Greek-Turkish Rapprochement after 1999 in the Shadow of Unresolved Major Issues

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 32, 30.06.2020

Hasan Köse

Öz

In this study, the spring time experienced in bilateral relations after 1999, which is the end of tensions and crises and historically considered a new period of rapprochement in one sense in relations between Greece and Turkey will be examined and the factors and developments affecting this rapprochement will be evaluated. This study will also shed light on the recent situation of the bilateral relations within the framework of the developments in political, commercial, economic, investments, tourism, energy and military issues during this rapprochement period.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Greece, Rapprochement, Bilateral Relations

Çözülemeyen Temel Sorunların Gölgesinde 1999 Sonrası Türkiye – Yunanistan Yakınlaşması

Öz

Bu çalışmada, Yunanistan ve Türkiye arasındaki ilişkilerde gerginlik ve krizlerinin bir anlamda sona ermesi ve tarihsel olarak yeni bir yakınlaşma dönemi olarak da değerlendirilen 1999 yılı sonrasında ikili ilişkilerde yaşanan bahar havası incelenecek ve bu yakınlaşmaya etki eden faktörler ve gelişmeler değerlendirilecektir. Yakınlaşma sürecinde siyaset, ticaret, ekonomi, yatırımlar, turizm, enerji ve askeri ilişkiler konularındaki gelişmeler çerçevesinde ikili ilişkilerin geldiği nokta itibariyle bir durum tespiti yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Yunanistan, Yakınlaşma, İkili İlişkiler

