ATATÜRK’ÜN DİREKTİFLERİ İLE TÜRK İDARE TEŞKİLAT VE TAKSİMATINDA BİR REFORM GİRİŞİMİ: 1931 DÂHİLİYE VEKÂLETİ RAPORU

Yıl 2022, Sayı: 36, 151 - 174, 07.08.2022

Murat Yıldız

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1118617

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yılları, bir yandan toplumsal dönüşümleri esas alan inkılapların uygulandığı ve öte yandan kurumsal dönüşümleri esas alan idari düzenlemelerin yapıldığı bir süreç olmuştur. Atatürk, merkezden uygulanan devlet politikalarının ne denli gerçekleştirilebildiğini yerinde görmek ve vatandaşları dinlemek üzere 1930-1931 yıllarında kapsamlı bir yurt gezisine çıkmıştır. Bu çalışma, Atatürk’ün yurt gezisi sırasında aldığı notlar gereği Dâhiliye Vekâletinin hazırladığı raporu konu edinmektedir. Dâhiliye Vekâletinin hazırladığı rapor, Türkiye’nin idari taksimatının yeniden ele alınması, valilerin salahiyetleri, Türkiye’de topak reformu, göçebelerin yerleşik hayata geçirilmelerine ilişkin sayısal verileri, yerel yönetimlerin işleyişi ve umumi müfettişlikler gibi birçok konuyu kuşatan çok önemli bilgileri içermektedir. Bu çalışmanın amacı; dönemin en yetkili makamlarının hazırlayarak Başbakanlığa sunduğu bu raporda verilen bilgilerden yola çıkarak dönemin idari yapısı, demografik özellikleri, idari anlamda yaşanan sorunlar ve sunulan çözüm önerilerini ortaya koyarak literatüre katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Tarihi, Türk Kamu Yönetimi, Türk İdare Tarihi, Umumi Müfettişlikler, Vilayet Sistemi, Toprak Reformu, Yerel Yönetimler.

Kaynakça

• Akın, F. (2008). Atatürk’ün Sonbahar Seyahatleri. Ankara: Anekdot Kitaplar.
• Alkan, H., Orhan, D. D., Özel, M., Solak, F. (2010). Yerel Siyaset Bağlamında İl Genel Meclisleri: Kahramanmaraş, Şanlıurfa ve Hatay Örnekleri. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 2 (1) , 1-19.
• Başar, A. H. (1981). Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye. Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
• Bulut, E. Ç. (2015). Devletin Taşradaki Eli: Umumi Müfettişlikler. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 11, (21), 83-110.
• Burgaç, M. (2019). İmparatorluktan Cumhuriyete Devreden Bir Sorun: Mülkî Taksimat. History Studies, 11(1), 75-90.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) 30.10.0.0/2.9.30
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) 490.1.0.0/34.145.1
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)490.1.0.0/34.142.1
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) 30.10.0.0/2.11.1 (1-151)
• Cumhuriyet Gazetesi. (18.11.1930). “Gazi Hazretleri Fesih Kararını Nasıl Karşıladılar”.
• Çanak, E. (2016). Atatürk’ün Yurt Gezilerine Bir Örnek: 1930-1931 Gezisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4, (23), 128-178.
• Çankaya, N. (1985). Atatürk’ün Hayatı, Konuşmaları ve Yurt Gezileri. İstanbul: Tifdruk Matbaası.
• Daşdemir, L. (2008). Yurtiçi Gezilerinin Önemi ve Bilinmeyen Bir Gezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), (Atatürk Özel Sayısı), 13-38.
• Haykır, Y. (2017). Atatürk ve Elazığ. Elazığ: Manas Yayıncılık.
• İnci, İ.(2010). Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Toprak Mülkiyet Dağılımı İle İlgili Bazı Düzenlemeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (44), (342-359).
• Milliyet. (18.11.1930). “Gazi Paşa Hazretleri Seyahatlerine Başladılar”.
• Önder, M. (1998). Atatürk’ün Yurt Gezileri. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Resmi Gazete (05.05.1929). “Vilayet İdaresi Kanunu”, (1184).
• Resmi Gazete. (20.10.1938). “Şark Mıntıkaları Dâhilinde Muhtaç Zürraa Tevzi Edilecek Arazi Hakkında 1505 Sayılı Kanun Hükmünün Ordu Vilâyetine de Teşmili Hakkında Kararname”, (4042).
• Resmi Gazete. (26.06.1926). “Teşkilatı-ı Mülkiyye Kanunu”, (404).
• Resmi Gazete. (16.07.1927). “Umumi Müfettişlik Teşkiline Dair Kanun”, (634).
• Resmi Gazete. (05.05.1929). “Vilayet İdaresi Kanunu”, (1184).
• Son Posta Gazetesi. (18.11.1930). “Fethi Bey’in Beyannamesi”.
• Tüfekçi, G. (1998). Atatürk’ün Seyahat Notları. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Uçar, A. (2011). İl Özel İdarelerinde Demokratik Katılım ve Yönetişim Uygulamaları. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 613-629.
• Yıldırım, İ. (2021). Atatürk’ün 1930-1931 Yurt Gezisi ve Gezi Notlarının Ülke Politikasına Etkileri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9 (2) , 201-219.