Evaluation of Crimean Tatar Turks in the Framework of Nationalism Theory

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 103 - 120, 30.06.2023

Hatice Gonca Türkay Tantan , Ferdi Güçyetmez

Öz

The theory of nationalism is evaluated together with the phenomenon of nation and nation-state. Primordialists, Modernists and Ethno-symbolist approaches that examine the concept of nation have attributed different meanings to nationalism. There are different approaches to the emergence of nationalism. Although the emphasis on local identity is important, is nationalism a solution in the ideological context? Have theories of nationalism emerged in a planned way?

What happened during the exile period in the Crimean Tatar geography strengthened a national feeling towards the past and culture of the people. Undoubtedly, this common feeling has been effective in the construction and preservation of national identity. This study includes seeking an answer from the perspective of historical antecedents to the question of which approach is compatible with the Jadidism Movement, which was effective in the process of constructing and preserving the national identity of the 1944 Crimean Tatar exile within the framework of nationalism theories.

Anahtar Kelimeler

Nationalism, National Identity, Nation, Crimean Tatar, Jadidism

Milliyetçilik Kuramı Çerçevesinde Kırım Tatar Türkleri’nin Değerlendirilmesi

Öz

Milliyetçilik kuramı millet ve ulus devlet olgularıyla beraber değerlendirilmektedir. Ulus kavramını irdeleyen Primordialistler, Modernistler ve Etno-sembolcü yaklaşımdır milliyetçiliğe farklı anlamlar yüklemişlerdir. Milliyetçiliğin ortaya çıkışına dair farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Yerel kimlik vurgusu önemli olmakla birlikte milliyetçilik, ideolojik bağlamda bir çözüm müdür? Milliyetçilik teorileri planlı bir şekilde mi ortaya çıkmıştır?

Kırım Tatar coğrafyasında sürgün döneminde yaşananlar, Tatar benliğinde, anavatanları Kırım’a, geçmişe ve kültürlerine yönelik millî bir duygunun kuvvetlenmesini sağlamıştır. Hiç şüphesiz bu ortak duygu milli kimlik inşası ve muhafazasında etkili olmuştur. Bu çalışma, milliyetçilik kuramları çerçevesinde 1944 Kırım Tatar sürgününün milli kimliği inşa etme ve koruma sürecinde etkili olan Ceditçilik Hareketi’nin hangi yaklaşımla uyumlu olduğu sorusuna tarihsel öncüller perspektifinden cevap aranmasını kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Milliyetçilik, Milli Kimlik, Ulus, Kırım Tatarı, Ceditçilik

