ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİYLE FİNANSAL PERFORMANS ANALİZİ: BIST ARACI KURUMLARI ÜZERİNE UYGULAMA

Yıl 2024, Sayı: 45, 115 - 132

Batuhan Medetoğlu

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1482731

Öz

Bu çalışma, Borsa İstanbul Aracı Kurumlar Sektöründe faaliyet gösteren altı işletmenin finansal performansının analiz edilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Aracı kurumlar, finansal varlıkların alım satım faaliyetlerini gerçekleştiren ve sermaye piyasalarında önemli rol üstlenen kurumlardandır. Son yıllarda yatırımcı sayısı, halka arz, işlem hacmi gibi değişkenlerin artışı da aracı kurumların önemini artırmıştır. İlgili sektörde faaliyet gösteren işletmelerin finansal performans analizinin gerçekleştirilmesi için, işletmelerin 2022 ve 2023 yıllarına ait Cari Oran, Finansal Borç Oranı, Aktif Kârlılığı, Net Kâr Marjı ve Özkaynak Kârlılığı oranları elde edilmiştir. İlgili oranlara Entropi yöntemi uygulanarak ağırlıkları belirlenmiş ve VIKOR ile TOPSIS yöntemleriyle finansal performans sıralamaları gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda her iki yönteminde aynı yıllarda aynı sonucu verdiği görülmüştür. 2022 ve 2023 yıllarında son üç işletme aynı olmakla birlikte Oyak Yatırım’ın finansal performans sıralamasının yükseldiği tespit edilmiştir. Sonraki çalışmalarda ilgili işletmelere farklı yöntem ve teknikler uygulanarak bu çalışma ile karşılaştırılma yapılması değerli araştırmacılara öneri olarak sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Performans, Entropi, VIKOR, TOPSIS, BIST Aracı Kurumlar

FINANCIAL PERFORMANCE ANALYSIS WITH MULTI-CRITERIA DECISION MAKING METHODS: APPLICATION ON BIST BROKERAGE HOUSES

Öz

This study was conducted to analyze the financial performance of six companies operating in the Borsa Istanbul Brokerage Firms Sector. Brokerage firms are institutions that carry out the purchase and sale activities of financial assets and play an important role in capital markets. In recent years, the increase in variables such as the number of investors, public offerings, and transaction volume has also increased the importance of brokerage firms. In order to perform the financial performance analysis of companies operating in the relevant sector, the Current Ratio, Financial Debt Ratio, Return on Assets, Net Profit Margin, and Return on Equity ratios of the companies for the years 2022 and 2023 were obtained. The weights were determined by applying the Entropy method to the relevant ratios, and financial performance rankings were performed using the VIKOR and TOPSIS methods. As a result of the study, it was seen that both methods gave the same results in the same years. Although the last three companies were the same in 2022 and 2023, it was determined that Oyak Securities's financial performance ranking increased. In subsequent studies, it is suggested to valuable researchers that different methods and techniques be applied to the relevant companies and a comparison with this study is made.

