TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE KAMU KAYNAKLI KENTSEL RANTLARIN VERGİLENDİRİLMESİ: MEVZUATIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE VERGİ ÖNERİSİ

Yıl 2023, Sayı: 38, 1 - 18, 31.01.2023

Sedat Polat Levent Yahya Eser

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1113288

Öz

Türk vergi sistemi içerisindeki çeşitli vergi kanunlarında gayrimenkul değerinde meydana gelen artışları vergilendirmeye yönelik düzenlemeler bulunmaktadır. Ancak ilgili düzenlemelerin kamu kaynaklı kentsel rantları vergileme noktasındaki etkinliği ve bu noktada yeni bir düzenlemenin gerekliliğine yönelik tartışmalar süregelmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türk vergi sistemindeki gayrimenkul değer artışlarını vergilemeye yönelik düzenlemelerin kentsel rant vergisi bağlamında değerlendirilmesidir. Bu kapsamda çalışmanın ilk kısmında konu ile ilgili teorik bilgiler sunulmuş akabinde mevcut düzenlemelerin ilgili kaynağı kavrama noktasındaki etkinliği tartışılmıştır. Bu doğrultuda mevcut yasal mevzuatın bu kaynağı vergileme noktasında yetersiz olduğu ve kamu kaynaklı kentsel rantların vergilendirilmesine ilişkin kapsamlı bir düzenlemeye gerek olduğu düşüncesinden hareketle yeni bir vergi önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Rant, Kentsel Rant Vergisi, Bayındırlık Hizmetleri, İmar Planlaması

THE TAXATION OF PUBLIC SOURCED URBAN RENT IN TURKISH TAX SYSTEM: EVALUATION OF LEGISLATİON AND TAX PROPOSAL

Öz

There are regulations for taxation of rising that occurs at value of real estate at various tax laws in the Turkish tax system. However, the discussions about efficiency of relevant regulations at the point of taxing the publicly funded urban rents and necessity of the new regulations are still ongoing. The purpose of this study is to judge the regulations about taxing the rising value of real estate in Turkish tax system on the context of the Increment Value Tax. In this context in the first part of the study, theorical informations about the subject has been presented and then, the efficiency of the current regulations at the point of understanding the relevant resources has been discussed. On this direction, a new tax has been suggested based on considering that currency legislation is insufficient to tax the resources and there is need comprehensive regulation about taxation of public funded urban rents.

