Air Pollution Control: Analyse of Legal Arrangements and Organizations Devoted to Prevention of Air Pollution

Yıl 2014, Sayı: 13, 37 - 56, 01.06.2014

Gülizar Çakir Sümer

https://doi.org/10.18092/ulikidince.232135

Cited By: 3

Öz

Quality of air decreases due to the increase at air pollution and air pollution is tried to be made extinct by arrangements at local, national and global scales. Related to this, for a cleaner air, laws are made, serious kinds of organizations are established, and economical and educational preventions are held. These preventions are primarily held at developed countries in which air pollution level has reached to serious levels. Although air pollution has become a problem since the second half of the 20th century in Turkey, especially in places where urbanization and industrialization has developed, and in winter, air pollution has been a serious problem in Turkey. Related to the problems experienced, it has been acted laws and has been established serious organizations in order to prevent air pollution. In the process in which these preventions have been held, the international scale of the problem has been important as much as trying to abrogate the air pollution experienced in Turkey. At this study, it is aimed at analysing the legal arrangements in Turkey on air pollution which has been occured and goes on due to urbanization and industrialization. It is also aimed at betraying and evaluating governmental and non governmental organizations occured at historical process.

Anahtar Kelimeler

Air Pollution, Pollution Control, Air Pollution Control, Environmental Problems

Hava Kirliği Kontrolü: Türkiye’de Hava Kirliliğini Önlemeye Yönelik Yasal Düzenlemele-rin ve Örgütlenmelerin İncelenmesi

Öz

Hava kirliliğindeki artışa bağlı olarak hava kalitesi azalmakta, yerel, bölgesel, ulusal ve küresel ölçekte yapılan düzenlemelerle hava kirliliği giderilmeye çalışılmaktadır. Bu anlamda daha temiz bir hava için yasalar çıkarılmakta, çeşitli örgütler oluşturulmakta, ekonomik ve eğitimsel önlemler alınmaktadır. Bu önlemler, öncelikle hava kirliliğinin ciddi boyutlara ulaştığı gelişmiş ülkelerde alınmaya başlanmıştır. Türkiye’de hava kirliliği, 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmış olmakla beraber, kentleşmenin ve sanayileşmenin yoğun olduğu yerlerde ve özellikle de kış aylarında ciddi düzeyde sorun olmuştur. Yaşanan sorunlarla birlikte, hava kirliliğini önlemeye yönelik çeşitli yasal düzenlemeler yapılmış ve farklı nitelikte örgütlenmeler ortaya çıkmıştır. Bu önlemlerin alınmasında ülkede yaşanan hava kirliliğinin giderilmesi gereği kadar konunun uluslararası boyutunun olması da etkili olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de sanayileşme ve kentleşmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve bugün de devam eden bir sorun olan hava kirliliği konusunda geçmişten günümüze kadar yapılan yasal düzenlemelerin neler olduğu, yine sorunu gidermeye yönelik olarak gerek kamu örgütü gerek de sivil toplum içerisinde ortaya çıkan örgütlenmelerin neler olduğunu tarihsel süreçte ortaya koymak ve değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

