TÜRKİYE’DE SAĞLIĞIN EKONOMİK BÜYÜMEYE ETKİSİ: 81 İL DÜZEYİNDE PANEL GMM KANITLARI

Yıl 2020, Sayı: 28, 175 - 192, 21.06.2020

Hamza Çeştepe , Ertuğrul Yıldırım , Hakan Yıldız

https://doi.org/10.18092/ulikidince.718228

Cited By: 3

Öz

Beşeri sermaye faktörlerinden sağlık, ekonomik büyümeye etki eden bir unsur olarak ifade edilmektedir. Sağlık düzeyindeki gelişimin; nüfus, eğitim, işgücü verimliliği, yaşam süresi ve yaşam kalitesinin artmasıyla, gelecekte ortaya çıkabilecek hastalıkları önleyerek ekonomik istikrar ve büyüme üzerinde belirleyici bir etkisi ortaya çıkabilir. Yapılan araştırmalarda çoğunlukla sağlık ile ekonomik büyüme arasında çift yönlü ilişki tespit edilmesine rağmen, bazı çalışmalar bir ilişki olmadığı sonucuna da ulaşmaktadır. Çelişkili bulguların nedeni, çalışmalarda ülkeler arasındaki sağlık politikası farklarının göz ardı edilmesi olabilir. Literatürdeki diğer çalışmalardan farklı olarak bu çalışma, aynı sağlık politikası uygulanan bir ülkenin bütün illeri örneğinde sağlığın ekonomik büyüme üzerindeki etkisini panel veri analiz yöntemi ile araştırmaktadır. Bu amaçla Türkiye’nin bütün illerini kapsayan 2007-2017 dönemindeki gayri safi yurtiçi hâsıla, bebek ölüm hızı, hastane yatak sayısı, kamu yatırımları, ithalat, ihracat, lise mezunu ve lisans mezunu kişi sayısı değişkenlerini içeren model, sistem GMM analiziyle tahmin edilmiştir. Ulaşılan bulgulara göre, eğitim değişkenleri sağlık değişkenlerine göre ekonomik büyümeye daha fazla katkı sunmakla birlikte, sağlığın eğitim ve ekonomik büyüme için bir ön koşul olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Ekonomik Büyüme, Beşeri Sermaye, Sistem GMM

THE IMPACT OF HEALTH ON ECONOMIC GROWTH IN TURKEY: EVIDENCE FROM PANEL GMM AT THE LEVEL OF 81 PROVINCES

Öz

Health is expressed as an affecting factor of economic growth, which is one of the human capital factors. The improvement in health level with the increase in population, education, labor productivity, lifetime and life quality, may have a decisive effect on economic stability and growth by preventing future diseases. Although there is mostly a two-way relationship between health and economic growth in the findings of researches, some studies find no relationship. Different findings may be due to the neglect of health policy differences between countries in studies. Unlike previous studies in the literature, this study explores the impact of health on economic growth in all provinces of a country where the same health policy is applied with the panel data analysis method. For this purpose, covering the 2007-2017 period, the model including the varia-bles that the gross domestic product, public investment, exports, imports, the infant mortality rate, the number of hospital beds, the number of people graduated from high school and the number of people has a bachelor's degree for all provinces in Turkey was estimated by the system GMM analysis. According to the findings, Turkey’s health variables; 1 % reduction in infant mortality rate causes an increase of 0.03 % on GDP, 1 % increase in the number of hospital beds causes an increase of 0,16 % on GDP. The education varia-bles, however, contribute to economic growth more than health variables, it is an undeniable fact that health is a prerequisite for education and economic growth. In this context, policy makers should pursue pol-icies to improve individual and community health.

