CBS TABANLI AHP YÖNTEMİ KULLANILARAK KARS İLİNDE ARICILIK POTANSİYELİ TAŞIYAN ALANLARIN BELİRLENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 1 - 25, 29.05.2024

Mucip Demir

https://doi.org/10.31467/uluaricilik.1355161

Öz

Arıcılık yapılacak alanların ve özelliklerin belirlenmesine etki eden çok fazla parametre, farklı tercih unsuru ve kriterin bulunması, karar vermesi, analizi ve çözümü oldukça zor olan bir sorun dizisi oluşturmaktadır. Bu sorun dizisinin çözülmesine yönelik olarak Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinin kullanımı giderek önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Process (AHP) yöntemi kullanılarak Kars ili idari sınırları dâhilindeki arıcılık yapılabilecek sahalar ve üretim potansiyellerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın veri analiz aşamasında, araştırma kriterlerinin ağırlık değerlerinin belirlenmesi amacıyla AHP ikili karşılaştırmaları yapılmıştır. Elde edilen ağırlık değerlerinin kullanılmasıyla CBS yazılımı üzerinde Weighted Overlay analizi yapılarak araştırma sahasında arıcılık potansiyeli taşıyan alanlar haritalandırılarak tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda Kars ili arazilerinin % 50.3’ünün arıcılık üretimi için uygun koşullar taşıdığı tespit edilmiştir. İl genelinde arıcılık üretimine en elverişli arazilerin yüksek irtifalı Sarıkamış, Selim, Susuz ve Merkez ilçelerinde, en elverişsiz arazilerin ise çevrelerine nispetle düşük irtifaya sahip Aras Vadisindeki Kağızman ve Digor ilçelerinde bulunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arıcılık, Kars,, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV),, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP),, Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS),

Determination of Potential Beekeeping Areas in Kars Province Using GIS Based AHP Method

Öz

Finding too many parameters, different preference elements and criteria, which affect the determination of the areas and characteristics of beekeeping, creates a series of problems that are very difficult to decide, analyze and solve. The use of Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods is gaining importance in order to solve this series of problems. In this study, it is aimed to determine the beekeeping areas and production potentials within the administrative borders of Kars province by using the Analytical Hierarchy Process (AHP) method, one of the Geographical Information Systems (GIS) based Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods. In the data analysis phase of the study, AHP pairwise comparisons were made in order to determine the weight values of the research criteria. By using the weight values obtained, Weighted Overlay analysis was performed on the GIS software and the areas with beekeeping potential in the research area were mapped and determined. It has been determined that the most suitable lands for beekeeping production in the province are located in the high altitudes Sarıkamış, Selim, Susuz and Merkez districts, while the most unsuitable lands are in the Kağızman and Digor districts in the Aras Valley, which have low altitudes relative to their surroundings.

Anahtar Kelimeler

Beekeeping,, Kars Province,, Multi-Criteria Decision Making (MCDM),, Analytical Hierarchy Process (AHP),, Geographic Information Systems (GIS).

