SEBZE TOHUM ÜRETİMİNDE ARILARIN ÖNEMİ

Yıl 2013, Cilt: 13 Sayı: 2, 88 - 95, 30.12.2013

Ahmet Turhan

Öz

Arılar, önemli
çiçek ziyaretçisi ve çeşitli bitkilerin tozlayıcısıdır. Arılar tarafından
tozlaşma sebze türlerinin üretimi için gereklidir. Kendine döllenen sebzelerin örtü altı ve -açıkta yetiştiriciliğinde
optimum tozlaşma ve döllenme ürünün verim, kalite ve erken olgunlaşma gibi
özelliklerini artırmaktadır. Tozlayıcı olarak bal arıları ve bombus
arıları, ticari hibrit tohum üretiminde de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Yabancı döllenen sebzelerde döllenme, dolayısı ile meyve ve tohum gelişimi için
polenlerin erkek çiçeklerden dişi çiçeğe taşınması gerekir. Bu bitkilerde
tozlaşmanın neredeyse tamamı arılar tarafından gerçekleştirilmektedir. Yabancı
döllenen bitkilerde arılarının kullanılması, verimin maksimize edilmesinde en
etkili ve çevre dostu yaklaşım olarak kabul edilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Arı, tozlaşma, sebze, tohum üretimi, verim

