DÖNÜŞÜMCÜ VE ETKİLEŞİMCİ LİDERLİK İLE ÖĞRETMENLERİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2015, Sayı: 14, 0 - , 20.04.2015

İsmail Bakan Burcu Erşahan Tuba Büyükbeşe İnci Doğan İlker Kefe

https://doi.org/10.18092/ijeas.48129

Cited By: 5

Öz

Bu çalışma okul yöneticilerinin sahip oldukları liderlik tarzlarının öğretmenlerin bakış açılarıyla ortaya konularak, yöneticilerin sergiledikleri liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ara-sındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda dönüşümcü, etkile-şimci ve serbest bırakıcı liderlik tarzlarından okul yöneticilerinin en çok serbest bırakıcı liderlik daha son-ra ise sırası ile etkileşimci ve dönüşümcü liderlik davranışlarını sergiledikleri bulgusuna ulaşılmıştır. Ya-pılan analizler sonucunda, öğretmenlerin, yöneticilerinin sergiledikleri liderlik tarzlarına ilişkin algıları yükseldikçe tükenmişlik düzeylerinin azaldığı ortaya çıkmıştır. Ancak araştırma sonuçlarına dayanarak hangi liderlik tarzının tükenmişlik algısı üzerinde azaltıcı etkiye sahip olduğunun belirlenmesi mümkün olmamıştır. Gelecekte yapılacak çalışmalarda bu soruya da yanıt bulunması yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Dönüşümcü Liderlik, Etkileşimci Liderlik, Tükenmişlik, Öğretmen