Anahtar Kelimeler

Financial Performance, Entropy, VIKOR, TOPSIS, BIST Brokerage Houses

Kaynakça

• Altay, E. (2015). Bankacılıkta Risk-Piyasa Riski, Kredi Riski ve Operasyonel Riskin Ölçümü ve Yönetimi. İstanbul: Derin Yayınları.
• Aras, G., Tezcan, N. ve Kutlu Furtuna, O. (2018). Comprehensive Evaluation of the Financial Performance for Intermediary Institutions Based on Multi-Criteria Decision Making Method. Journal of Capital Markets Studies, 2(1), 37–49.
• Aras, G., Karaman, Y. ve Hacioglu Kazak, E. (2020). Efficiency and Productivity Analysis for Intermediary Institutions: Turkish Capital Markets Case. Journal of Capital Markets Studies, 4(2), 193–208.
• Ayçin, E. ve Orçun, Ç. (2019). Mevduat Bankalarının Performanslarının ENTROPİ ve MAIRCA Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (42), 175-194.
• Bukhtiarova, A., Semenog, A., Mordan, Y., Kremen, V. ve Balatskyi, Y. (2022). Modeling the Dynamic Patterns of Banking and Non-Banking Financial İntermediaries’ Performance. Banks and Bank Systems, 17(1), 49.
• Coates, J. M., Gurnell, M. ve Sarnyai, Z. (2010). From Molecule to Market: Steroid Hormones and Financial Risk-Taking. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 365(1538), 331–343.
• Çakır, S. ve Perçin, S. (2013). Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü. Ege Akademik Bakış, 13(4), 449-459.
• De Bondt, W., Mayoral, R. M. ve Vallelado, E. (2013). Behavioral Decision-Making in Finance: An Overview and Assessment of Selected Research. Spanish Journal of Finance and Accounting/Revista Española de Financiación y Contabilidad, 42(157), 99–118.
• Dinçer, H. ve Yüksel, S. (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Finans Sektöründeki Uygulamasına Yönelik Yapılmış Çalışmaların Analizi. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 1-16.
• Erkan, M. K. ve Kavas, Y. B. (2022). Hormones and Financial Decision Making Processes. Ş. Karabulut (Editör), Developments in Financial and Economic Fields at the National and Global Scale (185–200). Gazi Kitabevi.
• Fintables (2024). Şirketler. Erişim Adresi: https://fintables.com/bugun
• Gervais, S. ve Odean, T. (2001). Learning to be Overconfident. The Review of Financial Studies, 14(1), 1–27.
• Günay, B. ve Kaya, İ. (2017). Borsa İstanbul’da Yer Alan Aracı Kurumların Performansının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 141-164.
• Halk Yatırım (2024). Skor Kart. Erişim Adresi: https://analizim.halkyatirim.com.tr/
• Hwang, C.L. and Yoon, K. (1981) Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Springer-Verlag, New York.
• Hwang, C., Lai, Y. and Liu, T. (1993) A New Approach for Multiple Objective Decision Making. Computers and Operational Research, 20, 889-899.
• Kamuyu Aydınlatma Platformu (2024). Endeksler. Erişim Adresi https://www.kap.org.tr/tr /Sektorler
• Kavas, Y. B. ve Erkan, M. K. (2022). Bireysel Yatırımcıların Finansal Okuryazarlık ve Finansal Risk Alma Toleransı. Ekev Akademi Dergisi, 89, 379–399.
• Kılıçarslan, A. ve Sucu, M. Ç. (2022). Marka Değerinin Hirose Yöntemiyle Tespiti ve Finansal Performans Analizi: Borsa İstanbul’da İşlem Gören Aracı Kurumlar Üzerine Bir Uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 1937–1952.
• Köse, A. ve Akıllı, K. (2021). Aracı Kurumların Finansal Performanslarının VIKOR Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 168–192.
• Li, Y. (2021). Analysis on the Functions of Financial Intermediary. 3rd International Conference on Economic Management and Cultural Industry (ICEMCI 2021), 152–155.
• Markowitz, H. (1952). Portfolio Selection. The Journal of Finance, 7(1), 77- 91.
• Njegovanović, A. (2018). Gender Differences in Financial Risk Aversion (The Role of Hormones in Financial Market). Obrazovanje Za Poduzetništvo-E4E: Znanstveno Stručni Časopis o Obrazovanju Za Poduzetništvo, 8(Special issue/Posebn), 155–170.
• Opricovic, S. ve Tzeng, G.H. (2004). Compromise Solution by MCDM Methods: A Comparative Analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156, 445-455.
• Opricovic S. ve Tzeng G.H., (2007). Extended VIKOR Method in Comparison with Other Outranking Methods, European Journal of Operational Research, 178 (2), 514-529.
• Osman, P. (2022). İMV ve WASPAS Tabanlı Aracı Kurum Performans Değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 266–281.
• Ömürbek, N., Karaatlı, M. ve Yetim, T. (2014). Analitik Hiyerarşi Sürecine Dayalı TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri ile ADIM Üniversitelerinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31.1), 189-207.
• Özden, Ü. H., Deniz Başar, Ö. ve Bağdatlı Kalkan, S. (2014). İMKB’de İşlem Gören Çimento Sektöründeki Şirketlerin Finansal Performanslarının VIKOR Yöntemi ile Sıralanması. İstanbul University Econometrics and Statistics E-Journal, (17), 23-44.
• Özgül, A. U. (2023). Aracı Kurumlar Sektörü Finansal Analizi (Y. Kılıç, M. Buğan ve A. Bayrakdaroğlu, Eds.). Özgür Yayınları.
• Öztürk, E., ve Demir, Y. (2015). Finansal Okuryazarlık ve Para Yönetimi: Süleyman Demirel Üniversitesi Akademik Personel Üzerine Bir Uygulama. Journal of Accounting and Finance, 68.
• Pala, O. (2022). İMV ve WASPAS Tabanlı Aracı Kurum Performans Değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (3), 266-281.
• Rezaie, K., Ramiyani, S. S., Nazari-Shirkouhi, S. ve Badizadeh, A. (2014). Evaluating Performance of Iranian Cement Firms Using an Integrated Fuzzy AHP–VİKOR Method. Applied Mathematical Modelling, 38(21-22), 5033-5046.https://doi.org/10.1016/j.apm.2014.04. 003.
• Sadi, R., Asl, H. G., Rostami, M. R., Gholipour, A. ve Gholipour, F. (2011). Behavioral Finance: The Explanation of Investors’ Personality and Perceptual Biases Effects on Financial Decisions. International Journal of Economics and Finance, 3(5), 234–241.
• Saldanlı, A. ve Sırma, İ. (2014). TOPSİS yönteminin Finansal Performans Göstergesi Olarak Kullanılabilirliği. Öneri Dergisi, 11 (41), 185-202.
• Shiller, R. J. (2015). Irrational Exuberance. Princeton University Press.
• Siew, L. W., Fai, L. K., ve Hoe, L. W. (2021). Performance Evaluation of Construction Companies in Malaysia with Entropy-VIKOR Model. Engineering Journal, 25(1), 297-305.
• Tezergil, S. (2018). Portföy Yönetim Şirketlerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 245–262.
• Tezergil, S. A. (2018). Aracı Kurumların Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile İncelenmesi. Mali Çözüm Dergisi, 28, 43–58.
• Tsvetkova, L., Yurieva, T., Orlaniuk-Malitskaia, L. ve Plakhova, T. (2019). Financial Intermediary and Insurance Companies: Assessing Financial Stability. Montenegrin Journal of Economics, 15(3), 189–204.
• Wang, T.C. ve Lee, H.D. (2009). Developing a Fuzzy TOPSIS approach Based on Subjective Weights and Objective Weights. Expert Systems with Applications, 36 (5), 8980-8985.
• Zaidi, F. B. ve Tauni, M. Z. (2012). Influence of Investor’s Personality Traits and Demographics on Overconfidence Bias. Institute of Interdisciplinary Business Research, 4(6), 730–746.
• Zhang, H., Gu, C.L., Gu, L.W. ve Zhang, Y. (2011). The Evaluation of Tourism Destination Competitiveness by TOPSIS & Information ENTROPY- A Case in the Yangtze River Delta of China. Tourism Management, 32, 443-451.