Kaynakça

• Abak, K. and Güler, H.Y. 1994. Pollen fertility and the vegetative growth of various eggplant genotypes under low temperature greenhouses conditions. Acta Horticulturae, 366: 85-91.
• Adlerz, Z. 1966. Honey bee visit numbers and watermelon pollination. Jour. Econ. Ent. 59: 28-30.
• Ağaoğlu, S., Çelik, H., Çelik, M., Fidan, Y., Gülşen, Y., Günay, A., Halloran, N., Köksal, İ.A., Yanmaz, R. 1995. Genel Bahçe Bitkileri. Ankara Üniv. Zir. Fak. Eğitim, Araşt. ve Geliştirme Vakfı Yay., Ankara No: 4, s. 54.
• Ateş, A.Ö. 2000. Örtüaltı sebze yetiştiriciliğinde bombus (Bombus terrestris) arılarının kullanımındaki son gelişmeler. III. Sebze Tarımı Sempozyumu, Isparta.
• Banda, H.J. and Paxton, R.J. 1991. Pollination of greenhouse tomatoes by bees. Acta Horticulturae, 288: 194-198.
• Calin, M., Stoian, L., Ghica, M. 1999. Folosirea bondarilor o secvenna tehnologică modernă în cultura legumelor din spaŃiii protejate. Hortinform, 8(84): 23-24.
• Calin, M., Ambarus, S., Cristea, T.O., Falticeanu, M., Stoian, L., Popa, C.M. and Dumbrava, M.M. 2008. The utilization of honey-bees for the production of seeds of cucumber Cornichon type. Proceedings of the IXth EUCARPIA meeting on genetics and breeding of Cucurbitaceae (Pitrat M, ed), INRA, Avignon (France), May 21-24th.
• Cervancia, C.R. and Bergonia, E.A. 1991. Insect pollination of cucumber (Cucumis sativus L.) in the Philippines. Acta Horticulturae, 288: 278-282.
• Crane, E. and Walker, P. 1984. Pollination directory for world crops. Int. Bee Res. Assoc., London, 183 pp.
• Cribb, D. 1990. Pollination of tomato crops by honeybees. Bee Craft, 72(8): 228-231.
• Cunningham, S.A., FitzGibbon, F., Heard, T.A. 2002. The future of pollinators for Australian agriculture. Australian Journal of Agricultural Research, 53: 893–900.
• Çakmak, İ. 2004. Arıların yayılma ekolojisi ve bitkisel üretimdeki rolü. Uludağ Arıcılık Dergisi, 4 (2): 81-87.
• Çalmaşur, Ö. ve Özbek H. 1999. Erzurum’da Ayçiçeği (Helianthus annuus L.)’ni Ziyaret Eden Arı (Hymenoptera, Apoidea) Türlerinin Tespiti ve Bunların Tohum Bağlamaya Etkileri.Tr. J. of Biology, 23: 73-89.
• Çankaya, N. ve Korkmaz, A. 2008. Polen. Samsun İl Tarım Müdürlüğü Çiftçi Eğitimi ve Yayım Şubesi Yayını, 33: 3-5.
• Dogterom, M.H., Matteoni, J.A. and Plowright, R.C. 1998. Pollination of greenhouse tomatoes by the North American Bombus vosnesenskii (Hymenoptera: Apidae). J. Econ. Entomol. 91(1): 71-75.
• Dusek, K., Krieg, P., Duskova, E. 2010. Methodology for using insect pollinators in heterogamous vegetable species, medicinal, aromatic and culinary plants grown in technical isolation. Crop Research Institute (Prague), p. 34.
• Er, C. 2012. Bombus arısının (yabani arı) örtü altı ekolojik yetiştiricilikte kullanılması. Tarım Türk Dergisi, 37: 66-70.
• Faukner, G.J. 1976. Honey bee behaviour as affected by plant height and flower color variation in Brussels sprout. Journal of Apicultural Research, 15: 15-18.
• Free, J.B. 1993. Insect pollination of crops 2nd edition. Academic Press, London. p. 684.
• Genç, F. ve Dodoloğlu, A. 2002. Arıcılığın Temel Esasları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Yayınları. No: 166, Erzurum, s. 338.
• Gradish, A.E., Scott-Dupree, C.D., Shipp, L., Harrisa, L. and Ferguson, G. 2010. Effect of reduced risk pesticides for use in greenhouse vegetable production on Bombus impatiens (Hymenoptera: Apidae). Pest Manag.Sci.66: 142–146.
• Güler, A. 2006. Bal arısı. OMU Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, 55: 9-11.
• Hooperingarner, R.A. and Wailer, G.D. 1993. Crop Pollination. p.1043-1082. In: J. Graham (cd.). The hive and the honeybee. Dadant and Sons Pub., Hamilton, 111.
• Hughes, G.R., Averre, C.W. and Sorensen, K.A. 1988. Growing pickling cucumbers in North Carolina. North Carolina Coop. Ext. Serv. Bul. No: AG-315, 15 pp.
• Jayaramappa, K.V., Pattabhiramaia, M. and Bhargava, H.V. 2011. Influence of bee-attractants on yield parameters of ridge gourd (Luffa acutangula L.) (Cucurbitaceae). World Applied Sciences Journal, 15 (4): 457-462.
• Jaycox, E.R., Guynn, G., Rhodes, A.M. and Vandermark, J.S. 1975. Observation on pumpkin pollination in Illinois. American Bee Journal, 115: 139-140.
• Kevan, P.G., Clark, E.A. and Thomas, G. 1990. Insect pollinators and sustainable agriculture. American Journal of Alternative Agriculture, 5(1): 13-22.
• Klein, A.M. 2007. Importance of pollinators in changing landscapes for world crops. Proc. Biol. Sci. 274: 303–313.
• Kobayashi, K., Tsukamoto, S., Tanaka, A., Niikura, S., Ohsawa, R. 2010. Selective flower visitation behavior by pollinators in radish F1 seed production field. Breeding Science, 60: 203-211.
• Kremen, C. 2001. Conserving and restoring pollination services in organic farms of Yolo and Solano Counties, Northern California. Organic Farming Research Foundation Project Report, 99-07, Stanford University (US), p. 84.
• Kuvancı, A. 2009. Bal arılarının polinasyona (Tozlaşma) olan etkisi. Arıcılık Araştırma Dergisi, 2: 12–15.
• Maynard, D.N. and Elmstrom, G.W. 1992. Triploid watermelon production practices and varieties. Acta Hort. 318: 168-173.