Kaynakça

• AUBREY, K. ve P. CHELLADURAI (2001), “Perceived Transformational Leadership, Organizational Commitment, And Citizenship Behavior: A Case Study In İntercollegiate Athletics”, Journal of Sport Management, 15: 135-159.
• AYDIN, M. (2000), Çağdaş Eğitim Denetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Avcı, Ü. ve S.S. Seferoğlu (2011), “Bilgi Toplumunda Öğretmenin Tüken-mişliği: Teknoloji Kullanımı ve Tükenmişliği Önlemeye Yönelik Alınabilecek Önlemler”, Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 13‐26.
• BAKAN İ. (2008), “Örgüt Kültürü ve Liderlik Türlerine İlişkin Algılamalar İle Yöneticilerin Demografik Özellikleri Arasındaki İlişki”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Haziran, 10(14).
• BALOĞLU, N., KARADAĞ, E. ve Ş., GAVUZ (2009), “İlköğretim Okulu Müdürlerinin Çok Faktörlü Liderlik Stillerinin Yetki Devri Düzeylerine Etkisi: Bir Doğrusal ve Yapısal Eşitlik Modelleme Çalışması”, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fa-kültesi Dergisi, 22(2): 457-479.
• BASS, B. M. (1985), “Leadership and Performance Beyond Expectations”, New York: Free Press.
• BASS, B.M. (1990), “From Transactional to Transformational Leadership: Learning to Share the Vision”, Organizational Dynamics, 18(3): 19–31.
• BASS, B.M. ve B.J. AVOLİO (1992),“Multifactor Leadership Questionnaire: Short Form 6S. Binghamton”, NY: Center for Leadership Studies.
• BASS, B.M. (1997), “Personal Selling and Transactional/ Transformational Leadership”, Journal of Personal Selling and Sales Management, 17 (3), 19-28.
• BASS, B. M. ve P. STEIDLMEIER (1999), “Ethics, Character, And Authentic Transformational Leadership Behavior”, Leadership Quarterly, 10(2): 181-217.
• BOLAT, T. ve O.A., SEYMEN (2003), “Örgütlerde İş Et İğinin Yerleştiril-mesinde Dönüşümcü Liderlik Tarzının Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme”, Balı-kesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6(9): 59-85.
• BHAT, A. B., VERMA, N., RANGNEKAR, S. ve M. K. BARUA, (2012), “Leadership Style and Team Processes as Predictors of Organisational Learning”, Team Performance Management, 18 (7): 1-27.
• BULUÇ, B. (2009a), “İlköğretim Okullarında Bürokratik Okul Yapısı ile Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki”, Eğitim ve Bilim, 34(152):71-86.
• BULUÇ, B. (2009b), “Sınıf Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Müdürle-rinin Liderlik Stilleri İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki”, Educational Administration: Theory and Practice, 15(57): 5-34.
• BURNS, J.M. (1978), “Leadership”, New York: Harper and Row.
• CEMALOĞLU, N. (2007), “Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri İle Yıldır-ma Arasındaki İlişki”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33: 77-87.
• CEMALOĞLU, N. (2011), “Primary Principals' Leadership Styles”, School Organizational Health and Workplace Bullying”, Journal of Educational Administration, 49 (5): 495- 512.
• CEMALOĞLU, N. ve A.Ç., KILINÇ (2012), “Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Öğretmenlerin Örgütsel Güven Düzeyleri Arasındaki İlişki”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,12(23):132-156.
• CÖMERT, M. (2004), “Dönüşümcü Liderlik”, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya: 1-12.
• ÇAKINBERK, A. ve E.T., DEMİREL (2010), “Örgütsel Bağlılığın Belirleyi-cisi Olarak Liderlik: Sağlık Çalışanları Örneği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24: 104-119.
• ÇELİK, V. (1998), “Eğitimde Dönüşümcü Liderlik”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 16: 423–442.
• ÇELİKKALELİ, Ö. (2011), “Yetişkin Eğitimcisi Öğretmenlerin Tükenmişlik ve Mesleki Yetkinliklerinin İncelenmesi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 35-53.
• ÇETİN, Ş., KORKMAZ, M. ve C. ÇAKMAKÇI (2012), “Dönüşümsel ve Etkileşimsel Liderlik ile Lider-Üye Etkileşiminin Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(1): 7-36.
• ERASLAN, L. (2004), “Liderlikte Post-Modern Bir Paradigma: Dönüşümcü Liderlik”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1): 1-32.
• ERKUŞ, A. ve E., GÜNLÜ (2008) “Duygusal Zekanın Dönüşümcü Liderlik Üzerine Etkileri”,Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 9(2):187-209.