Kaynakça

• Acemoglu, D. ve Johnson, S. (2007). Disease and Development: The Effect of Life Expectancy on Economic Growth. Journal of political Economy, 115(6), 925-985.
• Akar, S. (2014). Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(1), 311-322.
• Anderson, T.W. ve Hsiao C. (1982). Formulation and Estimation of Dynamic Models Using Panel Data. Journal of Econometrics, 18(1). 47-82.
• Arellano, M. ve Bover O. (1995). Another Look at the Instrumental Variable Estimation of Error-Components Models. Journal of Econometrics, 68, 29-51.
• Arellano, M. ve Bond S. (1991). Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations. The Review of Economic Studies, 58 (2), 277-297.
• Arısoy, İ., Ünlükaplan, İ. ve Ergen, Z. (2010). Sosyal Harcamalar ve İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye Ekonomisinde 1960–2005 Dönemine Yönelik Bir Dinamik Analiz. Maliye Dergisi, 158, 398-421.
• Arslan, İ., Eren, M. V. ve Kaynak, S. (2016). Sağlık ile Kalkınma Arasındaki İlişkinin Asimetrik Nedensellik Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 287-310.
• Atilgan, E., Kilic, D., ve Ertugrul, H. M. (2017). The Dynamic Relationship Between Health Expenditure and Economic Growth: Is the Health-Led Growth Hypothesis Valid for Turkey?. The European Journal of Health Economics, 18(5), 567-574.
• Ay, A., Kızılkaya, O., ve Koçak, E. (2013). Sağlık Göstergeleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 163-172.
• Baldacci, E., Clements, B., Gupta, S., ve Cui, Q. (2008). Social Spending, Human Capital and Growth in Developing Countries. World Development, 36(8), 1317-1341.
• Barro, R. J. (1991). Economic Growth in a Cross Section of Countries. The Quarterly Journal of Economics, 106(2), 407-443.
• Barro, R. (1996). Three Models of Health and Economic Growth, Unpublished Manuscript, Cambridge, MA: Harvard University.
• Başar, S., Künü, S., ve Bozma, G. (2016). Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Igdir University Journal of Social Sciences, (10), 189-204.
• Beraldo, S., Montolio, D., ve Turati, G. (2009). Healthy, Educated and Wealthy: A Primer on The Impact of Public and Private Welfare Expenditures on Economic Growth. The Journal of Socio-Economics, 38(6), 946-956.
• Bhergava, A., Jamison, D. T., Lau, L. J., ve Murray, C. J. (2001). Modeling the Effects of Health on Economic Growth. Journal of health economics, 20(3), 423-440.
• Bloom, D. E., Canning, D., ve Sevilla, J. (2001). The effect of Health on Economic Growth: Theory and Evidence. National Bureau of Economic Research Working Paper No. w8587.
• Bloom, D. ve Canning, D. (2003). The health and poverty of nations: from theory to practice. Journal of Human Development, 4(1), 47-71.
• Bloom, D. E., Canning, D., Kotschy, R., Prettner, K. ve Schünemann, J. (2018). Health and Eco-nomic Growth: Reconciling the Micro and Macro Evidence. IZA DP No. 11940.
• BloombergHT. (2020). Erişim adresi https://www.bloomberght.com/cin-de-imalat-pmi-tum-zamanlarin-en-dusugune-indi-2247856, Erişim tarihi: 03.03.2020.
• Blundell, R. ve Bond, S. (1998). Initial Conditions and Moment Restrictions in Dynamic Panel Data Models. Journal of Econometrics, 87, 115-143.
• Chakraborty, S. (2004). Endogenous Lifetime and Economic Growth. Journal of Economic Theory, 116(1), 119-137.
• Çetin, M. ve Ecevit, E. (2010). Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (2), 166-182.
• Dağdemir, Ö. (2009). Sağlık ve Ekonomik Büyüme: 1960-2005 Döneminde Gelişmekte Olan Ülkelerde Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(02), 75-96.
• Demirgil, B., Şantaş, F., ve Şantaş, G. (2017). Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Uygulamalı Bir Çalışma. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 388-398.
• Djafar, F. ve Husaini, D. H. (2011). The Nexus Between Health and Economic Growth in Selected Asian Countries. International Journal of Business & Society, 12(2), 109-126.
• Doğan, İ. (2016). Verimlilik, Ekonomik Büyüme ve Sağlık İlişkisi: Türkiye İçin Doğrusal Olmayan Nedensellik Testi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 21-48.
• Easterly, W.R. ve Wetzel, D.L. (1989). Policy Determinants of Growth: Survey of Theory and Evidence. The World Bank. PPR Working Paper Series, No. 343.
• Ecevit, E. ve Çiftci, F. (2008). The Relationship Between Health and Economic Growth in Terms of Cointegration and Causality Tests: The Case of Turkey, 1960-2005. International Sustainable Development Strategies. Baie Mare North University, 17-19 September.
• Erçelik, G. (2018). The Relationship Between Health Expenditure and Economic Growth in Turkey from 1980 to 2015. Journal of Politics Economy and Management, 1(1), 1-8.
• Erdil, E., ve Yetkiner, I. H. (2004). A Panel Data Approach for Income Health Causality. Hamburg University. Research Unit Sustainability and Global Change. Working Papers FNU-47.
• Erdoğan, S. ve Bozkurt, H. (2008). Türkiye’de yaşam beklentisi-ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL modeli ile bir analiz. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 3(1), 25-38.
• Eryigit, S. B., Eryigit, K. Y., ve Selen, U. (2012). The long-run linkages between education, health and defence expenditures and economic growth: evidence from Turkey. Defence and Peace Economics, 23(6), 559-574.
• European Commission (2005). The Contribution of Health to the Economy of the European Union. Erişim Adresi //ec.europa.eu/health/ph_overview/Documents/health_economy_en.pdf , (26.02.2020)
