AİLE İŞLETMELERİ KURUCULARININ VE AİLE DEĞERLERİNİN AİLE İŞLETMELERİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: TRABZON ÖRNEĞİ

Yıl 2015, Sayı: 14, 0 - , 20.04.2015

Nihan Birincioğlu Taner Acuner

Öz

Bu çalışmanın amacı, aile işletmesi kurucularının hangi kişisel özelliklerinin ve hangi aile değerlerinin aile işletmelerinin sürdürülebilirliği üzerinde etkili olduğunun ortaya koyulmasıdır. Çalışmada nitel araş-tırma yöntemlerinden biri olan derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemini Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı, en az 3. kuşağa geçmiş 10 aile işletmesi oluşturmaktadır. Bu işletmeler ile yarı yapılandırılmış sorular kullanılarak derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda Trabzon’daki aile işletmesi kurucularının ortak özellikleri ve benimsenen ortak değerler belir-lenmiştir. Çevre tarafından sevilmek sayılmak, güvenilirlik, dürüstlük, ileri görüşlülük, girişimcilik, mü-cadeleci olmak, toplumsal duyarlılık ve toprağa bağlılık ortak kişisel özellikleri oluştururken; aile değer-leri olarak ataerkil aile yapısı ve adalet öne çıkmış; güven, yenilikçilik, problem çözme yeteneği, iş odak-lılık ve müşteri odaklılık gibi özelliklerde ortak iş değerleri olarak saptanmıştır. Hem kişisel özelliklerin, hem de aile-iş değerlerinin Trabzon’daki aile işletmelerinin sürdürülebilirliği üzerinde etkili olduğu gö-rülmüştür.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• ALACAKLIOĞLU, Haluk (2009), Kurumsal Yönetim ve Aile Şirketleri. İs-tanbul: Kaizen Yayınları.
• ALAYOĞLU, Nihat (2003), Aile İşletmelerinde Yönetim ve Kurumsallaşma, İstanbul: MÜSİAD Yayınları.
• ALTUNIŞIK Remzi, COSKUN, Recai, BAYRAKTAROĞLU Serkan, YIL-DIRIM Engin (2010), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Geliştirilmiş 6. Baskı, Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• ARICIOĞLU, Atilla M., YILDIZ, Arif ve PAKSOY, Turan (2008), “Aile İş-letmelerinde Sürekliliğin Ölçülmesi ve Devrin Değerlendirilmesine Yönelik Konya ve İstanbul’daki Aile İşletmeleri Üzerine Yapılan Bir Araştırma”, 3. Aile İşletmeleri Kongresi, Kongre Kitabı, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, 277-288.
• ARKSEY, Hilary ve KNIGHT, Peter T. (1999), “Interviewing for Social Scientists, Sage Publications, Thousand Oaks, New York.
• ARONOFF, Craig E. (2004), “Self-Perpetuation Family Organization Built on Values: Necessary Condition for Long-Term Family Business Survival”, Family Business Review, 17(1), 55-59.
• ARONOFF, Craig E. ve Ward, John L. (2000). Family Business Values: How to Assure a Legacy of Continuity and Success, Family Business Leadership Series, New York: Palgrave Macmillan.
• ARONOFF, Craig E. ve Ward, John L. (2011). Family Business Governance, Family Business Publication, New York: Palgrave Macmillan,
• ASTRACHAN, Joseph H., Klein, Sabine B. ve Smyrnios, Kosmas X. (2002), “The F-Pec Scale of Family Influence: A Proposal for Solving the Family Business Definition Problem”, Family Business Review, 15(1), 45-58.
• ATHANASSIOU, Nicholas, CRITTENDEN, William F., KELLY, Louise M. ve MARQUEZ, Pedro (2002), “Founder Centrality Effects on the Mexican Family Firm’s Top Management Group: Firm Culture, Strategic Vision and Goals, and Firm Performance”, Journal of World Business, 37(2), 139-150.
• ATEŞ, Özgür (2003), “Aile İşletmelerinde Değişim ve Süreklilik Anlayışı”. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara.
• BARRY, Bernard (1975), “The Development of Organization Structure in the Family Firm”, Journal of General Management, 3(1), 42-60.
• BAŞER, Gözde G. (2010), “Aile İşletmelerinin Süreklilik Sorunsalı: Batı Akdenizli Aile İşletmeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Akdeniz Üniversitesi, Sos-yal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Antalya.
• BAŞER, Gözde G. ve ERDEM, Ferda (2008), “Aile İşletmelerinin Sürekliliğini Etkileyen Aile ve İş Değerlerine Yönelik Bir Araştırma”, 3. Aile İşletmeleri Kongresi, Kongre Kitabı, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, 177-179.