Kaynakça

• AB Konseyi Portalı, European Council meeting – Conclusions (23 March 2018), (çevrimiçi) https://www.consilium.europa.eu/media/33457/22-euco-final-conclusions-en.pdf, (10.01.2010).
• AB Parlamentosu Portalı, Helsinki European Council 10 And 11 December 1999 Presidency Conclusions, (çevrimiçi), (https://www.europarl.europa.eu/summits/hel1_en.htm) (08.09.2019)
• Ali Çarkoğlu & Kemal Kirişci, ‘The View from Turkey: Perceptions of Greeks and Greek-Turkish Rapprochement by the Turkish Public’, Turkish Studies, Volume 5, Issue 1, 2004, ss. 117-153.
• Avrupa Birliği Başkanlığı Portalı, 2007-12-04 Dışişleri Bakanı Babacan'ın Atina Ziyareti - Derleme, 2007, (çevrimiçi), (https://www.ab.gov.tr/p.php?e=41081) (12.09.2019)
• Alexis Heraklides, ‘The Main Obstacles to Greek-Turkish Rapproachment’, içinde F. Aksu (ed.), Proceedings of the International Conference on Turkish-Greek Relations, (İstanbul: OBİV Vakfı, Mart 2006), ss. 57-63.
• Andrew Purvis, ‘Greece and Turkey: Building Bridges, Detente in the Aegean’, TIME Europe, Cilt 155, No. 5, 7 Şubat 2000, (çevrimiçi), http://content.time.com/time/world/article/0,8599,2050982,00.html, (02.01.2020).
• Bahri Yılmaz (2013). “Incomplete Peace: Relations between Turkey and Greece”, içinde B. Akçay and B. Yılmaz (ed.), Turkey’s Accession to the European Union: Political and Economic Challenges, Plymouth: Lexington Books, ss. 301-316.
• Birgül Demirtaş-Coşkun, ‘Değişen Dünya Dengelerinde Türk-Yunan İlişkileri’, içinde İ.Bal, 21.Yüzyılda Türk Dış Politikası, (Ankara Nobel Yayın Dağıtım, 2004), ss. 244-263.
• BBC.com, ‘Yunan Genelkurmay Başkanı: Türkler kayalıklarımıza çıkarsa yerle bir ederiz’, 19 Aralık 2018, (çevrimiçi), https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46627537, (06.01.2020).
• Bloomberg HT, ‘Finansbank'ın eski sahibinden bir satış daha’, 12 Aralık 2017, (çevrimiçi), https://businessht.bloomberght.com/piyasalar/haber/1740120-finansbank-in-eski-sahibinden-bir-satis-daha, (07.01.2020).
• Borsa Gündem, ‘Intralot, Milli Piyango ve Türkiye Jokey Kulübü'ne talip’, 24 Mayıs 2017, (çevrimiçi), https://www.borsagundem.com/anlik-borsa-haberleri/20170524092601, (07.01.2020).
• Christos Kollias, ‘The Greek-Turkish Rapproachment, the Underlying Military Tension and Greek Defense Spending’, içinde A. Çarkoğlu ve B. Rubin (ed.), Greek-Turkish Relations in an Era of Detente, (London: Routledge, 2005), ss. 99-116.
• Christos Kollias, Suzanna-Maria Paleologou, and Andreas Stergiou, ‘Military expenditure in Greece: Security challenges and economic constraints’, The Economics of Peace and Securıty Journal, Volume 11, No. 1, Summer 2013, ss. 28-34
• CNNTÜRK.com, ‘Yeni güven artırıcı önlemler paketine imza’, 4 Aralık 2007, (çevrimiçi), https://www.cnnturk.com/2007/dunya/12/04/yeni.guven.artirici.onlemler.paketine.imza/409082.0/index.html, (06.10.2019).
• CNNTÜRK.com, ‘Yunanistan'la Güven Artırıcı Önlemler ele alındı, 29 Mayıs 2008, (çevrimiçi), https://www.cnnturk.com/2008/turkiye/05/29/yunanistanla.guven.artirici.onlemler.ele.alindi/464507.0/index.html, (06.01.2020).
• CNNTÜRK.com, ‘Türk-Yunan doğalgaz boru hattı açıldı’, 18 Kasım 2007, (çevrimiçi), https://www.cnnturk.com/2007/ekonomi/genel/11/18/turk.yunan.dogalgaz.boru.hatti.acildi/405410.0/index.html, (08.01.2020).
• CNNTÜRK.com, ‘Adalar sorunu yeniden gündeme geldi’, 24 Ocak 2020, (çevrimiçi), https://www.cnnturk.com/turkiye/adalar-sorunu-yeniden-gundeme-geldi, (30.01.2020).
• Cumhuriyet Gazetesi, ‘Yunanistan, Ermenistan, İran - Rusya: Dörtlü İttifak Mümkün mü?’, 12 Temmuz 1999, (çevrimiçi), https://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1999/7/12/8.xhtml, (02.01.2020).
