VERGİ DAİRESİ PERSONELİNİN VE MÜKELLEFLERİN VERGİ KARMAŞIKLIĞI ALGISI: TRABZON ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 38, 181 - 197, 31.01.2023

Cansu Aydoğdu Bozdağ , Cemil Rakıcı

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1209095

Öz

Vergi karmaşıklığı, verginin en önemli aktörleri olan idare ve mükellefe maliyet yüklemekte, vergiye gönüllü uyumu azaltabilmekte, vergi yönetimini etkinsizleştirebilmekte ve vergi sisteminde adaletsizlik algısı oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Trabzon’da vergi dairesi personelinin ve mükelleflerin vergi karmaşıklığı algısını belirleyerek vergi karmaşıklığı sorununa çözüm önerileri getirmektir. Bu nedenle, Trabzon’da vergi dairesi personeli ve mükelleflere yüz yüze anket yöntemi ile alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Anketlerin bulgularının değerlendirilmesi IBM SPSS V23 programı ile yapılmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, Trabzon’da vergi dairesi personeli ve mükellefin vergi karmaşıklığı algısı yüksektir. Ayrıca, mükellefin demografik özelliklerine göre vergi karmaşıklığı hakkındaki düşünceleri karşılaştırıldığında ticari kazanç sahibi mükelleflerin ücret ve serbest meslek kazancı elde eden mükelleflere göre vergi karmaşıklığı algısının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, 51-60 yaş grubundaki mükelleflerin diğer tüm yaş gruplarındaki mükelleflere göre vergi karmaşıklığı algısının daha yüksek olduğu bulgusuna erişilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Karmaşıklığı, Mükellef, Vergi Dairesi, Vergi Karmaşıklığı Algısı

Kaynakça

• Aktan, C. C. (2017). Anayasal İktisat ve Vergilemede Hukuki Güvenlik İlkesi. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 9(2), 101-116.
• Alp, B. ve Töngür, Ü. (2018). Vergi Dairesi Başkanlığı Çalışanlarının Vergi Algıları: Antalya Örneği. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 38, 151-172.
• American Institute of Certified Public Accountants. (2002). Guiding Principles of Tax Simplification. Erişim Adresi https://www.aicpa.org/Advocacy/Tax/DownloadableDocuments/TPCS%20 2%20-%20principles%20for%20tax%20simplification.pdf.
• Arıkan, R. (2013). Anketler ve Anket Soruları. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Arslan, C. B. (2020). Vergilemede Açıklık ve Basitlik İlkesi: Kurumlar Vergisi Kanunu’nun Okunabilirlik Düzeyine İlişkin Bir İnceleme. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 687-695.
• Bakkal, U. (2013). Vergiye Uyum Çerçevesinde Karmaşık Vergi Sistemleri Teorik Bir Analiz. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Bozdağ Aydoğdu, C. (2021). Türk Gelir İdaresi’nin Etkinliğinin İncelenmesi: Trabzon İlinde Mükellef ve Vergi Dairesi Personelinin Algı ve Tutumlarının Ölçümü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Budak, T. ve James, S. (2018). The Level of Tax Complexity: A Comparative Analysis Between the U.K. and Turkey Based on the OTS Index, (January-February). International Tax Journal, 27-40.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cansız, H. (2015). Defterdarlık Çalışanlarının Vergi Algıları: Afyonkarahisar Örneği. Yönetim ve Ekonomi, 22(2), 433-450.
• Cooper, G. S. (1993). Themes and Issues In Tax Simplification. Australian Tax Forum, 10(4), 417-460.
• Çevik, S. (2013). Küresel Ekonomide Uluslararası Vergileme: Yapısı, Ekonomi Politiği ve Ülkeler Arası İşbirliği. Konya: Palet Yayınları.
• Evans, C. ve Tran-Nam, B. (2013). Towards the Development of a Tax System Complexity Index. Australian School of Business Research Paper TABL 1001.
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2019a). İstatistikler-2019 Yılı. Erişim Adresi https://www.gib.gov.tr/sites/ default/files/fileadmin/user_upload/VI/20191.htm.
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2019b). Gelir İdaresi Başkanlığı Stratejik Plan (2019-2023). Erişim Adresi https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/stratejikplan_2019_2023.pdf.
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2021). 2021 Yılı Vergi Harcamaları Raporu. Erişim Adresi https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/Vergi_Harcamalari_Raporu/Vergi_Harcamalari_Raporu_2021.pdf.
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2022). 2021 Faaliyet Raporu. Erişim Adresi https://www.gib.gov.tr/ sites/default/files/fileadmin/faaliyetraporlari/2021/2021_faaliyet_raporu_4.pdf.
• Karabacak, Y. (2013). Türk Vergi Kanunlarının Karmaşıklık Düzeyinin Ölçümü Üzerine Bir Deneme. Maliye Dergisi, 165, 38-53.
• McCaffery, E. J. (1990). The Holy Grail of Tax Simplification. Wisconsin Law Review, (5), 1267-1322.
• Oliver, T. ve Bartley, S. (2005). Tax System Complexity and Compliance Costs - Some Theoretical Considerations. Economic Roundup, (3), 53-68.
• Öner, S. ve Cural, M. (2019). Vergi Karmaşıklığı: Gelir Vergisi Kanunu, Gelir Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberleri ve Beyan Broşürlerinin Okunabilirliği. Maliye Araştırmaları Dergisi, 5(1), 99-114.
• Özer, L. (2009). Vergilemede Global Eğilimler. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Özgün, Z. Ve Yüksel, C. (2018). Mersin’de Vergi Mükelleflerinin Vergi Algısı, Vergi Bilinci ve Vergi Ahlakı Düzeyinin Ölçülmesi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü E-Dergi, 1(2), 33-48.
• Paying Taxes. (2020). Erişim Adresi https://www.pwc.com/gx/en/services/tax/publications/paying -taxes-2020/overall-ranking-and-data-tables.html.
• Pwc. (2018). Paying Taxes 2018. Erişim Adresi https://www.pwc.com/gx/en/paying-taxes/pdf/pwc _paying_taxes_2018_full_report.pdf.
• Saygın, Ö., Sandalcı, U. ve Sandalcı, İ. (2019). Vergi Sistemi Karmaşıklığının Vergi Uyumu Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Vergi Sorunları Dergisi, 42(366), 144 - 162.
• Slemrod, J. (1989). Complexity, Compliance Costs and Tax Evasion. J. A. Roth vd. (Ed.), Taxpayer Compliance: Social Science Perspectives, içinde (156-181), Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2013). Vergi Hukuku (Genel Hükümler) (4.Baskı). Bursa: Ekin Kitabevi. Tax Complexity Index. (2020). Erişim Adresi https://www.taxcomplexity.org.
• Taytak, M. (2016). Vergi Kültürünü Belirleyen Faktörler ve Mükelleflerin Demografik Özelliklerinin Vergi Kültürü Üzerindeki Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1933-1957.
• TMF Group. (2022). Global Business Complexity Index 2022. Erişim Adresi https://www.tmf-group.com/en/news-insights/publications/2022/global-business-complexity-index/.
• Tunçer, M. (2005). Vergi Yardımcılarının Vergi Uyumuna Etkisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 217-228.