Kaynakça

• Akdemir, E. (2007). “Avrupa Aynasında Türk Kimliği”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, ss. 131-148.
• Akıncı, A. (2012). “Modern Ulus Devletlerin Doğuşu”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 34, ss. 61-70.
• Akıncı, A. (2014). “Milliyetçilik Kuramları”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1, ss. 131-150.
• Akıncı, A. (2019). “Milliyetçiliğin Kökenleri: Etnisite/Ulus (Millet) İlişkisi”, İnsan ve İnsan Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 21, ss. 413-430.
• Anderson, B. (1983). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London: Verso.
• Anderson, B. (2015). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, (Çev. İskender Savaşır), İstanbul: Metis Yayınları.
• Atmaca, T. (2009). Sömürülen Topraklarda Sürgünler ve Soykırımlar, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Aydın, M. (2004). “19. Yüzyıl Ortalarında Panslavizm ve Rusya”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1, ss. 73-82.
• Aydın, S. (2000). Modernleşme ve Milliyetçilik, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Aydıngül, A. ve Aydıngül, İ. (2004). Kırım Tatarlarının Vatana Dönüşü Kimlik ve Kültürel Canlanma, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Bıyık, Ö. (2014). Kırım’ın İdari ve Sosyo Ekonomik Tarihi (1660-1774), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Çağla, C. (2007). “Renan, Irk ve Millet”, Cogito, Yapı Kredi Yayınları Dergisi, Cilt: 50, ss. 47-52.
• Çapraz, H. (2006). “XIX. Yüzyılda Çarlık Rusya’sının Kırım Politikası”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 11, ss. 57-70.
• Devlet, N. (1984). “Topyekûn Sürgünün 40. Yılı Kırım Türklerinin Sürgün Sonrası Faaliyetleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt: 33, ss. 102-129.
• Dinç, A. (2007). “Millet ve milliyetçiliğin doğuşu üzerine kuramsal yaklaşımlar”, www.sorgulamazamanı.com, (Erişim Tarihi: 10.12.2022).
• Fisher, A. (2009). Kırım Tatarları, (Çev. Eşref Özbilen), İstanbul: Selenge Yayınları.
• Gellner, E. (1998). “Uluslar ve Ulusçuluk”, (Çev. B. Ersanlı Behar ve G. Göksu Özdoğan), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Greenfeld, L. (1992). Nationalism: Five Roads To Modernity, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Güçyetmez, F. T. ve Çelik, A. (2020). “Almanya’nın 19. Yüzyıl’da Yükselişinin Saldırgan Realizm Çerçevesinde İncelenmesi”, İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 2, ss. 1-28.
• Gürseller, C. (2014). “Kırım’ın Self Determinasyonu Nasıl Yorumlanabilir?”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 43, ss. 87-115.
• Hablemitoğlu, N. (2002). Kırım’da Türk Soykırımı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Hayes, C. J. (1995). Milliyetçilik: Bir Din, (Çev. Murat Çiftkaya), İstanbul: İz Yayınları.
• Hrock, M. (2019). Comparative Studies in Modern European History, London: Taylor & Francis.
• Hyman A. (1997). “Turkestan and pan‐Turkism Revisited, Central Asian Survey”, Cilt: 3, Sayı: 16, ss. 339-351.
• İnalcık, H. (2002). Kırım İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. ve Donald Q. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1600-1914), İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İncekara, R. ve Güçyetmez, F. T. (2020). “From An Ambivalence In Identity Formation to the Dichotomy in Interest Formation”, Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 8, Cilt: 1, ss. 69-85.
• Kalb, M. (2015). Imperial Gamble: Putin, Ukraine, and the New Cold War, Brookings Institution Press.
• Kamalov, İ. (2007). Avrasya Fatihi Tatarlar, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kara, A. (2005). “1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı ve Anadolu’da Alınan Tedbirler”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 117, ss. 115-131.
• Karakaş, M. (2000). Türk Ulusçuluğunun İnşası, Ankara: Vadi Yayınları.
• Kataria, S. (2018). “Explaining Ethnicity: Primordialism vs. Instrumentalism”, Advances in Social Sciences Research Journal, Cilt: 5, Sayı: 4, ss. 130- 135
