İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ŞİRKETLERİN FİNANSAL PERFORMANSINA ETKİSİ: BIST ŞİRKETLERİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2021, Sayı: 32, 31 - 52, 17.09.2021

Sevda Kanca Fikret Çankaya , Engin Dinç

https://doi.org/10.18092/ulikidince.889501

Öz

İki binli yıllarda yaşanan şirket skandalları, şirket paydaşları için iç kontrol sistemlerinin etkinliğinin ne kadar önemli olduğunu tekrar hatırlatmıştır. İç kontrol sistemi, hem çalışan hem de yönetici hilelerinin önlenmesinde en önemli mekanizmalardan biri olarak kabul edilmektedir. İç kontrol sistemi etkinliğinin, hata ve hileleri önledikleri ölçüde giderleri azaltıcı etki edeceği bununda şirket karlılığını ve şirket değerini olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
Bu nedenle, bu çalışmanın amacı; iç kontrol sistemlerinin etkinliğinin gerçekten şirket karlılığına ve şirket değerine etki edip etmediğini tespit etmek olarak belirlenmiştir. Çalışma, Türkiye’de kurumsal yönetim endeksindeki şirketler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, bahsedilen etkinliğin ölçümünde korelasyon ve regresyon analiz yöntemi kullanılmıştır.
Araştırma sonunda, iç kontrol sistemi ile finansal performans arasında doğrusal bir ilişki olduğu, iç kontrol sisteminin şirketlerin finansal performansını olumlu yönde etkilediği sonucu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, bahsedilen bu etkide, iç kontrol sistemi unsurlarından kontrol faaliyetleri ve izleme unsurunun payının yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

iç kontrol sistemi, kontrol faaliyetleri, finansal performans

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

EFFECT OF INTERNAL CONTROL SYSTEM ON FINANCIAL PERFORMANCE OF COMPANIES: AN APPLICATION IN BIST COMPANIES

Öz

Corporate scandals in the 2000s have reminded us again how important the effectiveness of internal control systems is for company stakeholders. The internal control system is recognized as one of the most important mechanisms for preventing both employee and executive cheating. It is believed that the effectiveness of the internal control system will reduce expenses to the extent that they prevent misatkes and cheats, which will positively affect the profitability of the company and the value of the company.
Therefore, the aim of the study was to determine whether the effectiveness of internal control systems actually affects company profitability and company value. The study was conducted on companies in the BIST (XKURY) Corporate Governance Index in Turkey. In the study, correlation and regression analysis methods were used to measure the mentioned effectiveness.
As a result of the research, it was revealed that there is a linear relationship between the internal control system and financial performance, and that the internal control system positively affects the financial performance of companies. In addition, in this effect mentioned, it was found that the share of control activities and monitoring elements from the elements of the internal control system was high.

