekilde ele alınmaya başlanmıştır. Bununla birlikte turizm sektörünün gelişiminin aksamasına neden olacak beklenmedik zamanlarda yaşanan sosyal, siyasi ve ekonomik olaylar da meydana gelmiştir. Birden ortaya çıkan ve etkisi ile çıktığı bölgeyi etkilemekten ziyade birçok bölgeye olumsuz etkisi olan krizlerin turizm sektöründe de turist sayısı ve turizm gelirleri açısından ciddi kayıplara neden olduğu bilinmektedir. Turizm talebini etkileyen krizlerin meydana gelmesinde doğal afetler, ekonomik ve finansal krizler, iç çatışma, terörizm, savaşlar ve salgın hastalıklar yer almaktadır. Bu çalışmada ekonomik krizlerden turizme en çok zarar veren; “2008 Küresel Ekonomik Krizi” ve 2019 yılında başlayan ve 2020 yılında da etkisini sürdüren “COVİD-19 sağlık krizinin” sektör üzerindeki etkileri nicel çerçevede mevcut doküman veri ve kaynakları incelenerek betimsel bir yöntem tercih edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Covid- 19, Pandemi, 2008 Ekonomik Krizi, Sağlık Krizi

The Tourism Sector In Türkiye And The Economic Downturn: 2008 Global Economic Crisis And COVID-19 Pandemic

Öz

The term tourism has emerged as a concept belonging to the modern period. Although tourism as a word started to be used in the early 1900s, it is possible to say that the concept of tourism has existed since ancient times, although it has different functions in each period. After World War II, tourism became more popular with the development of economic conditions over time. Since the last period of the Ottoman Empire, tourism has started to gain an institutional identity in parallel with the developments in the world. Although the tourism sector was not given the necessary importance in the first years of the establishment of the Republic, the tourism sector started to be handled in a planned manner after 1960. However, there have also been unexpected social, political and economic events that have disrupted the development of the tourism sector. It is known that crises, which occur suddenly and have a negative impact on many regions rather than affecting the region from which they originate, cause serious losses in terms of the number of tourists and tourism revenues in the tourism sector. Natural disasters, economic and financial crises, internal conflicts, terrorism, wars and epidemics are among the causes of crises that affect tourism demand. In this study, a descriptive method was preferred by examining the effects of the "2008 Global Economic Crisis" and the "COVID-19 health crisis", which started in 2019 and continued its impact in 2020, on the sector in a quantitative framework by examining existing document data and sources.