Kaynakça

• Abou-Shaara HF, Al-Ghamdi A, Mohamed A. suitability map for keeping honey bees under harsh environmental conditions using geographical information system. Arabia Saudita. World Appl. Sci. J, 2013; 22.8: 1099- 1105, https://doi.org/10.5829/idosi.wasj.2013.22.08.7384.
• Abou-Shaara, HF. Suitability of current and future conditions to apiculture in Egypt using Geographical Information System. Journal of Agricultural Informatics, 2015; 6 (2): 12-22, https://doi.org/10.17700/jai.2015.6.2.189.
• Açık, M. S. Konya, Karaman, Aksaray ve Niğde illerinde uygun arıcılık yerlerinin belirlenmesinde AHP ve TOPSİS yöntemlerinin incelenmesi, Konya Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Harita Mühendisliği Anabilim Dalı Doktora tezi, Konya 2019, (erişim tarihi 29.10.2023) https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Amiri F, Shariff AB, Arekhi S. An approach for rangeland suitability analysis to apiculture planning in Gharah Aghach region, Isfahan-Iran. World Applied Sciences Journal, 2011;12(7):962-72 https://api.semanticscholar.org/CorpusID:16854213.
• Amiri F, Shariff A. Application of geographic information systems in land-use suitability evaluation for beekeeping: A case study of Vahregan watershed (Iran). African Journal of Agricultural Research. 2012; 7(1): 89-97, https://doi.org/10.5897/AJAR10.1037.
• Akın, M, Ş; Yilanci, A. Kırsal kalkınma için aracılığın önemi: Refahiye örneği. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2022; 9.19: 33-48. https://dergipark.org.tr/tr/pub/izusbd.
• Arıcılık Yönetmeliği, 2011. T.C. Resmi Gazete Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu, 5996 sayılı 1/6/2010 Ankara https://www.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Mevzuat/Talimatlar/gkgm/2010-33.pdf (erişim tarihi: 29.09.2023).
• ASF, Alos Palsar https://search.asf.alaska.edu/#/?zoom=6.812& center=41.223,38.571&polygon adresinden (Erişim tarihi: 29.10.2023).
• Ceylan DA, Sarı F. Konya İli İçin Çok Ölçütlü Karar Analizleri ile En Uygun Arıcılık Yerlerinin Belirlenmesi. Uludağ Arıcılık Dergisi. 2017;17(2):59-71, https://doi.org/10.31467/uluaricilik.373637
• COPERNICUS, CORINE https://land.copernicus.eu/paneuropean/CORINE-land-cover 2018.(Erişim; 6. 6. 2023). Demir, M. Kars İlinin arıcılık potansiyeli ve değerlendirme durumu. Doğu Coğrafya Dergisi, 2014; 19.32: 209-230. https://doi.org/10.17295/dcd.34740.
• Demir, M. Kars İlinin Nüfus Gelişimi ve Başlica Demografik Özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 2015; 20.34: 127-156.https://doi.org/10.17295/dcd.76933.
• Demir, M. CORINE Sistemine Göre Kars İlinde Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı, Değişimi ve Projeksiyonu. Coğrafya Dergisi, 2021; 43: 93-110. https://doi.org/10.26650/JGEOG2021-887753.
• DMİGM 2022. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=KARS adresinden (erişim tarihi: 29. 10. 2023).
• Elmastaş N, Ölmez İ, Vural E. Suitability Analysis of Apiculture (Beekeeping) Activity Areas with Multi-Criteria Method: A Case Study of Adıyaman. Coğrafya Dergisi. 2022; (44): 19-30, https://doi.org/10.26650/JGEOG2022-894419.
• Estoque RC, Murayama Y. Suitability analysis for beekeeping sites in La Union, Philippnes Using GIS and Multi-Crieria Evalution Techniques. Research Journal of Applied Sciences. 2010; 5(3): 242-253. https://doi.org/10.3923/rjasci.2010.242.253.
• Fernandez P, Roque N, & AnjosO. Spatial multicriteria decision analysis to potential beekeeping assessment. Case study: Montesinho Natural Park (Portugal). 19th AGILE International Conference on Geographic Information Science-Geospatial Data in a Changing World, HelsinkiFinlandiya, Book of Proceedings, 14-17 June 2016.
• Fick SE, Hijmans RJ. WorldClim 2: new 1-km spatial resolution climate surfaces for global land areas. International journal of climatology. 2017; 37(12):4302-4315, https://doi.org/10.1002/joc.5086.
• Goepel, K.D. Implementation of an Online Software Tool for the Analytic Hierarchy Process (AHP-OS). International Journal of the Analytic Hierarchy Process, 2018; Vol. 10 Issue 3 2018, pp 469- https://doi.org/10.13033/ijahp.v10i3.590.
