TÜRKİYE’NİN KALKINMA PLANLARINDA HALK SAĞLIĞI VE KENTSEL SAĞLIĞIN ELE ALINIŞI

Yıl 2025, Sayı: 46, 249 - 262, 12.02.2025

Ebru Ala , Neşe Aydın

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1513219

Öz

Çalışma, Türkiye’nin kalkınma planlarında halk sağlığı ve kentsel sağlığın ele alınma biçimini ve zaman içindeki değişimlerini değerlendirerek, kent sağlığı ve halk sağlığına yönelik nasıl politika kararları alındığını irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, Türkiye’deki halk sağlığı ve kentsel sağlığı iyileştirmeyi hedefleyen politika kararlarının sürdürülebilirlik boyutları bağlamında ele alınış şekli ve zaman içinde bu yaklaşımların nasıl değiştiği ifade edilmiştir. Türkiye’deki 11 kalkınma planı değerlendirme kapsamına dahil edilmiş, kentsel sağlık ve halk sağlığı kavramları özelinde ve sürdürülebilirlik boyutları bağlamında sistematik bir tarama yapılmıştır. MAXQDA 2024 programı kullanılarak yapılan bu taramada, halk sağlığı ve kentsel sağlığı içeren ifadeler nitel ve nicel olarak analiz edilmiştir. Çalışmanın sonuçları, Türkiye’deki kalkınma planlarında halk sağlığı ve kentsel sağlığa yönelik alınmış olan politika kararlarının zaman içinde sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarda farklılıklar gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu sonuçlar, Türkiye’nin kalkınma hedeflerine ulaşması ve sağlığın iyileştirilmesi/geliştirilmesi için çeşitli boyutların entegre ve stratejik bir şekilde planlanması gerekliliğini vurgulamaktadır. Sonuçlar, gelecekteki kalkınma planları için kritiktir; çünkü sağlık, toplumun genel refahının önemli bir belirleyicisidir.

Anahtar Kelimeler

Halk Sağlığı, Kentsel Sağlık, MAXQDA, Kalkınma Planları, Türkiye

ADDRESSING PUBLIC HEALTH AND URBAN HEALTH IN TÜRKİYE’S DEVELOPMENT PLANS

Öz

The study evaluates how public health and urban health are addressed in Türkiye's development plans and how these approaches have evolved over time. It specifically examines policy decisions aimed at improving public and urban health within the framework of various dimensions and their changes over time. All of Türkiye’s development plans were included in the evaluation, with a systematic review focusing on the concepts of urban and public health relation to sustainability dimensions. Using the MAXQDA 2024 software, expressions containing public and urban health were analyzed both qualitatively and quantitatively. The study's results reveal that policy decisions regarding public and urban health in Türkiye’s development plans have varied over time across social, economic, and environmental dimensions. These findings emphasize the necessity of integrating and strategically planning various dimensions to achieve Türkiye's development goals and to improve and enhance health. Furthermore, the results are critical for preparation and implementation of future development plans, as health remains a key determinant of society's overall well-being.