• EYAL, O. ve G. ROTH (2011), “Principals' Leadership And Teachers' Motivation: Self-Determination Theory Analysis”, Journal Of Educational Administration, 49(3): 256 – 275.
• FRIEDMAN, I. A. (2003), “Self Efficacy and Burnout In Teaching: The Importance of Interpersonal-Relations Efficacy”, Social Psychology Of Education, 6,.191- 215.
• GENÇ, S.Z. ve T. KALAFAT (2013), “Öğretmen Tükenmişliği İle Demokra-tik Okul Çevresi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi Cum-huriyet International Journal of Education, Volume:2(1), 1-14.
• GILL, A.S., FLASCHNER, A. B. ve M., SHACHAR (2006), “Mitigating Stress and Burnout by Implementing Transformational-Leadership”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 18 (6): 469 -481.
• GÜMÜŞLÜOĞLU, L. (2009), “İnovasyon ve Liderlik”. Savunma Sanayii Gündemi,37-42.
• GÜZEL, T. ve Y., AKGÜNDÜZ (2011), “Liderlik Davranışlarının Orta Dü-zey Yöneticiler Üzerindeki Etkisi ve Yöneticilerin Tükenmişlik Düzeyleri İle İlişkisi; Kuşadası Otel İşletmelerinde Bir Araştırma”, Yönetim Bilimleri Dergisi 9(2): 279-296.
• HATER J.J ve B.M. BASS (1988), “Superior’s Evaluations And Subordinates’ Perceptions of Transformational and Transactional Leadeship”, Journal of Applied Psychology, 73: 695-702.
• HOLMBERG, R., FRİDELL, M., ARNESSON, P.ve M. BÄCKVALL (2008), “Leadership and Implementation of Evidence-Based Practices”, Leadership In Health Services, 21(3): 168 – 184.
• HOWELL, J. M. ve B. J. AVOLİO (1993), “Transformational Leadership, Transactional Leadership, Locus of Control and Support For İnnovation: Key Predictors of Consolidated Business-Unit Performance”, Journal of Applied Psychology, 78, 891-902.
• KARİP, E. (1998), “Dönüşümcü Liderlik”, Eğitim Yönetimi 4(16), Ankara:Pegem Yayıncılık.
• KHAN, M. M., RAMZAN, M., AHMED, I. ve M.M., NAWAZ (2011), “Transformational, Transactional, and Laissez-Faire Styles of Teaching Faculty As Predictors of Satisfaction, and Extra Effort Among The Students: Evidence From Higher Education Institutions”, Interdisciplinary Journal of Research in Business, 1(4): 130-135.
• KILIÇ, G. (2006), “Eğitim Kurumlarında Liderlik Tarzları ve Örgüt Kültürü-nün Performans Üzerindeki Etkisi”(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Er-ciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KOÇEL, T. (2010), “İşletme Yöneticiliği: Yönetim ve Organizasyon, Orga-nizasyonlarda Davranış, Klasik, Modern, Çağdaş ve Güncel Yaklaşımlar”, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım 12. Baskı.
• KORKMAZ, M. (2007), “Örgütsel Sağlık Üzerinde Liderlik Stillerinin Etki-si”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 49:57-91.
• LIEVENS, F., P., VAN GEIT, ve P., COETSIER (1997), “Identification of transformational leadership qualities: An Examination Of Potential Biases”, Transformational Leadership Qualities European Journal Of Work And Organizational Psychology, 6 (4): 415-430.
• LOWE, K.B. ve K.G., KROECK (1996), “Effectiveness Correlates of Transformational and Transactional Leadership: A Meta Analytic Review of The MLQ Literature”, Leadership Quarterly, 7(3): 385-425.
• MCMURRAY, A. J., ISLAM, MD. M., SARROS, J. C. ve A., PIROLA-MERLO (2012), “The Impact of Leadership On Workgroup Climate and Performance In A Non-Profit Organization”, Leadership and Organization Development Journal, 33(6): 522 – 549.
• NARALAN, A., YILDIZ, İ. ve C. KAHYA (2013), “Dönüştürücü Liderlik Algısı İle Bilgi Yönetimi Kabiliyetleri Arasındaki İlişkiler: KOSGEB İşletmelerinde Örnek Bir Uygulama”, Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Yönetim Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 20, Doi:http://dx.doi.org/10.11611/JMER166.
• NETER, J. VE W. WASSERMAN (1974), “Applied Linear Statistical Models”, Richard D. Irwin, Inc., Homewood, Illionis.
• O'DRISCOLL, M. P. VE T. A. BEEHR (1994), “Supervisor Behaviors, Role Stressors and Uncertainty As Predictors of Personal Outcomes For Subordinates”, Journal of Organizational Behavior, 15: 141−155.
• OWEN, H., HODGSON, V. ve N., GAZZARD (2007), “Liderlik El Kitabı”, Çeviren: Münevver Çelik, İstanbul: Optimist Yayım Dağıtım.