• BUBOLZ, Margaret M. (2001), “Family as Source, User, and Builder of Social Capital”, Journal of Socio-Economics, 30, 129-131.
• DANES, Sharon M., LOY, Johnben Teik-Cheok ve STAFFORD, Kathryn (2008), “Business Planning Practices of Family-Owned Firms within a Quality Framework”, Journal of Small Business Management, 46(3), 395-421.
• DAVIS, Peter (1983),“Realizing The Potential of The Family Business”, Organizational Dynamics, Summer, 47–56.
• DONNELLEY, Robert G. (1964), "The Family Business." Harvard Business Review, 42(1), 93-105.
• DYER, William G. Jr. (1988), “Culture and Continuity in Family Firms”, Family Business Review, 1(1), 37-50.
• ERDOĞMUŞ, Nihat (2007),Aile İşletmeleri Yönetim Devri ve İkinci Kuşa-ğın Yetiştirilmesi, Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul: IGIAD Yayınları.
• FINDIKÇI, İlhami (2005), Aile Şirketleri, 4. Basım, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• FINDIKÇI, İlhami (2014), “ABD’de En Büyük 500 Firmanın Üçte Biri Aile Şirketi”. İnternet Adresi; http://www.bloomberght.com/haberler/haber/1534645-aile-sirketlerinde-surdurulebilirlik-ve-kurumsallasma, Erişim Tarihi: 02.08.2014.
• GARCIA-ALVAREZ, Ercilia ve LOPEZ-SINTAS Jordi (2001), “A Taxon-omy of Founders Based on Values: The Root of Family Business Heterogeneity”. Family Business Review, 15(3), 209-230.
• GERSICK, Kelin E., DAVIS, John A., McCOLLOM-HAMPTON, Marion ve LANSBERG, Ivan (1997), Generation to Generation: Life Cycles of Family Business. Boston: Harvard Business School Press,
• GROTE, Jim (2003), “Conflicting Generations: A New Theory of Family Business Rivalry”, Family Business Review, 16 (2), 113-124.
• GÜLEŞ, Hasan K., ARICIOĞLU, Mustafa A. ve ERDİRENÇELEBİ Meral (2013), Aile İşletmeleri: Kurumsallaşma, Sürdürülebilirlik, Uyum, Ankara: Gazi Kitabevi.
• GÜNEY, Semra (2008), Aile İşletmelerinde Güncel Konu ve Sorunlar, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• GÜNVER, Bahar A. (2002), Aile İşletmelerinin Yapısı ve Geleceği – Türk İşletmelerinin Gelecek Kuşak Yöneticilerinin Önemli Özelliklerini Belirlemeye Yö-nelik Bir Araştırma, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları No. 18.
• HABBERSHON, Timothy G. ve WILLIAMS, Mary L. (1999), “A Resouce-Based Framework for Assessing the Strategic Advantages of Family Firms”, Family Business Review, 12(1), 1-25.
• HABBERSHON, Timothy G., WILLIAMS, Mary L., MACMILLAN, Ian C. (2003), “A Unified Systems Perspective of Family Firm Performance”, Journal of Business Venturing, 18(4), 451-465.
• HOFFMAN, James, HOELSCHER, Mark, SORENSON, Ritch (2006), “Achieving Sustained Competitive Advantage: A Family Capital Theory”, Family Business Review, 19(2), 135-145.
• HOFSTEDE, Geert (1980), Cultures Consequences: International Differences in Work Related Values, California: Beverly Hills, Sage Publications.
• KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem (2007), Kültürel Psikoloji: Kültür Bağlamında İnsan ve Aile, İstanbul: Evrim Yayınları.
• KARADEMİR, Bahattin, DANIŞMAN, Ali ve BÜYÜKİZ, Bülent (2006), “İşletmelerin Yaşam Seyrinde Ailenin Rolü”, 2. Aile İşletmeleri Kongresi, Kongre Kitabı, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, 109-119.
• KARPUZOĞLU, Ebru (2000), “Aile Şirketlerinin Kurumsallaşma Düzeyle-rini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler, İs-tanbul.
• KELLY, Louise M., ATHANASSIOU, Nicholas ve CRITTENDEN William F. (2000) “Founder Centrality and Strategic Behavior in the Family-Owned Firm”, Entrepreneurship Theory and Practice, 25(2), 27-42.