Anahtar Kelimeler

Public Health, Urban Health, MAXQDA, Development Plans, Türkiye

Kaynakça

• Adshead, F., Thorpe, A., & Rutter, J. (2006). Sustainable Development and Public Health: A National Perspective. Public Health, 120(12), 1102-1105.
• Ak, S. (2021). Geçmişten Günümüze Türkiye'nin Sağlık Politikaları. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 20(1), 28-36.
• Akça, Y., Şahan, G., & Tural, A. (2017). Türkiye’nin Kalkınma Planlarında Eğitim Politikalarının Değerlendirilmesi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 394-403.
• Altundemir, M. E. (2012). Kalkınma Planlarından Eğitime Bakış: Kamusal Mallar Teorisi Perspektifinden. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 7(1), 94-105.
• Aslan, O., & Yılmaz, M. (2021). Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Planları Kapsamında Eğitim Yapılarının Analizi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 114-132.
• Aydın, N., & Severcan, Y. (2024). The Relationship Between Urban Environment and Childhood Asthma: A Systematic Literature Review. Journal of Planning Literature, 0.
• BM. (2017). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları. New York: UNDP Türkiye.
• BM. (2019). World Urbanization Prospects The 2018 Revision. New York: United Nations.
• Corburn, J. (2004). Confronting the Challenges in Reconnecting Urban Planning and Public Health. American Journal of Public Health, 94(4), 541-546.
• Çeştepe, H., Yıldırım, E., & Yıldız, H. (2020). Türkiye'de Sağlığın Ekonomik Büyümeye Etkisi: 81 İl Düzeyinde Panel GMM Kanıtları. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 28, 175-192.
• Elkington, J. (1994). Towards the Sustainable Corporation: Win-Win-Win Business Strategies for Sustainable Development. California Management Review, 36(2), 90-100.
• Fırat, A. S. (2006). Sağlıklı Kentler ve Kentsel Sağlık. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 219-240.
• Frank, L., & Engelke, P. (2001). The Built Environment and Human Activity Patterns: Exploring the Impacts of Urban Form on Public Health. Journal of Planning Literature, 16(2), 202-218.
• İnanç, A. (2023). Kalkınma Planları Çerçevesinde Eğitim Politikalarının Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Değerlendirmeleri Dergisi, 4(4), 47-54.
• Küçüker, E. (2012). Türkiye’de Kalkınma Planları Kapsamında Yapılan Eğitim Planlarının Analizi. Kastamonu Education Journal, 20(1), 9-26.
• Krefis, A., Augustin, M., Schlünzen, K., Oßenbrügge, J., & Augustin, J. (2018). How Does the Urban Environment Affect Health and Well-being? A Systematic Review. Urban Science, 2(1), 21.
• Kuhlman, T., & Farrington, J. (2010). What is Sustainability? Sustainability, 2(11), 3436-3448.
• Mavi, D. (2023). XI. Kalkınma Planı’nda Eğitim Politikaları: Milli Eğitim Bakanlığı’nın Görevleri Nelerdir? Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 41, 36-49.
• McMichael, A. (2000). The Urban Environment and Health in a World of Increasing Globalization: Issues for Developing Countries. Bulletin of the World Health Organization, 78, 1117-1126.
• Mill, J. S. (1974). On Liberty. Hammondsworth, UK: Penguin Boo.
• Oliver, T. R. (2006). The Politics of Public Health Policy. Annu. Rev. Public Health, 27(1), 195-233.
• Özsarı, H. (2018). Birinciden On Birinciye Kalkınma Planlarında Sağlık. SD (Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü) Dergisi, 4, 24-27.
• Rydin, Y., Bleahu, A., Davies, M., Dávila, J., Friel, S., de Grandis, G., . . . Wilson, J. (2012). Shaping Cities for Health: Complexity and The Planning of Urban Environments in The 21st Century. The Lancet, 379, 2079-2108.
• Sallis, J., & Owen, N. (2015). Ecological Models of Health Behavior. B. K. K. Glanz içinde, Health Behavior, Theory, Research, and Practice (5th edition) (s. 43-64). USA: Wiley.
• Sallis, J., Cervero, R., William, A., Henderson, K., Kraft, M., & Kerr, J. (2006). An Ecological Approach to Creating Active Living Communities. Annu. Rev. Public Health, 27, 297-322.
• Serinoğlu, A. (2020). Kalkınma Planlarında Sağlık Eğitimi: Ak Parti İktidarları Dönemi Üzerine İnceleme. Current Research in Social Sciences, 6(1), 70-82.
• Stephens, C. (1995). The Urban Environment, Poverty and Health in Developing Countries. Health Policy and Planning, 10(2), 109-121.
• Stokols, D. (1992). Establishing and Maintaining Healthy Environments: Toward a Social Ecology of Health Promotion. American Psychologist, 47(1), 6-22.
• Şantaş, F., Özer, Ö., & Çıraklı, Ü. (2012). Türk Kalkınma Planlarında Sağlık İnsan Gücü Planlaması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 45-59.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1963-1967.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968-1972.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1973-1977.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979-1983.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1985). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1985-1989.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1990). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990-1994.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1996-2000.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (2001). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On Birinci Kalkınma Planı 2019-2023.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018.
• WHO. (2010). Why Urban Health Matters. UN: World Health Organization.
• Yardan, E., & Kiremit, B. (2016). Türkiye Kalkınma Planları'nda Sağlık Sektörü. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-110.