Anahtar Kelimeler

Internal Control System, Control Activities, Financial Performance

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abdullahi, H., Abdullahi, M. H., ve Muturi, W. (2016). Effect of internal control systems on financial performance of higher education institutions in Puntland. International Journal of Economics, Commerce and Management, IV (12), 762-780.
• Adegboyegun, A. E., Ben-Caleb, E., Ademola, A. O., Oladutire, E. O., ve Sodeinde, G. M. (2020). Internal control systems and operating performance: Evidence from small and medium enterprises (SMEs) in Ondo state. Asian Economic and Financial Review, 10(4), 469.
• Ahmed, A. M., ve Muhammed, A. A. (2018). Internal control systems & its relationships with the financial performance in telecommunication companies―a case study of Asiacell. International Journal of Scientific and Technology Research, 7(11), 82-88.
• Ahmed, S. O. ve Nganga, P. (2019). ınternal control practices and financial performance of county governments in the coastal region of Kenya. International Journal of Current Aspects, 3(V), 28-41.
• Akyel, R. (2010). Türkiye’de iç kontrol kavramı, unsurları ve etkinliğinin değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 83-97.
• Akimana, K. J. (2019). Effect of internal controls on financial performance of small and medium enterprises in Nairobi County, ,[Unpublished Doctoral Thesis] United States, International University-Africa.
• Al-Matari, E. M., Al-Swidi, A. K., ve Fadzil, F. H. B. (2014). The measurements of firm performance's dimensions. Asian Journal of Finance & Accounting, 6(1), 24-49.
• Alkan, G., ve Doğan, O. (2020). İç kontrol sisteminin işletmelerin finansal performansına etkileri: bist imalat sektöründeki firmalar üzerine bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 91-102.
• Asiligwa, M., ve Rennox, G. (2017). The effect of internal controls on the financial performance of commercial banks in Kenya. IOSR Journal of Economics and Finance, 8(3), 92-105.
• Atmaca, M. (2012). Muhasebe skandallarinin önlenmesinde iç kontrol sisteminin etkinleştirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 191-205.
• Ayriçay, Y., ve Türk, V. E. (2014). Finansal oranlar ve firma değeri ı̇lişkisi: bı̇st’de bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (64), 53-70.
• Bayrakdaroğlu, A. (2010). Mülkiyet Yapisi ve Finansal Performans: İmkb Örneği. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 11-20.
• Ceyhan, İ. ve Apan, M. (2014). COSO İç Kontrol Modelinin Yapısal Eşitlik Modeli ile İncelenmesi: Bir Hastane Uygulaması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(10), 179-198.
• Channar, Z. A., Khan, M., ve Shakri, I. H. (2015). Internal Control Effectiveness & its Relationship with Financial Performance. Formerly Journal of Management and Social Sciences, 11(2), 92-107.
• Collins, O.O. (2014). Effect of Internal Control on Financial Performance of Micro-Finance Institutions in Kisumu Central Constituency, Kenya. Journal of Scientific Research and Essay, 3, 139-155.
• COSO. (2013). Internal Control Integrated Framework Ececutive Summery. 1-10. Erişim Adresi: https://dair.nps.edu/bitstream/123456789/2964/1/SEC809-SMP-13-0077.pdf.
• Çiğdem Canbay F. (2018). İç Kontrol Sisteminin Kurumsal Yönetim Üzerindeki Etkileri: BİST Kurumsal Yönetim Endeksi Kapsamındaki Şirketlerde Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Malatya.
• Eke Gift, O. (2018). Internal Control and Financial Performance of Hospitality Organisations in River State. European Journal of Accounting, Auditing and Finance Research, 6(3), 32-52.
• Eniola, A. A. (2020). Internal control Procedures and firm’s performance. International Journal of Scientific & Technology Research, 9(2), 6407-6415.
• Elbannan, M. A. (2009). Quality of internal control over financial reporting, corporate governance and credit ratings. International Journal of Disclosure and Governance, 6(2), 127-149.
• Erdoğan, M. (2016). Konaklama İşletmelerinde İç Kontrol Sisteminin Değerlendirilmesi ve İşletme Performansı İlişkisi: Bir Uygulama. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi, SBE. İşletme Anabilim Dalı.
• Etengu, O. R. ve Amony, M. (2016). Internal Control System and Financial Performance in Non-Governmental Organisations in Uganda: A Case Study of International Union for Conservation of Nature. International Journal of Contemporary Applied Sciences, 3(2), 328-347.
• Ejoh, N. ve Ejom, P. (2014). The Impact of Internal Control Activities on Financial Performance of Tertiary Institutions in Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 5(16), 133-143.
• Fadzil, F. H., Haron, H., ve Jantan, M. (2005). Internal auditing practices and internal control system. Managerial Auditing Journal. 20(8), 844-866.
• Feng, M., Li, C., McVay, S. E., ve Skaife, H. (2015). Does ineffective internal control over financial reporting affect a firm's operations? Evidence from firms' inventory management. The Accounting Review,90(2),529-557.
• George, D., ve Mallery, P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step:A simple guide and reference.(12th ed) Routledge.
• Hanif, M. (2015). The Impact of Internal Control Systems On Financial Performance of Banks: A Case of Banks in Pakistan. (Unpublished Doctoral Thesis) Business Administration, Iqra Universty. Hatunoğlu, Z., Koca, N. ve Kıllı, M. (2012). İç Kontrolün Muhasebe Sistemindeki Hata ve Hilelerin Önlenmesindeki Rolü Üzerine Bir Alan Çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi SBE Dergisi, 9(20), 169-189.
• Hermanson, D. R., Smith, J. L. ve Stephens, N. M. (2012). How effective are organizations' internal controls? Insights into specific internal control elements. Current Issues in Auditing, 6(1), A31-A50.
