KÜRESEL ÇEVRE YÖNETİŞİMİNİN HUKUKİ ARACI OLARAK ÇOK TARAFLI ÇEVRE SÖZLEŞMELERİ

Yıl 2022, Sayı: 36, 175 - 192, 07.08.2022

Arzu Yılmaz Aslantürk

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1112186

Öz

Her beşerî medeniyette doğayı insana karşı dışsal bir biçimde tanımlayan çevre, doğa-insan dengesi bozulunca sorun haline gelmiştir. İleri sanayi toplumlarının çevre dengesi üzerindeki tahribatıyla birlikte çevre, yapısal bir dönüşüm sürecine girmiş; böylece çevrenin korunması anlamında politik değişim ihtiyacı artmıştır. Bu bağlamda, çevre politikasının yeniden yapılanma sürecinde ulus devletin değişen rolü yönetişim ekseninde sorgulanmaya başlanmıştır. Nitekim çevre hakkının uluslararası ölçekte önem kazanmasıyla beraber çok taraflı çevre sözleşmeleri, küresel bağlamda çevre hukukunun zeminini inşa etmiştir. Çevre hakkının uluslararası boyutta öneminin artmasıyla ortaya çıkan hukuki ve kurumsal yapıyı çok taraflı çevre sözleşmeleri bakımından ele almak çalışmanın amacıdır. Dolayısıyla, küresel çevre etiğinin karşılıklı etkileşimi çağrıştırması bakımından uluslararası çevre politikaları, çalışmada yönetişimin hukuki mekanizması ekseninde ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