Anahtar Kelimeler

Urban Rent, Increment Value Tax, Public Works, Zoning Plan

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2013). Kamu Maliyesi (15. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Alkan, A. (2017). Teoride ve Uygulamada Kentsel Rantların Vergilendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alonso, W. (1960). A Theory of the Urban Land Market. Papers and Proceedings Regional Science Association. 6, 149-157.
• Alterman, R. (2011). Is Capturing the “Unearned Increment” in Land Value Still a Viable Idea? A Cross-ational anAalysis. The Klutznick Center for Urban and Regional Studies, 458-477.
• Aslan, M. (2014). Kentsel Rantların Vergilendirilmesi. Ankara Barosu Dergisi, 3, 117-134.
• Belediye Gelirleri Kanunu (1948). T. C. Resmî Gazete. 6953, (01.07.1948).
• Belediye Gelirleri Kanunu (1981). T. C. Resmi Gazete.17354, (29.05.1981).
• Bess, P. (2018). Henry George’s Land Value Tax: An Idea Whose Time Has Come?”, American Affairs, 2 (1), 56-75.
• Bıyık, G. (2017). Kamu Tercihi Teorisi Perspektifinde Türkiye’de Kentsel Rantların Vergilendirilmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Gazi Akademi Genç Sosyal Bilimciler Sempozyumu 2017 Özel Sayısı, 239-254.
• Bird, R. ve Slack, E. (2007). Taxing Land and Property in Emerging Economies: Raising Revenue . . . and More?. İçinde Gregory K. ve Y. Hong (Eds.), Land Policies and Their Outcomes, (ss. 204-233). Canada: Lincoln Institute of Land Policy.
• Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (2020). T. C. Resmi Gazete. 31045, (14.12.2020).
• Değirmendereli, A. (2016). Rant Vergisi Tartışmaları Bağlamında Kentsel Rantın Vergilendirilmesi Konusundaki Gelişmeler ve Bir Çözüm Önerisi. Paradigma, 1 (1), 47-61.
• Dye, R. ve England, R. (2010). Assessing The Theory And Practice Of Land Value Taxation. Lincoln Institute of Land Policy. Erişim Adresi https://www.lincolninst.edu/sites/default/files/pubfiles/assessing-theory-practice-land-value-taxation-full_0.pdf
• Ergül, M. T. (2006). Tapu Harçlarına İlişkin Olarak Gerçek Satış Bedelinden Daha Düşük Vergi Değerinin Beyan Edilmesi Durumunda Geriye Dönük Tarhiyat ve Ceza Uygulanamaz. Mali Çözüm, 78, 217-219.
• Ersoy, M. (2000). İmar Planı Uygulamalarında Düzenleme İşlemi. İçinde M.Ersoy ve H.Ç.Keskinok (Ed.), Mekan Planlama ve Yargı Denetimi. Yargı Yayınevi.
• Fainstein, S. (2012). Land Value Capture and Justice. İçinde Gregory K. ve Y. Hong (Eds.), Value apture and Land Policies. (ss. 21-40). ABD: Lincoln institute of land policy.
• Furtado, F. (2000), Colombia. İçinde R. V. Andelson (Eds.), Land-Value Taxation Around the World. (ss. 97-110). New York: The American Journal of Economics and Sociology.
• Grether, D. ve Mieszkowski, P. (1974). Determinants of Real Estate Values. Journal of Urban Economics, 1 (2), 127-145.
• Gwamna, E. Zahari, W. ve İsmail, M. (2015). Determinants of Land se and Property Value. Advanced Science Letters, 4, 400–407.
• Hemmings, P. (2011). How to Improve the Economic Policy ramework for the Housing Market in Israel. OECD Economics Department Working Papers, No. 912. Paris: OECD Publishing.
• Kaya, F. (2011). Gayrimenkul Rantlarının Vergilendirilmesi. Vergi Dünyası, 361, 85-92.
• Keleş, R., Geray, C. ve Ay, C. (1999). Kentsel Toprak Rantının Kamuya Kazandırılması, Ankara: Ötüken Yayınevi.
• Kılıçaslan, H. ve Yavan, S. (2017). Rant Vergisi: Avusturya Ve İsviçre Örnekleri Ve Türkiye’ye İlişkin Bir Değerlendirme. AKÜ İİBF Dergisi, 18 (1), 47-60.
• Koçak, H. (2009), İmar Uygulamasında Düzenleme Ortaklık Payı. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı: Ankara, Erişim Adresi http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/213a8959a9a9658_ek.pdf
• Koçak, H. (2012). İmar Plânları Ve Parselasyon İle İlgili Danıştay Kararları. Erişim Adresi http://tapu-kadastro.net/index.php/mevzuat/yargi-kararlari/317-danistay-kararlari-imar-uygulamalari
• Liew, C. ve Haron, N. (2013). Factors nfluencing the Rise of House Price in Klang Valley. International Journal of Research in Engineering and Technology, 2 (10), 261-272.