• ÖRMEN U. (1993), “Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uy-gulama” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• PACKARD, T. (2009), “Leadership and Performance In Human Service Organizations”. In Patti, R. (editors), Handbook of Human Services Management. 2nd Ed. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, 143-164.
• POLYCHRONIOU, P. V. (2009), “Relationship Between Emotional İntelligence And Transformational Leadership Of Supervisors: The İmpact On Team Effectiveness”, Team Performance Management, 15(7) : 343 – 356.
• RICHARDSON, H. A. ve R. J. Vandenberg (2005), “Integrating Managerial Perceptions and Transformational Leadership into A Work-Unit Level Model of Employee Involvement”, Journal of Organizational Behavior. 26: 561–589.
• GARCÍA-RİVERA, B., MENDOZA-MARTÍNEZ, I. ve C. LEW (2012), “The Impact of Transformational Leadership In Burnout of Nurses And Doctors In A Public Hospital Of Mexico”, Clute Institute International Conference, June 2012, Rome-Italy, 447-458.
• ROWOLD, J. ve W., SCHLOTZ (2009),“Transformational and Transactional Leadership and Followers’ Chronic Stress”, Kravis Leadership Institute, Leadership Review, 9: 35-48.
• SASHKIN, M. ve W.E.,ROSENBACH (1993), “A New Leadership Paradigm”, In: Rosenbach, W.E., Taylor, R.L. (Eds.), Contemporary Issues in Leadership, third ed. Colarado: Westview Press.
• STOKER, J. I. (2008), “Effects of Team Tenure and Leadership In Self-Managing Teams”, Personnel Review,37(5): 564 – 582.
• SÜRGEVİL, O. (2005), Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörler: Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞİRİN, E.F. ve A.A.,YETİM (2009), “Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Stiline İlişkin Yönetici Algıları”, Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1): 69-84.
• SMITH, B. N., MONTAGNO, R. V. ve T. N., KUZMENKO (2004), “Transformational and Servant Leadership: Content And Contextual Comparisons”, Journal Of Leadership and Organizational Studies, 10(4), 80-91.
• TASLAK, S. (2008), “Göreve İlişkin Çatışmalarda Etkileşimci ve Dönüşümcü Liderlik Üzerine Etiksel Bir Değerlendirme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31: 121-144.
• TAŞ, A., ÇELİK, K. ve E., TOMUL (2007), “Yenilenen İlköğretim Programının Uygulandığı İlköğretim Okullarındaki Yöneticilerin Liderlik Tarzları”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22): 85-98.
• TATUM, B. C., EBERLİN, R., KOTTRABA, C. ve T. BRADBERRY (2003), “Leadership, Decision Making, and Organizational Justice”, Management Decision, 41(10) :1006 -1016.
• TUCKER, M.L., MCCARTHY, A.M ve M.C, JONES (1999), “Women And Men Politicians: Are Some Of The Best Leaders Disstaisfied?” Leadership and Organization Development Journal, 20 (6): 285-290.
• TUTAR, H., TUZCUOĞLU, F., ARGUN, Ç. ve E. AKMAN (2009), “Dönüştürücü ve Etkileşimci Liderliğin Örgütsel Adanmışlık Üzerine Etkisi: Karşılaş-tırmalı Bir Analiz”, 1. Uluslararası Davraz Kongresi, Eylül 2009, Isparta: 1-13.
• TWIGG, N.W. ve B., KANG (2011), “The Effect of Leadership, Perceived Support, Idealism, and Self Esteem On Burnout”, Journal of Behavioral Studies in Business, 4: 1-19.
• WALUMBWA, F. O., PENG WANG, B.O. ve J. J. LAWLER (2005), “Transformational Leadership, Organizational Commitment and Job Satisfaction: A Comparative Study of Kenyan and U.S. Financial Firms”, Human Resource Development Quarterly. 16(2): 235–256.
• YAVUZ, E. (2009), “İşgörenlerin Dönüşümcü Liderlik ve Örgütsel Bağlılık İle İlgili Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2) :51-69.
• YAVUZ, E. ve C., TOKMAK (2009), “İşgörenlerin Etkileşimci Liderlik ve Örgütsel Bağlılık İle İlgili Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma”, International Journal of Economic And Administrative Studies, 1(2): 1-19.
• YILDIRIM, C. (2006), “Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Örgütsel Sağ-lık Üzerindeki Etkisi” (Ankara İli Örneği) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Anka-ra: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• YÖRÜK, D., DÜNDAR, S. ve B., TOPÇU (2011), “Türkiye’deki Belediye Başkanlarının Liderlik Tarzı ve Liderlik Tarzını Etkileyen Faktörler”, Ege Akademik Bakış, 11(1): 103-109.
• ZOPIATIS, A. ve P. CONSTANTI (2010), “Leadership Styles and Burnout: Is There An Association?”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 22 (3): 300 – 320.