NET HATA VE NOKSAN HESABI BELİRLEYİCİLERİNİN ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 32, 149 - 168, 17.09.2021

Doğan Keşap , Ali Rıza Sandalcılar

https://doi.org/10.18092/ulikidince.934498

Cited By: 2

Öz

Ödemeler dengesi, bir ülkenin belirli bir dönem içerisinde diğer ülkelerle olan ekonomik ilişkilerinin, diğer bir ifadeyle, ülkenin döviz işlemlerinin kayda alındığı hesaptır. Ödemeler dengesi sayesinde, ülkenin küresel ekonomideki ağırlığı, uluslararası varlık ve yükümlülükleri, yapısal sorunları gibi birçok önemli unsur takip edilebilmektedir. Ancak, ödemeler dengesinin özellikle ölçüm yöntemlerinden kaynaklanan sorunlar sebebiyle, döviz giriş ve çıkışlarını tam olarak yansıtmadığı ifade edilmektedir. Bu sebeple, ödemeler dengesi içerisinde bu eksikliği yansıtmak ve gidermek adına Net Hata ve Noksan adıyla bir hesap daha bulunmaktadır. Net Hata ve Noksan Hesabı, ödemeler dengesi içerisinde yer alan cari işlemler ile sermaye ve finans hesaplarının resmi kayıtlarla açıklanamayan kısmını ifade etmektedir. Türkiye’nin ödemeler dengesi incelendiğinde, Net Hata ve Noksan Hesabının dalgalı bir seyir izlediği ve belirli dönemler itibarıyla yüksek değerler aldığı görülmektedir. Bu bağlamda, Net Hata ve Noksan Hesabı’nda ortaya çıkan dönemsel farklılıkların sebeplerinin araştırılmasının, ödemeler dengesinin daha açık bir şekilde anlaşılması açısından dikkate değer olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada, net hata ve noksan hesabının belirleyicileri, 2008:1-2020:3 dönemi için ARDL eşbütünleşme yöntemiyle analiz edilmektedir. Analize, açıklayıcı değişkenler olarak bavul ticareti, turizm gelirleri, ihracat rakamları ve yurt içi yerleşiklerin yurt dışında tuttukları mevduatları dâhil edilmiştir. Elde edilen bulgular, değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisinin olduğunu göstermiştir. Diğer taraftan, Net Hata ve Noksan hesabını açıklayan en önemli değişkenin, yurt içi yerleşiklerin yurt dışı mevdu-atları olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Net Hata ve Noksan Hesabı, Ödemeler Dengesi, ARDL Yöntemi

THE ANALYSIS OF THE DETERMINANTS OF NET ERRORS AND OMISSIONS ACCOUNT: A TURKEY CASE

Öz

Balance of payments is the account that are recorded a country’s economic relations with other countries or foreign exchange transactions of the country in the certain period. Many important factors such as the share of the country in the global economy, its international assets and liabilities, and structural issues are folowed. However, it is remarked that the balance of payments does not completely foreign exchange inflows and outflows, in particular due to issues arising from measurement methods. Therefore, there is another account called Net Errors and Omissions in order to reflect and correct this deficiency in the balance of payments. Net Errors and Omissions account expresses the part of current, and capital and financial accounts that cannot be explained by official records in the balance of payments. When considering Turkey’s balance of payments, it is shown that Net Errors and Omissions account follows a fluctuating course and get the higher values in the certain periods. In this context, it is considered that investigating the reason of periodical discrepancy arising in Net Errors and Omisions account is significant in terms of understanding more clearly the balance of payments. In this study, the determinants of Net Errors and Omissions account are analyzed by ARDL cointegration method for the period 2008:1-2020:3. Shuttle trade, tourism incomes, export revenues, and residents deposits abroad are included in the analysis as explanatory variables. The findings obtained showed that there is a cointegration relationship between variables. On the other hand, it is reached the conclusion that the most significant variable that explains the Net Errors and Omissions account is residents deposits abroad.