Hava Kirliliği, Kirlilik Kontrolü, Hava Kirliliği Kontrolü, Çevre Sorunları

Kaynakça

• Air And Waste Management Association (2009),
• “Air Pollution”, (2012), http://www.air-quality.org.uk/02.php, Erişim Tarihi: 20.06.2012.
• Air Quality In The U.K. (United Kingdom) (2002), “Postnote”, November 2002, Number: 188, www.parliament.uk/post/home.htm, Erişim Tarihi: 20.06.2011.
• Ankara Hava Kirlenmesiyle Savaş Derneği Tüzüğü (1969), Tüberküloz ve Toraks, S:3, 381-386. Avrupa Komisyonu Türkiye 2012 İlerleme Raporu (2013), http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/2012_il erleme_raporu_tr.pdf, Erişim Tarihi:12.01.2013.
• BERMUDEZ, Rene M., ve Fhilip M. FİNE (2010), “ South Coast Air Quality Management District 5 Year Network Assessment”, Air Quality Monitoring Network CASCAQMDassess2010.pdf, Erişim Tarihi: 20.06.2011. ttnamti1/ files/ networkplans /
• Çevre İstatistikleri (2009), TÜİK, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayını.
• Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (2010), “Marmara’da Hava Kirliliğine Karşı 7.1 Milyon Avroluk Proje”, http://www. cygm. gov.tr/ cygm/ anasayfa/ resimlihaber/10-04-22, Erişim Tarihi: 20.07.2012.
• ÇOBANOĞLU, Zakir (2006), “Hava Kirliliği ile İlgili Yasal Düzenlemeler”, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 5(2), iii-xv.
• DIĞIROĞLU, Filiz (2008), “19. Yüzyıl İstanbul Hava Kirliliği Sorunu”, Toplumsal Tarih (Osmanlı’da Çevre Sorunları), S:169, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 67-71.
• “Egzoz Gazı Emisyon Ölçümü” (2012), http://www.tuvturk.com.tr/egzoz- gazi-emisyon-olcumu.aspx., Erişim Tarihi: 23.07.2012.
• EPDK-Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (2012), Doğal Gaz Piyasası 2011 Yılı Sektör Raporu, http://www.epdk.org.tr/index.php/dogalgaz-piyasasi/yayinlar- raporlar, Erişim Tarihi: 05.11.2012.
• ERTUĞ, Celal (2001), Yeşilden Griye Adım Adım Türkiye, İstanbul: Türki- ye İş Bankası Kültür Yayınları.
• GARİPAĞAOĞLU, Nuriye (2003), “Türkiye’de Hava Kirliliği Sorununun Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı”, Doğu Coğrafya Dergisi, 8(9), Erzurum: Atatürk Üniversitesi dergi.atauni.edu.tr/index.php/dogucografya/article/viewArticle/6189, Erişim Tarihi: 05.11.2012. Karabekir Eğitim Fakültesi, 55-77., http://e
• GIMPEL, Jean (2004), Ortaçağda Endüstri Devrimi, (çev: Nazım Özüaydın), Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları No:38.
• GÖRMEZ, Kemal (2007), Çevre Sorunları, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• GÜLER, Çağatay ve Zakir ÇOBANOĞLU (1997), Enerji ve Çevre, Ankara: Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi, No: 41, http://ekutuphane. tusak. gov. Tr / ki- taplar / enerji_ve_cevre.pdf, Erişim Tarihi: 02.07.2012.
• Haber Bülteni (2007), “Hava Kirliliği”, Türkiye İstatistik Kurumu, Sayı: 210, 28 Aralık 2007, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=631, Erişim Tari- hi: 09.11.2012.
• Haber Bülteni (2012), “2011-2012 Kış Sezonu, Hava Kalitesi”, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 23 Mayıs 2012, Sayı: 7, http://www. csb. gov.tr /dosyalar/images/file/HKD2011-12KISSEZONUBLTN.pdf, 09.11.2012. Erişim Tarihi:
• Hava Kalitesi İzleme Ağı (2012), http://www.lab-cevreorman. gov.tr / sayfa _detay. Asp ?turid=20, Erişim Tarihi: 02.07.2012.
• Hava Kalitesi Yönetimi (2010), Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel va_kalitesi_tr-TR.pdf, Erişim Tarihi: 02.07.2012.
• http://cembit.dmi.gov.tr/FILES/doc/hava-kalitesi/ ha
• “HKAD Türk Milli Komitesi”(2012), http://web.deu.edu.tr/tuncap/yonetme lik.htm, Erişim Tarihi: 02.08.2012.