çevre hakkı, çok taraflı çevre sözleşmeleri, siyasal ekoloji, yönetişim

Kaynakça

• Agrawal, A. ve Lemos, M. C. (2006). Environmental governance. Annual Review of Environment and Resources, 31(1), 297-325.
• Ashford, N. (2009). Özgür Toplumun İlkeleri (Çev. C. Madenci). İstanbul: Liberte Yayınları.
• Arın, T. (1996). Uluslararası Kuruluşlarda Sürdürülebilir Kalkınma Konusunda Belirlenen Yaklaşımlar, Sürdürülebilir Kalkınma Sempozyumu 9 Mayıs 1996, TMMOB, Ankara. Erişim Adresi: https://www.tmmob.org.tr/yayin/surdurulebilir-kalkinma-sempozyumu
• Bahro, R. (1997). Çevreciliğin Manevi Bir Temeli Var Mı, Yoksa Sadece Tepkisel Bir Hareket Mi?. T. Bora (Çev). Birikim, 97, 21-29.
• Cangızbay, K. (1989). Hebeas Corpus’ tan ‘Habeas Oikos’a veya Ekolojizmin Zorunlu Güzergâhı. Türkiye Günlüğü, (3), 39-40.
• Çakır, M., Gümüşçü, O., ve Taş, B. (2020). Politik Ekoloji. Coğrafya Dergisi, (41), 241-254.
• Çobanoğlu, N., ve Aydoğdu, İ. B. (2009). Çevrebilim ve Çevre Etiği Açısından Öncü Bilimkadını, Rachel Carson. 21. Yüzyılın Eşiğinde Kadınlar, 26. Uluslararası Multidisipliner Kadın Kongresi, 26-30, İzmir.
• De Santis, R. (2012). Impact of Environmental Regulations on Trade in The Main EU Countries: Conflict or Synergy?. The World Economy. 35(7), 1-17.
• Demirer, G. N. ve Torunoğlu, E. (1999). Çevresel/ Ekolojik, Yıkıma Siyasal Bir Yaklaşım. N. Demirer Göksel vd. (Der.), Ve Kirlendi Dünya. Ankara: Öteki Yayınları.
• Dobson, A. (2007). Green Political Thought. New York: Routledge.
• Duman. M. (2011). Neoliberal Küreselleşmenin Zaferi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi,8(1), 667-700.
• Erim, R. (1997). Türkiye’de Yasama, Yürütme ve Yargının Çevre Yaklaşımları. R. Keleş (Der.). İnsan, Çevre, Toplum. Ankara: İmge Kitabevi.
• Erol, G. H. (2005). Sınıf Öğretmenliği İkinci Sınıf Öğrencilerinin Çevre ve Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Ertan, K., A., (1997). Kentli Hakları. Amme İdaresi Dergisi, 45. Yıl, 30/3, Eylül, 31-48.
• Ertan, B. (2004). Çevre ve Hukuk. M. Marin ve U. Yıldırım (Ed.). Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar. İstanbul: Beta Yayınları.
• Evans, T. (1996). Environmental law and the challenge of globalization. Socio-Legal Studies Association. United Kingdom: Southampton.
• Finger, M. (1994). Environmental NGOs in the UNCED process. In: Princen, T & Finger, M. (Ed.), EnvironmentalNGOs in world politics: Linking the local and the global. London: Routledge.
• Gedik, Y. (2020). Sosyal, Ekonomik ve Çevresel Boyutlarla Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Kalkınma. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3(3), 196-215.
• Gemalmaz, M. (1986). Bir İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı Ve Türk Düzenlemesi. Journal of Istanbul University Law Faculty, 52(1-4), 233-278.
• Görmez, K. (2003). Çevre Sorunlari ve Türkiye. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Güler, B. A. (1996). Yeni Sağ ve Devletin Değişimi: Yapısal Uyarlama Politikaları. Ankara: TODAİE Yayını
• Hamamcı, C. (1983). Çevre ve Hukuk. Fehmi Yavuz’a Armağan, Ankara: AÜ. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Hayward, T. (1998). Political Theory and Ecological Values. New York: St.Martin’s Press,
• Hull, B. (2007). Environmental pluralism. submitted to Encyclopedia of Environmental Ethics and Philosophy.
• Kante, B., Mace, M.J., Maruma Mrema, E. & Bruch, C. (2007). Guide for Negotiators of Multilateral Environmental Agreements. Nairobi (Kenya): UNEP
• Kapani, M. (1993). Kamu Hürriyetleri. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Kaya, Y. (2011). Çok Taraflı Çevre Anlaşmalarına Uyum Sorunu ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 439-462.
• Korkmaz, H. (2021). İyi Yönetişim Ve İnsani Kalkınma: Afrika Ülkeleri Örneği. Ankara: Astana Yayınları.
• Kılıç, S. (2001). Uluslararası Çevre Hukukunun Gelişimi Üzerine Bir İnceleme. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2),131-149.
• Kiss, A. (1989). Droit international de I’Environnement. Paris: A. Pédone
• Kiss, A., ve Shelton, D. (1991). International Environmental Law, New York: Transnational Publishers Inc.
• Krist, W.K. (2001). Neither Friends nor foes, but neighbors an introduction to the relationship between the WTO and MEAs. In Schalatek, L. (Ed.), Trade and Environment the WTO, and MEAs - Facets of a Complex Relationship, Washington, D.C.: The Heinrich Böll Foundation
• Mathews, J. T. (1997). Power shift. Foreign Affairs, 76 (1), 50-66.
• Mengi, A., ve Algan, N. (2003). Küreselleşme ve yerelleşme çağında bölgesel sürdürülebilir gelişme: AB ve Türkiye örneği. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Mies, M. (1993). The Myth of Catching-Up Development. In Maria Mies and Vandana Shiva (Eds.). Ecofeminism, London: Zed Books.
• Mitchell, R. B. (2003). International environmental agreements: a survey of their features, formation, and effects. Annual review of environment and resources, 28(1), 429-461.
• Özmehmet, E. (2008). Dünyada ve Türkiye’de Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımları, Journal of Yaşar University, 3 (12), 1853-1876.
• Özer, D. K. (2009). Çok Taraflı Çevre Sözleşmeleri. Ankara: USAK Yayınları.
• Öztunç, Ö. (2006). Uluslararası Çevre Politikalarında Birleşmiş Milletlerin Rolü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Paker, H. (2012). Çevre rejimleri ve Türkiye’de sivil toplum örgütlerinin rolü: Akdeniz’de sürdürülebilirlik. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1), 151-175.
• Palabıyık, H. (2004). Uluslararası ticaret ve çevre: Dünya ticaret örgütü üzerine açıklamalar. M. Marin ve U. Yıldırım (Ed.). Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar. İstanbul: Beta Yayınları.
• Princen, T., Finger, M., ve Finger, M. (1994). Environmental NGOs in World Politics. London: Routledge.
• Rich, B. (1992). Response to Jerome Levinson. American University International Law Review, 8(1), 71-75.
• Ruggıero, R. (2017). A Shared Responsibility: Global Policy coherence for our global age. World Trade Organization. Erişim Adresi: https://www.wto.org/english/news_e/sprr_e/bonn_e.htm
• Sands, P. (1999). Environmental Protection in the Twenty First Century: Sustainable Development and International Law. Norman J. Vig, Regina S. Axelrod (Eds.). The Global Environment: Institutions, Law and Policy. Washington: Congressional Quarterly Inc.
• Sarıkaya, M., ve Kara, F. Z. (2007). Sürdürülebilir kalkınmada işletmenin rolü: Kurumsal vatandaşlık. Yönetim ve Ekonomi, 14(2), 221-233.
• Schreurs, M. A. (1998). An Analytic Framework for a Comparative Study of Environmental Governance in Asia. IGES Environmental Governance (1999), Country Reports on Environmental Governance in Four Asian Countries, Shonan: Japan, IGES., 1-9
• Sezer, Ö. (2015). Sürdürülebilir Yeşil Ekonomi Perspektifinden Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma İlişkisi. Kırışık, F. ve Sezer, Ö (Ed.). Siyasal Ekoloji, Ankara: Detay Yayıncılık
• Shiva, V. (2018). Yeryüzü Demokrasisi. İstanbul: Bgst Yayınları.
• Sönmezoğlu, F., ve Bayır, Ö.E. (2012). Çevre sorunlarına ilişkin uluslararası rejimler. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (47), 247-289.
• TODAİE. (1998). Kamu Yönetimi Sözlüğü. Ö. Bozkurt, T. Ergun ve S. Sezen (Ed.), Ankara: TODAİE Yayını.
• Topçu F. H. (2007). Küreselleşme ve Uluslararası Çevre Politikaları: Yönetimden Yönetişime Geçiş Sorunu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Tuna, G. (2003). Uluslararası Örgütler ve Çevre. Doğu Batı Dergisi, Yıl 6, 24, 257-272.
• Tuna, M. (2000). İnsan Çevre İlişkilerinin Tarihsel Evrimi ve Modern Çevreciliğin Doğuşu. Ankara: Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 3(1-2), 61-73.
• Turgut, N. (2014). Çevre Politikası ve Hukuku. 2. Baskı, Ankara: İmaj Yayınları.
• Yücel, F. (2003). Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında çevre korumanın ve ekonomik kalkınmanın karşıtlığı ve birlikteliği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), 100-120.