Anahtar Kelimeler

Net Errors and Omissions Account, Balance of Payment, ARDL Methods

Kaynakça

• Adetiloye, K. A. (2012). Errors and Omissions and Unrecorded Capital Flows and Flight in Nigeria. International Journal of Business and Social Science, 3(3), 307-314.
• Aktaş, Z., Aldan, A. ve Özmen, M. U. (2014). Import Surveillance and Over-Invoicing Imports: The Case of Turkey. Journal of Economic Policy Reform, 17(4), 360-373.
• Alagöz, M. (2014). Ekonomik Büyüme ve Net Hata-Noksan İlişkisi: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(4), 881-888.
• Alagöz, M. ve Erdoğan, S. (2011). Net Hata Noksan Hesabının Anlamı ve Cari İşlemler İlişkisi: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama. İktisat İşletme ve Finans, 26(306), 69-94.
• Blomberg, G., Forss, L. ve Karlsson, I. (2003). Errors and Omissions in the Balance of Payments Statistics: A Problem. Sveriges Riksbank Economic Review, 2, 41-50.
• Çıplak, U. (2005). Ödemeler Dengesinde “Net Hata ve Noksan” Kalemi Üzerine Bir Değerlendirme. TCMB Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü.
• Çoban, O. ve Özel, B. (2014). Net Hata ve Noksan Hesabı ve İhracat İlişkisi: 1984-2012 Türkiye Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dr. Mehmet Yıldız Özel Sayısı, 135-143.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of American Statistical Association, 74(366), 427-431.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Ding, L. S. ve Tang, C. T. (2019). Sustainability of ‘Net Errors and Omissions’ of Balance of Payments-With Global Results. Labuan Bulletin of International Business & Finance, 17(2), 1-7.
• Dündar, D. ve Bakova, D. (2014). Türkiye Ekonomisinde Net Hata ve Noksan (1. Baskı). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Duffy, M. ve Renton, A. (1971). An Analysis of the U.K. Balancing Item. International Economic Review, 12(3), 448-464.
• Fausten, D. K. ve Brooks, R. D. (1996). The Balancing Item in Australia’s Balance of Payments Accounts: An Impressionistic View. Applied Economics, 28(10), 1303-1311.
• Fausten, D. K. ve Pickett, B. (2004). ‘Errors & Omissions’ in the Reporting of Australia’s Cross-Border Transactions. Australian Economic Papers, 43(1), 101-115.
• Freund, C. ve Spatafora, N. (2008). Remittances, Transaction Costs, and Informality. Journal of Development Economics, 86(2), 356-366.
• Gümrük Genel Tebliği (Posta ve Hızlı Kargo Taşımacılığı Seri No:4) (2013). T.C. Resmi Gazete Sayı 28583, 10.03.2013.
• Gümrük Genel Tebliği Posta ve Hızlı Kargo Taşımacılığı Seri No:4’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No:6) (2018). T.C. Resmi Gazete Sayı 30816, 29.06.2019.
• IMF (1977). Balance of Payments Manual (4th Ed.). Washington: International Monetary Fund.
• IMF (2009). Balance of Payments and International Investment Position Manual (6th Ed.). Washington: International Monetary Fund.
• IMF (2019). Analysis of Net Errors and Omissions. Thirty-Second Meeting of the IMF Committee on Balance of Payments Statistics, BOPCOM 19/14.
• IMF (2021). Balance of Payments and International Investment Position Statistics. https://data.imf.org/. (Erişim tarihi: 05.02.2021).
• Karluk, R. (2013). Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika (10. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Kula, F. ve Aslan, A. (2010). Net Hata ve Noksan Kaleminin Sürdürülebilirliği: 1950-2007 Dönemi Türkiye Ekonomisi Üzerine Bir Analiz. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 158-162.
• Lin, M. ve Wang, H. (2009). What Causes the Volatility of the Balancing Item?. Economics Bulletin, 29(4), 2738-2748.
• Linsi, L. ve Mügge, D. K. (2019). Globalization and the Growing Defects of International Economic Statistics. Review of International Political Economy, 26(3), 361-393.
• Mert, M. ve Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi (1. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• McKinley, G. W. (1941). The Residual Item in the Balance of International Payments. The American Economic Review, 31(2), 308-316.
• Özekicioğlu, H. ve Taştan, S. (2013). Türkiye’de Net Hata Noksan Kaleminin Finansmanı ve Sürdürülebilirliği. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(2), 132-140.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C. B. ve Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Salvatore, D. (2013). International Economics (11th Ed.). New Jersey: Wiley.
• Sandalcılar, A. R. ve Altıner, A. (2014). Türkiye’de Tüketici Kredileri İle Cari İşlemler Açığı Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Bankacılar Dergisi, 25(89), 28-40.
• Seyidoğlu, H. (2013). Uluslararası İktisat (19. Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Siranova, M. ve Tiruneh, M. W. (2018). Exploding Net Errors and Omissions as a Capital Flight Phenomenon: The Case of Slovakia. Applied Economics, 50(16), 1866-1884.
• Siranova, M., Tiruneh, M. W. ve Fisera, B. (2021). Creating the Illicit Capital Flows Network in Europe – Do the Net Errors and Omissions Follow an Economic Pattern?. International Review of Economics & Finance, 71, 955-973.
• Tang, T. C. (2017). New Perspective on the ‘Net Errors and Omissions’ in Balance of Payment Accounts: An Empirical Study in Australia. Asian Academy of Management Journal of Acco-unting and Finance, 13(2), 27-44.
• Tarı, R. (2016). Ekonometri (12. Baskı). Kocaeli: KÜV Yayınları.
• TCMB (2014a). Türkiye’nin Ödemeler Dengesi İstatistiklerinin Altıncı El Kitabı’na Göre Yayımlanmasına İlişkin Duyuru. Erişim Adresi https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/39a466ff-2097-4d91-ad0b-2c1723a66b51/duyuru20141113.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-39a466ff-2097-4d91-ad0b-2c1723a66b51-m3fzmNM
• TCMB (2014b). Türkiye’nin Ödemeler Dengesi ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu Altıncı El Kitabı’na Geçiş Süreci Hakkında Açıklama. TCMB İstatistik Genel Müdürlüğü.
• TCMB (2015). “Ödemeler Dengesi İstatistikleri”ne İlişkin Yöntemsel Açıklama. TCMB İstatistik Genel Müdürlüğü.
• TCMB (2016). Ödemeler Dengesi ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu Raporu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• TCMB (2021). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. https://evds2.tcmb.gov.tr/. (Erişim tarihi: 05.02.2021).
• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (1989). T.C. Resmi Gazete Sayı 20249, 11.08.1989.
• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (2008). T.C. Resmi Gazete Sayı 26801, 28.02.2008.
• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (2018). T.C. Resmi Gazete Sayı 30525, 04.09.2018.
• TÜSİAD (2019). E-Ticaretin Gelişimi: Sınırların Aşılması ve Yeni Normlar. İstanbul: TÜSİAD.
• Ünsal, E. M. (2005). Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Açık Ekonomi Makro İktisadı (1. Baskı). Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Yamak, R. ve Erdem, H. F. (2017). Uygulamalı Zaman Serisi Analizleri: Eviews Uygulamalı (1. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Yılmaz, Ş. E. ve Saraç, F. E. (2014). Dış Denkleşme Sorunu: Kuramlar ve Politikalar (1. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.