• Genç, M. C. (2015). Türkiye’de sağlık ve verimlilik arasındaki ilişki: nedensellik analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4), 56-67.
• Gupta, I. ve Mitra, A. (2004). Economic growth, health and poverty: An exploratory study for India. Development policy review, 22(2), 193-206.
• Güven, D., Şi̇mşek, T., ve Güven, A. (2018). Sağlık Yönetimi Kapsamında Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: MENA Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi. Sosyoekonomi, 26(37), 33-55.
• Hansen, L. P. (1982). Large sample properties of generalized method of moments estimators. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 50(4) 1029-1054.
• Hassan, G. ve Cooray, A. (2016). The effect of female and male health on economic growth: cross-country evidence within a production function framework. Empirical Economics, 52, 659-689.
• Hayaloğlu, P. ve Bal, H. Ç. (2015). Üst orta gelirli ülkelerde sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 35-44.
• Husain, T. ve Chaudhary, J. R. (2008). Human health risk assessment due to global warming–a case study of the Gulf countries. International journal of environmental research and public health, 5(4), 204-212.
• Kalemli-Ozcan, S., Ryder, H. E., ve Weil, D. N. (2000). Mortality decline, human capital investment, and economic growth. Journal of Development Economics, 62(1), 1-23.
• Kalyoncu, K. (2009). Causality test between changing in number of health center facilities as an investment in human capital and economic growth. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(2), 38-46.
• Kar, M. ve Ağır, H. (2003). Türkiye’de beşeri sermaye ve ekonomik büyüme: Nedensellik testi. II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, 181-190, İzmit.
• Kar, M. ve Taban, S. (2003). Kamu harcama çeşitlerinin ekonomik büyüme üzerine etkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(03), 145-169.
• Karagül, M. (2003). Beşeri sermayenin ekonomik büyümeyle ilişkisi ve etkin kullanımı. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(5), 79-90.
• Kızıl, B. C. ve Ceylan, R. (2018). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği. Journal of Yaşar University, 13(50), 197-209.
• Knowles, S. ve Owen, P. D. (1995). Health capital and cross-country variation in income per capita in the Mankiw-Romer-Weil model. Economics Letters, 48(1), 99-106.
• Hongyi, L. I. ve Huang, L. (2009). Health, education, and economic growth in China: Empirical findings and implications. China Economic Review, 20(3), 374-387.
• Mazgit, İ. (2002). Bilgi Toplumu ve Sağlığın Artan Önemi. I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, , 405–415, Kocaeli.
• Mehrara, M. ve Musai, M. (2011). Granger Causality between Health and Economic Growth in oil Exporting Countries. Interdisciplinary Journal of Research in Business, 1(8), 103-108.
• Narayan, S., Narayan, P. K., ve Mishra, S. (2010). Investigating The Relationship Between Health and Economic Growth: Empirical evidence from a Panel of 5 Asian Countries. Journal of Asian Economics, 21(4), 404-411.
• Odubunmi, A. S., Saka, J. O., ve Oke, D. M. (2012). Testing the Cointegrating Relationship between Health Care Expenditure and Economic Growth in Nigeria. International Journal of Economics and Finance, 4(11), 99-107.
• Rivera, B. ve Currais, L. (1999). Economic Growth and Health: Direct Impact or Reverse Causation?. Applied Economics Letters, 6(11), 761-764. Saraçoğlu, S. ve Songur, M. (2017). Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Avrasya Ülkeleri Örneği. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 353-372.
• Selim, S., Uysal, D., ve Eryiğit, P. (2014). Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 13-24.
• Shastry, G. K. ve Weil, D. N. (2003). How Much of Cross-Country Income Variation is Explained by Health?. Journal of the European Economic Association, 1(2-3), 387-396.
• Schultz, T.W. (1968). Investment in Human Capital. England, Penquin Books Ltd.
• Stacey, N. (1998). Social Benefits of Education. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 559(1), 54-63.
• Taban, S., ve Kar, M. (2006). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme Nedensellik Analizi, 1969-2001. Sosyal Bilimler Dergisi, (2006-1), 159-182
• Taban, S. (2006). Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Sosyoekonomi Dergisi, (2006-2), 31-46.
• Tatoğlu, F. Y. (2012). İleri Panel Veri Analizi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Temiz, D. ve Korkmaz, S. (2007). Türkiye'de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1965-2005 Dönemi. 16. İstatistik ve Araştırma Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 266-278.
• Thorpe, M., ve Leitao, N. C. (2012). Marginal Intra‐Industry Trade and Adjustment Costs: The Australian Experience. Economic Papers. A journal of applied economics and policy. 31(1), 123-131.
• Tıraşoğlu, M. ve Yıldırım, B. (2012). Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 2(2), 111-117.
• Yardımcıoğlu, F. (2012). OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir İncelemesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 27-47.
• Yetkiner, İ. H. (2006). Sağlık ile Büyüme. Ege Akademik Bakış. 6(2), 83-91.
• Yumuşak, İ. G. ve Yıldırım, D. Ç.(2009) Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik bir İnceleme. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(1), 57-70.
• WHO (2020). Constitution. Erişim Adresi https://tureng.com/en/turkish-english/constitution. (09.02.2020)