• Keleş, E. (2008). “Rusya’nın Panslavizm Politikasının Balkanlarda Uygulanmasına Dair Bir Layiha”, Muğla Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 124, ss. 123-140.
• Kellas, J. G. (1991). The Politics Of Nationalism And Ethnicity, London: Macmillan Press.
• Ketenci, A. (2018). “Panslavizm ve Başarısızlık Sebepleri”, Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Özel Sayı, ss. 345-352.
• Kırımlı, H. (2002). Kırım, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,
• Kırımlı, H. (2012). “İsmail Bey Gaspıralı ve Kırım Tatar Milli Hareketi Üzerindeki Etkileri”, Uluslararası İslam ile Yenilenme ve Birlik I; İsmail Bey Gaspıralı Kongresi, M. K. Berse (Ed.), (ss.29-34), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• Kırımlı, H. (2017). “Kırım’dan Türkiye’ye Kırım Tatar Göçleri”, http://www.kirimdernegi.org.tr/temel-bilgiler/kirim-dan-turkiye-ye-kirim-tatar-gocleri, (Erişim Tarihi: 10.12.2022).
• Kırımoğlu, M. A. (2004). Kırım Tatar Milli Kurtuluş Hareketinin Kısa Tarihi, Ankara: Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayınları.
• Koçak, M. (2014). Rusya’nın İlhakı Sonrası Kırım ve Kırım Tatarları, İstanbul: SETA Yayınları.
• Llobera, R. J. (2007). Modernliğin Tanrısı Batı Avrupa’da Milliyetçiliğin Gelişimi, (Çev. Emek Akman ve Ebru Akman), Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Maalouf, A. (2008). Ölümcül Kimlikler, (Çev. Aysel Bora), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Olçar, K. (2007). Karadeniz Politikaları ve Türkiye-Ukrayna Stratejik İlişkileri, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Özcan, K. (2002). Vatana Dönüş Kırım Türklerinin Sürgünü ve Millî Mücadele Hareketi (1944-1991), İstanbul: TATAV Yayınları.
• Özkırımlı, U. (2008). Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Pınarer, A. K. (2014). İsmail Gaspıralı ve Kırım Tatar Millî Hareketi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Reddit, (2023). Crimean Tatars Population Map, https://www.reddit.com/r/europe/comments/nwq9m0/crimean_tatars_population_map/, (Erişim Tarihi: 25.03.2023).
• Safarov, R. F. (1999). “Kırım Ve Kafkasya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na Göçler”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt: IV, ss. 687-695.
• Saklı, A. R. (2016). “Gaspıralı İsmail Bey ve Kırım”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 53, ss. 265-271.
• Sarıkaya, G. (2014). “Ukrayna Jeopolitiği Bağlamında Kırım ve Kırım Türkleri Sorunu”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Saygılı, R. (2022). “Etnik Kimliğin Dil ve Din Temelinde İnşası: Gagauz Etnisitesine Yönelik Bir Analiz”, Selçuk Türkiyat Dergisi, Sayı: 55, ss. 355-378.
• Smith, A. D. (1981). The Ethnic Revival, Cambridge: Cambridge University Press.
• Smith, A. D. (1994). “Ethnic Election and Cultural Identity”, Ethnic Studies, Cilt: 72, Sayı: 3, ss. 445-458.
• Smith, A. D. (2004). Milli Kimlik, (Çev. Bahadır Sina Şener), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Stergar, R. (2017). “Panslavism”, 1914-1918-online International Encyclopedia of the First World War, Ute Daniel, Peter Gatrell, Oliver Janz, Heather Jones, Jennifer Keene, Alan Kramer and Bill Nasson (Ed.), Berlin: Freie Universität Berlin.
• Şahin, C. (2015). “Rus Yayılmacılığına Bir Örnek: 1944 Kırım Tatar Türklerinin Sürgünü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 39, ss. 326-339.
• TRT Haber (2021). “77 yıldır dinmeyen acı: Kırım Tatar Sürgünü”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/77-yildir-dinmeyen-aci-kirim-tatar-surgunu-581500.html, (Erişim Tarihi: 10.03.2023).
• Ülküsal, M. (1980). Kırım Türk Tatarları, İstanbul: Baha Matbaası.
• Vatandaş, C. (2011). Ulusal Kimlik: Türk Ulusçuluğunun Doğuşu, İstanbul: Açılım Yayınları.
• Yalvar, C. (2017). “Türk Dünyasının Sönmeyen Ateşi: İsmail Bey Gaspıralı”, Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, ss. 87-116.
• Yeşilot, O. ve Çalışkan, E. (2015). “Dünden Bugüne Kırım’ın Stratejik Önemi”, 2. Turgut Reis ve Türk Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, ss. 178-192.
• Yüksel, İ. (1997). “Kırım’ın Etnik Yapısı ve Kırım Tatarlarının Problemleri”, Yeni Türkiye Dergisi, Türk Dünyası Özel Sayısı, Cilt: 2.