• Cüneyt Yenigün, ‘Ege’de Barış Yolunda Donmuş Sorunlar’, Dünya Çatışmaları, Cilt 1, 3. Baskı, 2010, ss. 707-726.
• DEİK, “Türkiye – Yunanistan İş Konseyi”, (çevrimiçi), http://deik.org.tr/turkiye-avrupa-is-konseyleri-turkiye-yunanistan-is-konseyi, (02.10.2019)
• DEİK, Türkiye-Yunanistan İş Forumu Sonuç Raporu, 8 Mart 2016, (çevrimiçi), https://www.deik.org.tr/uploads/yunanistan-rapor.pdf, (05.01.2020).
• DEİK, Türkiye-Yunanistan İş Konseyi - Raporlar, 2019, (çevrimiçi), https://www.deik.org.tr/turkiye-avrupa-is-konseyleri-turkiye-yunanistan-is-konseyi?pm=&sm=raporlar, (05.01.2020).
• Dimitris Tsarouhas, ‘The Political Economy of Greek–Turkish Relations’, Southeast European and Black Sea Studies, Cilt 9, Sayı 1-2, Mart-Haziran 2009, ss. 39-57.
• Dimitris Tsarouhas & Nüve Yazgan, ‘Trade, non-state actors and conflict: evidence from Greece and Turkey’, Cambridge Review of International Affairs, Volume 31, Issue 3-4, DOI: 10.1080/09557571.2018.1501346, 21 December 2018, ss. 1-23.
• Eda Kuşku, ‘The Shadow of Past Rivalry: Limits of Post-1999 Dynamism in Greco-Turkish Relations’, Caucasian Review of International Affairs, Cilt. 2 (3), 2008, ss. 1-10.
• George Koukoudakis, ‘Greek-Turkish Rapprochement and Turkey’s EU Membership Quest: Turning Rhetoric into Reality’, Turkish Policy Quarterly, Volume 2, No. 2, Summer 2013, ss. 157-165.
• Faruk Sönmezoğlu, Türkiye - Yunanistan İlişkileri ve Büyük Güçler Kıbrıs, Ege ve Diğer Sorunlar, (İstanbul: Der Yayınları, 2000).
• Habertürk, ‘Yunanistan bitmiş, terkedeceğim’, 24 Mart 2010, (çevrimiçi), https://www.haberturk.com/ekonomi/makro-ekonomi/haber/502805-yunanistan-bitmis-terk-edecegim, (09.01.2020).
• Hakan Cem Işıklar, Ege’de Casus Belli, (Ankara: Ümit Yayıncılık, 2005)
• Hasan Ünal, ‘Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri ve Türk-Yunan Sorunları’, içinde H.C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca, Türkler, Cilt 17, (Ankara Yeni Türkiye Yayınları, 2002), ss. 197-208.
• Hürriyet Gazetesi, ‘Babacan Yunan dışişleri bakanı ile görüştü’, 7 Mayıs 2008, (çevrimiçi), http://www.hurriyet.com.tr/gundem/babacan-yunan-disisleri-bakani-ile-gorustu-8884764 (06.10.2019).
• Hürriyet Gazetesi, ‘51 yıl sonra Erdoğan’dan Gümülcine’ye ilk ziyaret’, 30 Nisan 2004, (çevrimiçi), http://www.hurriyet.com.tr/gundem/51-yil-sonra-erdogan-dan-gumulcine-ye-ilk-ziyaret-221837, (05.10.2019).
• Hürriyet Gazetesi, ‘Bakan Tüzmen Yunanistan'da’, 22 Nisan 2004, (çevrimiçi), http://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/bakan-tuzmen-yunanistan-da_ID486794/, (05.10.2019).
• Hürriyet Gazetesi, ‘Bakan Tüzmen Rodos'ta’, 9 Aralık 2006, (çevrimiçi), http://www.hurriyet.com.tr/gundem/bakan-tuzmen-rodosta-5583933, (05.10.2019).
• Hürriyet Gazetesi, ‘Enka dev ihale kazandı’, 6 Ocak 2006, (çevrimiçi), http://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/enka-dev-ihale-kazandi_ID548287/, (05.11.2019).
• Hürriyet Gazetesi, ‘FT: Alpha Bank Türkiye'den vazgeçmeyecek’, 10 Ağustos 2007, (çevrimiçi), http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ft-alpha-bank-turkiyeden-vazgecmeyecek-7062201, (07.01.2020).
• Hürriyet Gazetesi, ‘Trans Adriyatik Doğal Gaz Boru Hattı'nın Yunanistan ayağı tamamlandı’, 25 Kasım 2019, (çevrimiçi), http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/trans-adriyatik-dogal-gaz-boru-hattinin-yunanistan-ayagi-tamamlandi-41382222, (09.01.2020).
• Hürriyet Gazetesi, ‘Ege Denizi'nde yeni kriz riski’, 24 Mayıs 2006, (çevrimiçi), http://www.hurriyet.com.tr/dunya/ege-denizinde-yeni-kriz-riski-4464986, (05.01.2020).
• Hüsamettin Kılıçkaya, ‘Komşu ve Çevre Ülkeler İle Ticareti Geliştirme Stratejisi’, Dışişleri Bakanlığı Yayınları Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, Sayı XV, Kasım 2004, (çevrimiçi), (http://www.mfa.gov.tr/komsu-ve-cevre-ulkeler-ile-ticareti-gelistirme-stratejisi.tr.mfa) (16.07.2019)