• International Union of Air Pollution Prevention Associations (2011), http://www.iuappa.org/, Erişim Tarihi: 02.08.2012.
• İBRET, B. Ünal ve Duran AYDINÖZÜ (2009), “Şehirleşmede Yanlış Yer Seçiminin Hava Kirliliği Üzerine Olan Etkisine Bir Örnek: Kastamonu Şehri”, Coğ- rafya Dergisi, Sayı:18, 71-88, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü.
• İmar Kanunu (1985), http:// www.mevzuat.adalet.gov. Tr / html / 711.html, Erişim Tarihi: 30.07.2012.
• KARACA, İbrahim (1957), Murgul Bakır Fabrikası İzabehane Bacalarından İntişar Eden Kükürtdioksit Gazının Havai Yolla Bitki Tecessüm ve Sağlığına Tesiri Üzerine Araştırmalar, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayın No: 126.
• KELEŞ, Ruşen, Birol ERTAN (2002), Çevre Hukukuna Giriş, Ankara: İmge Kitabevi, Birinci Baskı.
• KIRIMHAN, Sücaattin (2006), Hava Kirliliği ve Kontrolü, Ankara: Turhan Kitabevi.
• KUBAN, Doğan (2004), İstanbul Bir Kent Tarihi (çev. Zeynep Rona), İstan- bul: Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• “Marmara Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü” (2010), TC Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İstanbul Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, http://www.csb.gov.tr/iller/ istanbul/index.php?Sayfa=iceriksayfa&Id=10543, Erişim Tarihi: 20.07.2012.
• “Olaylar ve Notlar” (1972), Türkiye Mühendislik Haberleri, 1972, Ağustos, 12-20, www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/9334.pdf, Erişim Tarihi:30.07.2012.
• ÖKÇÜN, A. Gündüz (1983), “İkinci Meşrutiyet Döneminde Yeni Köylerin Kurulmasına ve Köylerde Çevre Sağlığına İlişkin Temel Düzenlemeler”, Prof. Feh- mi Yavuz’a Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No:528, ss.171-2000.
• ÖZTAN, Yılmaz (1985), Çevre Kirlenmesi, Trabzon: KTÜ Genel Yayın No:94.
• PARKER, Albert (1961), “Air Pollution Legislation: Standarts and Enforcement”, Air Pollution, Monograpph Series No:46, 365-380, World Health Organization, Geneva, http://whqlibdoc.who.int/monograph/WHO_MONO_46.pdf, Erişim Tarihi: 01.02.2011.
• PONTING, Clive (2000), Dünyanın Yeşil Tarihi: Çevre ve Uygarlıkların Çö- küşü (çev: Ayşe Başçı Sander), İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayını.
• RSHM Hava Kalitesi Faaliyetleri (2010), http://www.rshm.gov.tr/ index. php?option=com_content&task=view&id=174, Erişim Tarihi: 30.07.2012
• TALU, Nuran (2006), Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Türkiye’de Çevre Po- litikaları, Ankara: TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Yayını.
• TÇSV (Türkiye Çevre Sorunları Vakfı) (1991), Türkiye’nin Çevre Sorunla- rı’91, Ankara: TÇSV Yayını.
• TÇV (Türkiye Çevre Vakfı) (2001), Ansiklopedik Çevre Sözlüğü, Ankara: TÇV Yayını.
• TÜRK, Hikmet Sami (1969), “Türk Hukukuna Göre Hava Kirlenmesi”, An- kara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(3), 115-130.
• “Tüvturk Gezici İstasyonlarla Egsoz Gazı Emisyonu Ölçecek” (2012), http://www.haberler.com/tuvturk-gezici-istasyonlarla-egsoz-gazi-emisyonu- 3286675- haberi/, Erişim Tarihi: 20.01.2012.
• Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, (1930), http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/ html/487.html, Erişim Tarihi: 30.07.2012.
• U.S. Environmental Protection Agency (2010), “Origins of Modern Air Pollution Regulations”, http://www.epa.gov/apti/course422/apc1.html, Last updated: 29 January 2010, Erişim Tarihi: 01.02.2011.
• YAVUZ, Fehmi (1975), Çevre Sorunları Genellikle ve Ülkemiz Açısından, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No:385.
• http://www. healthfinder.gov/orgs/HR1767.htm, Erişim Tarihi: 02.02.2011