Anahtar Kelimeler

Tourism, Covid- 49, Pandemic, 2008 Economic Crisis, Health Crisis

Kaynakça

• Acar, D. (2021). Turizmin Tarihi Kökenleri, Anatolia, 32 (2): 294-303. Acar, Y. (2020). Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgını ve Turizm Faaliyetlerine Etkisi, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 4 (1): 7-21.
• Akdağ, G. Güler, O. ve Çakıcı, A. C. (2019). Kavramlar ve Örneklerle Genel Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Alantar, D. (2008). Küresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara: Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü.
• Aras, O. N. (2010). Türkiye’ye Makro Ekonomik Bakımından 2008 Küresel Krizi, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 47 (550): 5 -17.
• Atay, L. (2020). KOVID-19 Salgını ve Turizme Etkileri, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 17 (1): 168-172.
• Ayaz, N. (2016). Ekonomik Krizlerin Turizm Sektörüne Olan Etkileri Üzerine Bir İnceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (59): 1360- 1371.
• Aydoğuş, O. (2009). 2008–09(?) Küresel Krizi’nden Geçerken Türkiye Ekonomisi Üzerine Bazı Gözlem ve Değerlendirmeler, TİSK Akademi, 4 (2): 26- 49.
• Bacaklıoğlu, G. (2017). Büyük Ölçekli Konaklama İşletmelerinde Risk Yönetimi Algısı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bahar, O. ve İlal, N.Ç. (2020). Coronavirüsün (Covid-19) Turizm Sektörü Üzerindeki Ekonomik Etkileri, International Journal of Social Sciences and Education Research, 6 (1): 125-139
• Balaban, Ö. ve Okutan, Y. E. (2009). Banka ve Finans Kurumlarının Ekonomik Krizden Etkilenme Düzeyleri ve Kriz Döneminde Uyguladıkları Yönetsel ve Örgütsel Politikalara İlişkin Yönetici Algıları, Central Bank Review, 9 (1): 15- 27.
• Bastı, E. (2006). Kriz Teorileri Çerçevesinde 2001 Türkiye Finansal Krizi. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu, Yayın No: 191.
• Baykal, M. (2007). Hukuki Boyutlarıyla Finansal Krizler. Bankacılar Dergisi, (60): 33- 48.
• BBC. (2020). Koronavirüs, Türkiye'de turizm sektörünü nasıl etkiledi?. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-53066032 Erişim Tarihi: 06 Haziran 2023
• Blake, A. ve Sinclair, M. T. (2003). Tourism Crisis Management US Response to September 11, Annals of Tourism Research, 30 (4): 813- 832.
• Budak, F. (2000). Türk Turizminin Gelişimi Ekonomiye Katkıları ve Sorunları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çakmak, U. (2007). Parasal Kriz Modellerine İlişkin Bir Değerlendirme, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 18 (62): 1- 31.
• Çelik A. ve Akgemci, T. (1997). Yeni Stratejiler Karşısında KOBİ’ler, KOBİ’ler ve Kriz Yönetimi. Kahramanmaraş: Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, No:1997-3.
• Çoban M. ve Sandıkçı M. (2020). Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Menülerde Meydana Getirdiği Değişikliklerin İncelenmesi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3 (9): 1741- 1757.
• Derinöz, B. (2021). Turizmin geleceğini COVID-19 mu inşa ediyor?, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 79 Özel Sayı: 41-50.
• Dinçer, M. ve Dinçer, F. (1989). Türkiye'de Konaklama Sektörünün Gelişimi ve Başlıca Sorunları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47 (1-4): 45- 57.
• Dinçer, Ö. (1998). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Doğruol, D. (2021). 1990 ile 2021 Yılları Arasında Yaşanan Krizlerin Türkiye Turizm Sektörüne Etkileri, Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 3 (1): 96-109.
• Durgun, A. (2021). Covid-19 Sonrası Türk Turizm Sektöründe Oluşabilecek Fırsatlar ve Riskler, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (23): 79-95.
• Düzgün, E. (2021). Pandemi Sonrası Yeni Turist Tercihi: Glamping Turizmi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11 (1): 145- 168.
• Eğilmez, M. (2009). Küresel Finans Krizi. Ankara: Remzi Yayıncılık
• Eralp, Z. (1983). Turizmin Toplumsal Değişime Sosyo-Ekonomik Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu.
• Evcin, E. (2014). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Turizm ve Tanıtma Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 14 (55): 23-82.
• Fidan, A. ve Fırat, E. (2020). 2008 Küresel Finans Krizinin Gelişmekte Olan Ülke Ekonomilerine Etkisi: Brıc Ülkeleri - Türkiye Karşılaştırması . Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20 (39), 85- 100.
• Göçen, Ö., Yirik, Ş. Ve Yılmaz, Y. (2011). Türkiye’de Krizler ve Krizlerin Turizm Sektörüne Etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2): 493-509.
• Güvenek, B. ve Alptekin, V. (2015). Turistlere yönelik Terör Saldırılarının Turistlere Etkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 17 (1): 21- 38.
• (ILO). https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/briefingnote/wcms_742721.pdf Erişim Tarihi: 05 Haziran 2022.
• Işık Erol, S. (2020). COVID-19’un Çalışma Hayatına Yansımaları Salgından Etkilenen Bazı Ülkeler Tarafından Alınan Önlemler, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (19): 212-231
• İmamoğlu Ö. ve Demircan G.(2019). Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler- Arasında Yeni Ufuklar. İçinde; S. Sönmez, E.Özçoban, D.Balkan ve H.Karakuş (Editörler) 2008 Krizinin Türkiye Etkileri (ss. 135-151). Ankara: Gece Akademi.
• Kesebir, M. (2018). 2008 Küresel Finansal Kriz ve Bu Krizin Türkiye’deki Ekonomik Göstergelere Etkisi, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (4): 531-538.