• McGregor, S.E. 1976. Insect pollination of cultivated plants. Agric. Handbook, USDA, ARS, Washington, No: 496, p. 411.
• Melnichenko, A.N. 1977. Role of insect-pollinators in increasing yields of agricultural plants. In “Pollination of agricultural Crops by bees Vol. III,”ed, A.N.Mel’nichenko, Amerind Publishing Co. Pvt. Ltd. New Delhi, Bombay, Calcutta, New York, 150 pp.
• Michener, C.D. 2007.The Bees of the World, 2nd edn. Johns Hopkins University Press, Baltimore and London, 953 pp.
• Nabhan, G.P. and Buchmann, S.L. 1997. Services Provided by Pollinators. In: Nature's Services: Societal Dependence on Natural Ecosystems, Chapter 8,(Ed: G. Daily), Island Press, pp. 133-150.
• Neisweinder, R.B. 1956. Pollination of greenhouse tomatoes by honeybees. J. Econ. Entomol.49(4): 436-437.
• Özbek, H. 1978. Doğu Anadolu’nun bazı yörelerinde elma ağaçlarında tozlaşma yapan arılar (Hymenoptera: Apoidea )Atatürk Üniv. Zir.Fak.Derg. 9(4): 73-77.
• Özbek, H., 1979. Kültür bitkilerinin tozlasmasında bal arısı (Apis mellifera L.). Atatürk Üniv. Zir. Fak. Derg.10:171-177.
• Özbek, H. 1980a. Kars yöresinde yembezelyesi (Pisum arvense L.)'ni tozlayan arılar. Türk. Bitki Kor. Derg. 4 (3): 193-195.
• Özbek, H. 1980b. Doğu Anadolu Bölgesi’nde Çayır Üçgülü (Trifolium pratense L.)'nü tozlayan arılar (Hymenoptera: Apoidea). Temel Bilim Derg. Seri-A4: 61-66.
• Özbek, H. 1986. Arılar ve bitki yetiştiriciliği. Hasad, Yıl 1, 10: 18-20.
• Özbek, H. 1991. Yaban hayatında bambul arıları. Tabiat ve İnsan, 25(3): 8-11.
• Özbek, H. 1992. Balarısı (Apis mellifera L.)’nın Bitkilerin Tozlaşmasında Kullanılması. Doğu Anadolu Bölgesi I. Arıcılık Semineri, Erzurum, 185: 30-48.
• Özbek, H. 1996. Korunga (Onobrychis sativa Lam.) Tohum Üretiminde Arıların Yeri. Türkiye 3. Çayır, Mer’a ve Yem Bitkileri Kongresi, 17-19 Haziran 1996, Erzurum, 429-434.
• Özbek, H. 2003. Türkiye’de arılar ve tozlaşma sorunu. (Bees and pollination problem in Turkey) Uludağ Arıcılık Dergisi, 3(3): 41–44.
• Özbek, H. 2008a. Türkiye’de ılıman iklim meyve türlerini ziyaret eden böcek türleri. Uludağ Arıcılık Dergisi, 8 (3): 94-105.
• Özbek, H. 2008b. Türkiye’de yonca bitkisini ziyaret eden arı türleri ve Megachile rotundata F. (Hymenoptera: Megachilidae). Uludağ Arıcılık Dergisi, 8(1):17–29.
• Özbek, H. 2011. Korunga (Onobrychis viciifolia Scop.): önemli bir arı bitkisi. Uludağ Arıcılık Dergisi, 11(2):51-62.
• Özbek, H. 2013. New data on large Carpenter-bees of Turkey with considerations about their importance as pollinators. Journal of the Entomological Research Society (Baskıda)
• Pessarakli, M.M. and Dris, R. 2004. Pollination and breeding of eggplants. Food, Agriculture & Environment, 2(1): 218-219.
• Rao, G.M. and Suryanarayana, M.C. 1988. Studies on pollination of watermelon (Citrullus lanatus (Thunb.) Mansf.). Ind. Bee J. 50: 5-8.
• Rassmussen, K. 1985. Pollination of pepper: Results from two years experiment. Gartner Tidende,101: 830-831.
• Rhodes, B., Gruene, G.B. and Hood, W.B. 1997. Honey bees waste time on triploid male flowers. Cucurbit Genet. Coop. Rpt., p. 20-45.
• Rubatzky, V.E. and Yamaguchi, M. 1997. World vegetables. 2nd ed. Chapman Hall publ., New York, 704 pp.
• Schultheis, J.R., Ambrose, J.T., Bambara, S.B. and Mangum, W.A. 1994. Selective bee attractants did not improve Cucumber and Watermelon yield. Hortiscience, 29(3): 155-158.
• Shawer, M.B., El-zawily, A.I., Metvally, S.M., Ghazy, M.M. 1981. The efficiency honey as bee pollinators of summer squash (Cucurbita pepo L.). Journal of Agri. Research Tanta University, 7(2): 225-238.
• Shipp, J.L., Whitfield, G.H., Papadopoulos, A.P. 1994. Effectiveness of the bumble bee, Bombus impatiens Cr. (Hymenoptera: Apidae), as a pollinator of greenhouse sweet pepper. Scienta Hortic. 57: 29–39.
• Sıralı, R., Uğur, A. ve Türkmen, M. 2011. Bal arılarının sebze üretimindeki rolü. Arıcılık Araştırma Dergisi, 3: 3-6.
• Stanghellini, M.S., Ambroso, J.T., Schultheis, J.R. 1997. The effects of honey bee and bumble bee pollination on the fruit set and abortion cucumber and watermelon. Amer. Bee Journal, 137: 386-391.
• Thomas, C. 2004. Bug vs. Bug-Bumble Bee Pollination in Greenhouse Vegetable Crops. The vegetable and Small Fruit Gazette, 8(6): 29-30.
• Vural, H., Eşiyok, D. ve Duman, İ. 2000. Kültür sebzeleri (Sebze yetiştirme). Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, s. 440.
• Walters, S.A. 2005. Honey bee pollination requirements for triploid watermelon. Hortscience, 40(5): 1268-1270.
• Walters, S.A. and Taylor, B.H. 2006. Effects of honey bee pollination on pumpkin fruit and seed yield. Hortscience, 41(2): 370-373.
• Westerfield, R.R. 2011. Pollination of vegetables crops. Cooperative Extension, the University of Georgia College of Agricultural and Environmental Sciences, 934: 1-6.
• Winsor, J.A., Davis, L.A. and Stephenson, A.G. 1987. The relationship between pollen load and fruit maturation and the effect of pollen load on offspring vigor in the Cucurbita pepo. Amer. Nat., 129: 643-656.
• Yanmaz, R. 2012. Sebzelerde meyve tutumunu arttırıcı işlemler. Tarım Türk Dergisi, 33: 52-53.