• ITC TradeMap, Trade Statistics for International Business Development, (çevrimiçi), www.trademap.org (10.12.2019) (kendi hesaplamalarım)
• İHA, ‘Yunanlıların Türk azınlık korkusu hortladı’, 6 Aralık 2007, (çevrimiçi), https://www.iha.com.tr/haber-yunanlilarin-turk-azinlik-korkusu-hortladi-5899/, (06.10.2019).
• İHA, ‘Kostas Karamanlis'tan işbirliği ilerlesin mesajı’, 25 Ocak 2008, (çevrimiçi), https://www.iha.com.tr/haber-kostas-karamanlistan-isbirligi-ilerlesin-mesaji-10801/, (06.10.2019).
• İlter Türkmen, ‘Yol Kazası’, Hürriyet Gazetesi, 31 Ekim 2000, (çevrimiçi), https://www.hurriyet.com.tr/ilter-turkmen-yol-kazasi-39194341, (03.01.2020).
• Kaşif Eryalçın, ‘Türkiye ile Yunanistan Arasındaki Ticari ve Ekonomik İlişkiler’, Dışişleri Bakanlığı Yayınları Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, Sayı IX, Mayıs 2003, (çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/turkiye-ile-yunanistan-arasindaki-ticari-ve-ekonomik-iliskiler.tr.mfa, (18.10.2019)
• Kostantin Kaini Arslanoglou, Yunanistan’da Türk Yatırımları, Invest Greece Portalı, 12 Şubat 2015, (çevrimiçi), https://investgreece.gr/index.php/investing-blog/atina-rehberi/item/4278-yunanistan-daki-turk-yatirimlari, (08.01.2020)
• M. Cüneyt Yenigün, Soğuk Savaş Sonrasında TBMM ve Dış Politika, (Ankara: Nobel Yayınları, 2004). Milliyet Gazetesi, ‘Sen Türk ben Rum Sen halk ben halk, 23 Ekim 2003, (çevrimiçi), http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/2003/10/23, (06.11.2019).
• Milliyet Gazetesi, ‘İt Dalaşı’nda Facia’, 24 Mayıs 2006, (çevrimiçi), http://www.milliyet.com.tr/gundem/it-dalasinda-facia-256594, (06.01.2020).
• Milliyet Gazetesi, ‘Türk-Yunan İlişkisine AB'yi Örnek Gösterdi’, 20 Nisan 2007, (çevrimiçi), http://www.milliyet.com.tr/siyaset/turk-yunan-iliskisine-abyi-ornek-gosterdi-196658, (06.01.2020).
• Murat Yorulmaz, ‘Değişen Uluslararası Güvenlik Algılamaları Bağlamında Türkiye-Yunanistan İlişkilerinde “Değişmeyenˮ Güvenlik Paradoksu’, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, Temmuz 2014, ss. 103-135.
• Nikos Christofis, Bahar Baser & Ahmet Erdi Öztürk, ‘The View from Next Door: Greek-Turkish Relations after the Coup Attempt in Turkey’, The International Spectator, 54 (2), June 2019, ss. 67-86.
• NTV, ‘Katarlıların Finansbank’ı satın alma süreci tamamlandı, 15 Haziran 2016, (çevrimiçi), https://www.ntv.com.tr/ekonomi/katarlilarin-finansbanki-satin-alma-sureci-tamamlandi,mO4PYmbo4ECp_p1DYDTX8A, (07.01.2020).
• Stelyo Berberakis, ‘Casus Yunan istihbaratının başıymış’, Sabah Gazetesi, 10 Ağustos 2007, (çevrimiçi), https://www.sabah.com.tr/yazarlar/berberakis/2007/08/10/casus_yunan_istihbaratinin_basiymis, (07.01.2020).
• Sabah Gazetesi, ‘Eurobank Tekfen satıldı!’, 22 Şubat 2012, (çevrimiçi), https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2012/02/22/eurobank-tekfen-satildi, (07.01.2020).
• Sabah Gazetesi, ‘Türkiye'nin elektrik ticareti hacmi yüzde 45 arttı’, 3 Şubat 2015, (çevrimiçi), https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2015/02/03/turkiyenin-elektrik-ticareti-hacmi-yuzde-45-artti, (09.01.2020).
• Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) Portalı, SIPRI Military Expenditure Database, (çevrimiçi), https://www.sipri.org/databases/milex, (05.01.2020)
• T.C. Atina Büyükelçiliği Portalı, Türkiye ve Yunanistan arasında Karşılıklı Cumhurbaşkanı ve Başbakan Ziyaretleri, 13.2.2019, (çevrimiçi), http://atina.be.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/354216, (01.10.2019).