• Ibrahim, S., Diibuzie, G. ve Abubakari, M. (2017).The Impact of Internal Control Systems on Financial Performance: The Case of Health Institutions in Upper West Region of Ghana. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 7(4) ,684-696.
• Kabuye, F., Kato, J., Akugizibwe, I. ve Bugambiro, N. (2019). Internal Control Systems, Working Capital Manage ment and Financial Performance of Supermarkets. Cogent Business and Management, 6(1), 1-18.
• Kanca, S.(2020).İç Kontrol Sistemi ve Kurumsal Yönetim İlkelerinin Finansal Performansa Etkisi. (Yayınlanmamış Doktora) Tezi Avrasya Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı İşletme Programı.Trabzon.
• Kara, M. (2018). Kalite Yönetim Sistemleri ile İç Kontrol Sistemi Uygulamaları Arasındaki Etkileşimin Değerlendirilmesi ve bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Muhasebe Finansman Bilim Dalı. Malatya.
• Karakaya, G. (2016). Çalışan Hileleri ve İç Kontrol İlişkisi. Vergi Sorunları Dergisi, 330, 159-172.
• Karakoç, M. ve Özdemir, S. (2016). İç Kontrolde COSO ve ICFR İlişkisi. Elektronik SB Dergisi, 56(15), 141-152. Kamau, J. (2016). Effects of Internal Control Practices on Financial Performance of Small and Medium Enterprises in Nairobi County. (Unpublished Doctoral Thesis). University of Nairobi.
• Kepekçi, C. (1982). İşletmelerde İç Kontrol Sisteminin Etkinliğini Sağlamada İç Denetimin Rolü (1.Baskı). Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, 251-171. Eskişehir.
• Khamis, A. H. (2013). Contribution of Internal Control System to the Financial Performance of Financial Institution A Case of People’s Bank of Zanzibar Ltd. (Unpublished Doctoral Thesis). Mzumbe University.
• Kinyua, J. K., Gakure, R., Gekara, M. ve Orwa, G. (2015). Effect of internal control environment on the financial performance of companies quoted in the Nairobi Securities Exchange. International Journal of Innovative Finance and Economics Research, 3(4), 29-48.
• Muraleetharan, P. (2011). Internal control and impact of financial performance of the organizations (special reference public and private organizations in jaffna district). In Intemational Conference on Business & Information [C/OL].Jaffna.
• Muraleetharan, P. (2013). Control Activities and Performance of Organizations (special reference in Jaffna District). International Journal of Marketing, Financial Services and Management Research, 2(4),10-16.
• Mwakimasinde, M., Odhiambo, A. ve Byaruhanga, J. (2014). Effects of internal control systems on financial performance of sugarcane out grower companies in Kenya. Journal of Business and Management, 16(12), 62-73.
• Odek, R. ve Okoth, E. (2019). Effect of Internal Control Systems on Financial Performance of Distribution Companies in Kenya. Research Journal of Finance and Accounting, 10 (11), 10-32.
• Outecheva, N. (2007). Corporate Financial Distress: An Empirical Analysis of Distress Risk, (Unpublished Doctoral Thesis) University of St.Gallen, Business Administration, Economics, Law and Social Sciences,.
• Özçetin, N. (2017). Süt Üretim İşletmelerinde Risk Yönetimi ve İç Kontrol Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi, SBE, İşletme Ana Bilim Dalı, Muhasebe Bilim Dalı, Kayseri.
• Pakurar, M., Haddad, H., Janos, N., Jozsef, P. ve Olah, J. (2019). The Impact of Supply Chain Integration and Inter nal Control on Financial Performance in the Jordanian Banking Sector. Sustainability,11(5), 1248.1-20.
• Phiri, J. (2017). Investigating the Link Between İnternal Controls and Financial Performance in Technical Colleges: A Case of Kabwe,(Unpublished Doctoral Thesis) Institute of Technology. Information and Communications Universty,
• Polat, E. (2018). Aile Şirketlerinde Kurumsal Yönetim İlkeleri Çerçevesinde Kurumsal Risk Yönetimi ve İç Kontrol Sistemi TR3 Bölgesi Uygulaması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İnönü Üniversitesi, SBE, Malatya.
• Pradana, G. A. (2019). Relationship Between the Effectiveness of Internal Control and Financial Performance of Manufacturing Companies in the United States 2013-2017. (Unpublished Doctoral Thesis). Northern Illinois Universty,
• Soudani, S. N. (2013). The impact of implementation of e-accounting system on financial performance with effects of internal control systems. Research Journal of Finance and Accounting, 4(11), 17-28.
• Şenol, Z. ve Ulutaş, A. (2018). Muhasebe Temelli Performans Ölçümleri ile Piyasa Temelli Performans Ölçümlerinin CRITIC ve ARAS Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Finans Politik Ekonomik Yorumlar Dergisi, 55(641), 83-102.
• Şit, Ahmet, (2018), Demir-Çelik Sektöründe Faaliyet Gösteren Ticari ve İmalat Firmaların Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi ve İç Kontrol Sistemlerinin Finansal Performansa Etkisi: Hatay İli Örneği, (yayınlanmamış Doktora Tezi) İnönü Üniversitesi, SBE, İşletme, Muhasebe Bilim Dalı, Malatya.
• Tang, A. P. ve Xu, L. (2007). Institutional ownership, internal control material weakness and firm performance. Internal Control Material Weakness and Firm Performance, Working Paper, Morgan State University, 1(11), 1-47. (November 1, 2007).
• Uzay, Ş. (1999),İşletmelerde İç Kontrol Sistemini İncelemenin Bağımsız Dış Denetim Karar Sürecindeki Yeri ve Türkiye’deki Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma, Sermaye Piyasası Kurulu. Yayın, No: 132, 1. Baskı, Ankara.
• Yang, L., Qin, H., Gan, Q. ve Su, J. (2020). Internal control quality, enterprise environmental protection investment and finance performance: An empirical study of China’s a-share heavy pollution industry. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(17), 6082.
• Yetiş, Zekeriya (2017), “İç kontrol sisteminin işletme performansı üzerindeki etkisi: Otel işletmeleri örneği” (Yayınlanmış Master Tezi) Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.