• Googlemaps. https://www.google.com/maps 2021; (Erişim Tarihi 29. 10. 2023)
• Gorgi, M; Piri S, Hosein; N, S. Potential analysis of beekeeping land use development using Analytical Hierarchy Process (Case study: Tamin rangelands–Mirjaveh city). Geography and Development, 2019; 17.55: 237-256. https://doi.org/10.22111/GDIJ.2019.4586
• HGM 2023. Harita Genel Müdürlüğü.https://www.harita.gov.tr/urun/il-ve-ilce-yuz-olcumleri/176 (erişim tarihi: 29. 10. 2023).
• KGM 2023. Karayolları Genel Müdürlüğü. https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Bolgeler/18Bolge/ YolAgi.aspx (erişim tarihi: 29. 10. 2023).
• Maris, N., Mansor, S., Shafri, H., Apicultural Site Zonation Using GIS and Multi-Criteria Decision Analysis. Pertanika J. Trop. Agric. Sci. 2008; 31(2), 147-162.
• Mercan Ç. Coğrafi bilgi sistemi ve ahp ile arıcılık faaliyet alanları için arazi uygunluk değerlendirmesi: Bitlis/Türkiye örneği Uludağ Arıcılık Dergisi, 2023,23(1):61-77. https://doi.org/10.31467/uluaricilik.1245078.
• OpenStreetMap Map of Kars Province 2022. https://www.openstreetmap.org/#map=9/40.4908/42.6736 (erişim tarihi: 29. 10. 2023).
• Pantoja, G., Gómez, M., Contreras, C., Grimau, L., & Montenegro, G. Determination of suitable zones for apitourism using multi-criteria evaluation in geographic information systems: a case study in the O'Higgins Region, Chile. Ciencia e investigación agraria: revista latinoamericana de ciencias de la agricultura, 2017; 44(2), 139-153. http://dx.doi.org/10.7764/rcia.v44i2.1712
• Saaty, T.L. The Analytic Hierarchy Process, New York: McGraw Hill. Pittsburgh: RWS Publications 1980; ISBN: 0070543712, 9780070543713
• Saaty, T.L. How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process. Interfaces, 1994; 24(6), 19–43. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/25061950.
• Saaty, T. L. Decision making with the analytic hierarchy process. International journal of services sciences, 2008; 1(1), 83-98. https://doi.org/10.1504/IJSSci.2008.01759.
• Sarı, F. Ceylan, DA, Özcan, MM Arıcılık uygunluğunun belirlenmesinde çok kriterli karar analiz tekniklerinin karşılaştırılması. Apidologie 2020a; 51, (481–498) https://doi.org/10.1007/s13592-020-00736-7.
• Sarı F, Kandemir İ, Ceylan D.A, Gül A. Using AHP and PROMETHEE multi-criteria decision making methods to define suitable apiary locations. Journal of Apicultural Research.2020b; 59(4): 546-557. https://doi.org/10.1080/00218839.2020b.1718341.
• Sari, F, & Kandemir, I. A Geographic approach for determining honey bee conservation areas for sustainable ecosystem services. Arabian Journal of Geosciences, 2022; 15, 731. https://doi.org/10.1007/s12517-022-10017-5.
• Taherdoost, H., & Madanchian, M. Multi-criteria decision making (MCDM) methods and concepts. Encyclopedia, 2023; 3(1), 77-87. https://doi.org/10.3390/encyclopedia3010006.
• Tarım ve Orman Bakanlığı 2022. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/aricilik/Link/2/Aricilik-Istatistikleri (erişim tarihi: 29. 10. 2023).
• Tennakoon, S, Apan, A, Maraseni, T, Altarez R.D. Decoding the impacts of space and time on honey bees: GIS based fuzzy AHP and fuzzy overlay to assess land suitability for apiary sites in Queensland, Australia. Applied Geography, 2023; 155: 102951. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2023.102951.
• Tunçel, H. Türkiye’de (1966-1986 yılları arasında) arıcılığa genel bir bakış. Türkiye Coğrafyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi, 1992; 1, 97-126.
• TÜİK 2023. Türkiye İstatistik Kurumu https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayvansal-Uretim-Istatistikleri (erişim tarihi: 29. 10. 2023).
• Widiatmaka., Ambarwulan W, Sjamsudin CE, Syaufina L. Geographic information system and analytical hierarchy process for land use planning of beekeeping in forest margin of Bogor Regency, Indonesia. Jurnal Silvikultur Tropika. 2016; 7(3): s50-S57, https://doi.org/10.29244/j-siltrop.7.3.