• T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Yunanistan’ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri, 2009, (çevrimiçi), http://www.een.kso.org.tr/up/download/YunanistanulkeRaporu.doc, (06.10.2019).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Portalı, Türkiye-Yunanistan Siyasi İlişkileri, 2020, (çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/turkiye-yunanistan-siyasi-iliskileri.tr.mfa, (02.01.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Portalı, Yunanistan'a Seyahat Edecek Türk Vatandaşlarının Dikkatine, 2020, (çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/yunanistan-seyahat-edecek-turk-vatandaslarinin-dikkatine.tr.mfa, (02.01.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Portalı, Dış Politika > Temel Dış Politika Konuları >Ege Denizi >Son Gelişmeler., (çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/ege-sorunu-ile-ilgili-son-gelismeler.tr.mfa, (01.10.2019).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Portalı, Dış Politika > Bolgeler > Yunanistan Guven Artirici Onlemler., (çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/data/DISPOLITIKA/Bolgeler/Yunanistan_Guven_artirici_onlemler.pdf, (01.10.2019).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, No:123 -;23 Temmuz 2003, Türkiye ve Yunanistan arasında İki Yeni Güven Arttırıcı Önlem Üzerinde Varılan Mutabakat hk., (çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/no_123--_23-temmuz-2003_-turkiye-ve-yunanistan-arasinda-iki-yeni-guven-arttirici-onlem-uzerinde-varilan-mutabakat-hk.tr.mfa, (01.10.2019).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye İle Yunanistan Arasında Kabul Edilen Yeni Güven Artırıcı Önlemler Hakkında Not., 8 Nisan 2010, (çevrimiçi), http://www.mfa.gov.tr/data/BAKAN/Turkiye_Yunanistan_GAO_08042010.doc, (01.10.2019).
• T.C. Ekonomi Bakanlığı Atina Ticaret Müşavirliği, Yunanistan’ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri, 2017, (çevrimiçi), https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43355c7495406a227726/%C3%9Clke%20Raporu%202017.pdf, (06.10.2019).
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Portalı, Doğal Gaz Boru Hatları ve Projeleri, 2020, (çevrimiçi), https://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Dogal-Gaz-Boru-Hatlari-ve-Projeleri, (02.01.2020).
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turizm İstatistikleri, (çevrimiçi), https://yigm.ktb.gov.tr/TR-249709/yillik-bultenler.html, (30.12.2019)
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Atina Kültür ve Tanıtma Müşavirliği, Pazar Raporu, Nisan 2018, (çevrimiçi), https://tanitma.ktb.gov.tr/Eklenti/59124,yunanistanpazarraporu2018pdf.pdf?0, (06.12.2019).
• T.C. Resmi Gazete (Tarih: 11/05/2011 ve Sayı: 27931), (çevrimiçi), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/05/20110511-1.htm, (18.09.2019)
• TÜİK Portalı, Temel İstatistikler, (www.tuik.gov.tr) (08.12.2019) (kendi hesaplamalarım)
• TÜİK Portalı, Turizm İstatistikleri, (www.tuik.gov.tr) (30.12.2019) (kendi hesaplamalarım)
• TCMB Portalı, Ödemeler Dengesi İstatistikleri, (https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Odemeler+Dengesi+ve+Ilgili+Istatistikler/Odemeler+Dengesi+Istatistikleri/) (08.01.2020)
• World Bank Portalı, Popular Indicators, (https://databank.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD/1ff4a498/Popular-Indicators#), (15.12.2019) (kendi derlemelerim)
• World Bulletin, ‘Turkey, Greece accept new confidence building measures, 8 Nisan 2010, (çevrimiçi), https://www.worldbulletin.net/diplomacy/turkey-greece-accept-new-confidence-building-measures-h56707.html, (09.11.2019).
• Ziya Öniş ve and Suhnaz Yılmaz, ‘Greek-Turkish rapprochement: rhetoric or reality?’, Political Science Quarterly, Volume 123, No. 1, Mart 2008, ss. 123–149.