• Keskin, Ü. H. (2004). Ekonomik Krizlerde Küresel Güçler: 2001 Türkiye Ekonomik Krizi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kibritçioğlu, B. (2000). Parasal Krizler. Ankara: Hazine Müsteşarlığı Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi.
• Kozak, N. Kozak, M. ve Kozak, M. (2012). Genel Turizm İlkeler ve Kavramlar. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kozak, N. Kozak, M. ve Kozak, M. (2014). Genel Turizm İlkeler ve Kavramlar. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Köroğlu, A. (2004). Turizm İşletmelerinin Muhtemel Krizlere Yönelik Hazırlık Çalışmaları ve Seyahat Acentalarında Bir Uygulama, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (12): 69-87.
• Köseoğlu, A. (2019). Hüzün Turizmi Kapsamında Çanakkale Savaşlarının Turizm Ekonomisine Etkisi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kutlu,H.A.,Demirci,N.S.(2011). Küresel Finansal Krizi (2007-? Ortaya Çıkaran Nedenler, Krizin Etkileri, Krizden Kısmi Çıkış ve Mevcut Durum. Muhasebe Finansman Dergisi.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9851/turizm-istatistikleri.html) (Erişim Tarihi: 22/09/2023)
• Öcal, U. (2009). Turizm Genel ve Yapısal Yaklaşım. Ankara: Detay Yayıncılık. Örnek, İ. (2009). Türkiye’de Parasal Aktarım Mekanizması Kanallarının İşleyişi, Maliye Dergisi, Sayı 156:104-125.
• Özkul, H. (2001). Krizlerin Turizm Üzerindeki Etkileri/ Turizm Kriz İlişkisi. İzmir: 2. Ulusal Türkiye Turizmi Sempozyumu Tebliğler Kitabı.
• Özdemir, M. (2011).Türkiye’de Turizmin Başlaması: Osmanlı’da Sanayileşme Çabaları: 156 Sergi-İ Umum-İ Osmanî (1863 İstanbul Uluslararası Sergisi)”, Anadolu Turizm Araştırmaları Dergisi, C.22, S.1, Ankara, Bahar 2011, s.90
• Öztaş, K. (2002). Turizm Ekonomisi: Genel Turizm Bilgileri. Ankara: Nobel Yayını. Öztaş, K. ve Karabulut, T . (2006) . Turizm Ekonomisi Genel Turizm Bilgileri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Öztürk, S. ve Gövdere, B. (2010). Küresel Finansal Kriz Ve Türkiye Ekonomisine Etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1): 377-397
• Papatheodorou, A., Rossello, J. and Xiao, H. (2010). Global Economic Crisis and Tourism Conseqences and Perspectuves. Journal of Travel Research, 49 (1): 39-45.
• Pheng L. S., Ho D. K.H. ve Ann Y. S. (1999). Crisis Management: A Survey of Property Development Firms, Property Management, 17(3): 231-151.
• Pforr, C. and Hosie, P. (2008). Crisis Management in Tourism: Preparing for Recovery, Journal of Travel and Tourism Marketing, 23 (2): 249-264.
• Ritchie, B.W. (2003) Chaos, Crises and Disaters: a Strategic Approach to Crisis Management in the Tourism Industry, Tourism Management, 25 (2004): 669- 683.
• Samur, C. (2008). Finansal Krizler ve Kriz Yönetme Politikaları:1980 Sonrası Türkiye Örneği (Basılmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarıdoğan, H. (2015). 2008 Küresel Ekonomik Krizin Turizm sektörüne Etkileri: Türkiye Örneği (Basılmamış Doktora Tezi). Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Sevim, C. (2012). Öncü Göstergeler Yaklaşımına Göre Finansal Krizler ve Türkiye Örneği. Ankara: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu.
• Seymen, O. A., Bolat, T. ve Çeken, H. (2004). Turizm İşletmelerinde Krizler, Etkileri ve Krizden Çıkış: Kriz Yönetimi, Verimlilik Dergisi, (2), 105-140.
• Sezer, M. S. (2010). Türkiye Turizm Sektöründe Müze Turizminin Payının Değerlendirilmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Shukur, E. (2020). 2008 Küresel Krizinin Türk Ekonomisine Etkileri e Krizi Önlemek Amacıyla Uygulanan Maliye Politikalar (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Solmaz, S.A., Erdoğar, Ç., Solmaz B.N., Batman, O. (2014). Modern Turizme Zemin Hazırlayan Gelişmeler Olarak Rönesans ve Coğrafi Keşiflerin Turizm Paradigmasıyla Değerlendirilmesi, III. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi: 1190-1206.
• Sönmez, S. F. ve Backman, S. J. (1992). Crisis Management in Tourist Destinations, Visions in Leisure and Business, 11(3): 25–33.
• Tağraf H. ve Aslan T. (2003).Kriz Oluşum Süreci ve Kriz Yönetiminde Proaktif Yaklaşım, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4 (1) :149-160.
• Toktaş, Y. (2021). Covid-19 Sürecinde Kriz Yönetimi: Türkiye’de Turizm İşletmelerine Yönelik Düzenlemeler, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 4 (1): 157-180
• Tuncel, V. (2019). Kalkınma Planlarının Turizm Politikaları Perspektifinde Değerlendirilmesi. Tourism and Recreation, 1 (2): 58-66.
• Ünlüönen, K. ve Çeti, B. (2019). Salgın Hastalıklar Sebebiyle Oluşan Krizlerin Turizm Sektörü Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 22 (2): 109-128.
• Yıldıran, M. (2021). Effects Of Fınance And Accountıng In 2008 Global Fınancıal Crısıs 2008 Küresel Finans Krizinde Finans Ve Muhasebe Yaklaşımlarının Etkisi. Isaf 2012 Gaziantep Bildiri Kitabı: 93-102.
• Yılmaz, Ö. D. (2007). Turizm Sektörünün Tanımı, Yapısı ve Özellikleri. İçinde O. İçöz (Editör) Genel Turizm Turizmde Temel Kavramlar ve İlkeler, (ss. 1- 19). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Yılmaz, Ö. D. (2008). Genel Turizm Turizmde Temel Kavramlar ve İlkeler. İçinde; O. İçöz (Editör) Turizm Sektörünün Tanımı, Yapısı ve Özellikleri (ss. 1- 19). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Yıldız, Z. ve Durgun, A. (2010). 2008 Küresel Ekonomik Krizi ve Turizm Sektörü Üzerinde Etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2 (1): 1-15.