• KIM, Philip H. ve ALDRICH, Howard E. (2005), Social Capital and Entre-preneurship, Now Publishers Inc., 1(2), 55-104.
• KOIRANEN, Matti (2002), “Over 100 Years of Age But Still Entrepreneuri-ally Active in Business: Exploring the Values and Family Characteristics of Old Finnish Family Firms”, Family Business Review, 15(3), 175-187.
• LAMBRECHT, Johan ve LIEVENS, Jozef (2008). “Pruning the Family Tree: An Unexplored Path to Family Business Continuity and Family Harmony”, Family Business Review, 21 (4), 295-313.
• LEACH, Peter ve BOGOD, Tony (1999), Guide to the Family Business, 3rd Edition, Kogan Page, London.
• NEUBAUER, Fred ve LANK, Alden G. (1988), The Family Business Its Governance for Sustainability, MacMillan Press Ltd., London.
• OLSON, Patricia D., ZUIKER, Virginia S., DANES, Sharon M., STAFFORD, Kathryn, HECK, Ramona K. Z., ve DUNCAN, Karen A. (2003), “The Impact of the Family and the Business on Family Business Sustainability”, Journal of Business Venturing, 18, 639-666.
• PHAN, Phillip H. ve BUTLER, John E. (2008), Theoritical Developments and Future research in Family Business, United States of America: Informage Age Publishing, İnternet Adresi; http://books.google.com, Erişim tarihi: 22.07.2014.
• PIEPER, Torsten M. ve Klein Sabine B. (2007), “The Bulleye: A Systems Approach to Modeling Family Firms”, Family Business Review, 20(4), 301-319.
• POZA, Ernesto J. (2010), Family Business. Third Edition, South Western Cengage Learning.
• PRICEWATERHOUSECOOPERS (PwC) (2012),“Aile Şirketleri: 21. Yüz-yıl’ın Vazgeçilmez İş Modeli”, Küresel Aile Şirketleri Araştırması 2012 Türkiye
• Sonuçları, İnternet Adresi;http://taider.org.tr/wp-content/uploads/2013/11/pwc-kuresel-aile-arastirmasi-2012-turkiye-sonuclari-kasim-2012-fce8c.pdf, Erişim Tari-hi: 03.08.2014.
• PRICEWATERHOUSECOOPERS (PwC) (2014), “2014 Family Business Forum: Ingredients of Good Business.” İnternet Adresi; http://www.pwc.com/mt/en/events/2014_family_business_forum_presentation.pdf, Erişim Tarihi: 08.08.2014.
• SARGUT, Selami (2010), Kültürlerarası Farklılaşma ve Yönetim, Ankara: İmge Kitabevi.
• SCHEIN, Edgar (1983), “The Role of the Founder in Creating Organizational Culture”, Organizational Dynamics, 12, 13-28.
• SHARMA, Promadita ve NORDQVIST, Mattias (2008), “A Classification Scheme for Family Firms: From Family Values to Effective Governance to Firm Performance”, J. Tapies ve J. L. Ward (der.), Family Values and Value Creation: The Fostering of Enduring Values within Family-Owned Businesses içinde, New York: Palgrave Macmillan.
• STAFFORD, Kathryn, DUNCAN Karen A., DANE Sharon, WINTER, Mary (1999), “A Research Model of Sustainable Family Businesses”, Family Business Review, 12(3), 197-208.
• STRAVROU, Eleni T., KLEANTHOUS Tonia ve ANASTASIOU T. (2005), “Leadership Personality and Firm Culture During Hereditary Transitions in Family Firms: Model Development and Emprical Investigation”, Journal of Small Business Management, 43(2), 187-206.
• TAİDER (Türkiye Aile İşletmesi Derneği) 1.Ulusal Aile İşletmeleri Zirvesi Basın bülteni (2013), İnternet Adresi; http://taider.org.tr/basinda-biz/taider-1-ulusal-aile-isletmeleri-zirvesi-basin-bulteni-30-11-2013/, Erişim Tarihi: 03.08.2014.
• WARD, John L. (1997), “Growing the Family Business: Special Challenges and Best Practices”, Family Business Review, 10(4), 323-337.
• YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştır-ma Yöntemleri. Genişletilmiş 9. Baskı. Ankara: Seçkin Yay.
• ZELLWEGER, Thomas M. ve ASTRACHAN, Joseph H. (2008), “On the Emotional Value of Owning a Firm”, Family Business Review, 21(3), 347-363.
• ZIMMERER, Thomas W. ve SCARBOROUGH, Norman M., (1998), Essen-tials of Entrepreneurship and Small Business Management, New York: Prentice-Hall.