• Muhasebat Genel Müdürlüğü (2020). Mahalli idareler bütçe istatistikleri. Erişim Adresi https://muhasebat.hmb.gov.tr/mahalli-idareler-butce-istatistikleri.
• Munshifwa, E. (2017). Land Value Capture in Support of City Infrastructure in Zambia: Challenges and Door-Step onditıons for Adoption. Annual Conference on Land And Poverty. Erişim Adresi https://www.researchgate.net/publication/315767376
• Nadaroğlu, H. (1978). Mahalli İdareler- Ekonomisi Felsefesi Uygulaması, İstanbul: Sermet Matbaacılık.
• Nikes, Ş. (2003). 3194 Sayılı İmar Kanunu’nun 18. Maddesi Uyarınca Yapılan Arsa Ve Arazi Düzenlemelerinde Karşılaşılan Sorunlar. G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, (16) 4, 759-767.
• Oral, B. G. (2017). Kamu Özel Sektör İşbirlikleri Finansmanı Rant Vergisi (1. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Polat, S. ve Eser, L.Y. (2020). Gayrimenkul Değer Artışlarına İlişkin 3194 Sayılı İmar Kanunu’nda Yapılan Düzenlemenin Rant Vergisi Kapsamında Değerlendirilmesi. Vergi Raporu, 28 (254), 63-71.
• Polat, S. (2021). Kamu Kaynaklı Gayrimenkul Değer Artışlarının Vergilendirilmesi: Türkiye İçin Bir Öneri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Prest, A. (1981). The Taxation of Urban Land. Manshester: Manchester University Press.
• Ricardo, D. (2013). Siyasal İktisadın ve Vergilendirmenin İlkeleri. (Çev. B. Zeren) (III. Baskı) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Roukouni, A. ve Medda, F. (2012). Evaluation of Value Capture Mechanisms as a Funding Source for Urban Transport: he Case of London's Crossrail. Social and Behavioral Sciences, 48, 2393-2404.
• Rüzgaresen, C. (2012). Su ve Kanalizasyon Hizmetleri İçin Alınan Harcamalara Katılım Payları ve Bu Paylar Nedeniyle Tüketici Mahkemelerinde Açılan Davalar. Ankara Barosu Dergisi, (3), 89-122.
• Saraçoğlu, F., Çakır, E. ve Çakır, M. (2015). Rant Vergisi ve Ülkemizdeki Tartışmalar. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (3), 83-99.
• Selik, M. (1982). Marksist Değer Teorisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları- 100. Doğum Yılında Atatürk’e Armağan Dizisi: 26.
• Sirmans, S. ve Benjamin, J (1991). Determinants of Market Rent, The Journal of Rela Estate Research, 6 (3), 357-379.
• Smith, A. (2009). Milletlerin Zenginliği. (Çev H. Derin) (III. Baskı) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Smolaka, M. (2015). Value Capture a Land Based Tool to Finance Urban Development. Lincoln Institute of Land Policy. Erişim Adresi https://www.slideshare.net/lincolninst/value-capture-a-land-based-tool-to-finance-urban-development
• TDK (2020), Rant. Erişim Adresi https://sozluk.gov.tr/
• Tunçer, M. ve Rakıcı, C. (2014). Rant Vergisi Üzerine I. Yaklaşım Dergisi, 258, 231-238.
• Uju, I. ve Iyanda, S. (2012). Comparative Analysis of The Determinants of Residential Land Values. Chinese Business Review, 11 (2), 187-192.
• Ulusoy, A. ve Akdemir T. (2013). Mahalli İdareler (8. Baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Umay, A. (2006). Kentsel Rantlar Nedeniyle Oluşan Gelirlerden Kamunun Pay Alması Gerekmez Mi?. Mali Klavuz Dergisi, 31, 109-112.
• Walters, L. (2012). Land Value Capture in Policy and Practice, World Bank Conference on Land and Poverty, Washington. Erişim Adresi http://www.landandpoverty.com /agenda/pdfs/paper/walters_full_paper.pdf
• Wang, Y., Potoglou, D., Orford, S. ve Gong, Y. (2015). Bus Stop, Property rice and land Value Tax: A Multilevel Hedonic Analysis with Quantile Calibration. Land Use Policy, 42, 381-391.
• Yılmaz, M. (2010). İmar Kanunu’nun 18. Maddesi Çerçevesinde Düzenleme Ortaklık Payı Kavramı ve Uygulamaları. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisİ, 16 (3), 37-83.
• Zhao, Z., Das, K. V. ve Larson, K. (2012). Joint Development as a Value Capture Strategy for Public Transit Finance. Journal of Transport and Land Use, 5 (1), 5-17.
• Zhou, T., Zhao, R. ve Zhou Y. (2017). Factors Influencing Land Development and Redevelopment During China’s Rapid Urbanization: Evidence From Haikou city, 2003–2016. Sustainability, 9, 1-17.