Kuzey Afrika’da İlk İslâm Fetihleri

Yıl 2008, Cilt: 17 Sayı: 2, 159 - 173, 01.06.2008

Adem Apak

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Kuzey Afrika’da İlk İslâm Fetihleri

Öz

Müslümanlar Hz. Ebû Bekir’in halifeliği döneminde Arap Yarımadası dışına fetih hareketleri başlattılar. İkinci halife Hz. Ömer zamanında ise aynı anda bir tarafta doğuda Sasani İmparatorluğu tamamen ortadan kaldırılırken, diğer taraftan batıda Bizans hakimiyeti altındaki bölgelerden önce Şam, ardından da Mısır Müslümanların eline geçti. Hz. Osman’ın halifeliği döneminde ise Kuzey Afrika seferleri başlatıldı. Mısır valisi Abdullah b. Sa’d bölgedeki ilk fetihleri gerçekleştirdi. Emeviler döneminde ise Muaviye b. Hudeyc, Ukbe b. Nafi, Hassân b. Numan, Züheyr b. Kays, Mûsâ b. Ukbe ve Tarık b. Ziyad gibi komutanlar sayesinde Kuzey Afrika toprakları tamamen Müslümanların hakimiyetine geçti. Kuzey Afrika aynı zamanda Endülüs fetihleri için de önemli bir harekât merkezi haline geldi

Anahtar Kelimeler

Kuzey Afrika, İslam Fetihleri, Ukbe b. Nafi, Kayravan, Hassân b. Numan

Kaynakça

• APAK, Adem, İslam Siyaset Geleneğinde Amr b. el- Âs, Ankara 2001, s. 17-69.
• APAK, Adem, İslâm Siyaset Geleneğinde Amr b. el-Âs, Ankara 2001; “Mısır’ın Müslümanlar Tarafından Fethi ve Fetih Sonrası Ülkede Sosyal ve Dinî Alanda Meydana Gelen Değişimler
• İbn Abdilhakem, Futûh, s. 208-206; İbn Kuteybe, el-İmâme, II, 61-62; Ya‘kûbî,
• Tarih, II, 285; Taberî, Tarih, VI, 481. Üzerine Değerlendirmeler”, UÜİFD, c. 10, sy. 2, Bursa 2201, s. 146-154.
• AYCAN, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebû Süfyan, Ankara 1990.
• BECKER, C.H., “Bâbilon”, İA, III, 180.
• BELÂZÜRÎ, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (279/892), Futûhu’l-Buldân, (thk. Abdullah Enis et-Tabbâ-Ömer Enis et- Tabbâ), Beyrut 1987.
• HALÎFE B. HAYYÂT, Ebû Amr eş-Şeybânî (240/854), Tarih, (thk. Züheyl Zekkâr), Beyrut 1993.
• HAMİDULLAH, Muhammed, İslâm Peygamberi, (çev. Salih Tuğ), I-II, İstanbul 1991.
• HATTÂB, Mahmud Şit, “Şimali Afrika’nın Fetih Kahramanları”, (çev. Osman Öztürk), Belleten, 33/129, Ankara 1969.
• HITTI, Philip, Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi, (çev. Salih Tuğ), I-V, İstanbul 1980.
• İBN ABDİLHAKEM, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. Abdillah (257/870), Futûhu Mısr ve Ahbâruhâ, (thk. Charles Torrey), Kahire 1991.
• İBN HAVKAL, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Havkal (367/977), Kitabu Sîreti Arz, Leyden 1967.
• İBN HURDAZBİH, Ebu’l-Kasım Ubeydullah (280/893), Kitabu’l- Mesâlik ve’l-Memâlik, Leyden 1967.
• İBN İZÂRÎ, Ebû Abdullah Mumammed el-Merrakuşî (695/1295), el- Beyânü’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib, I, (thk. Georges Colin-E. Levi Provençal) Beyrut 1983.
• İBN KESÎR, Ebû’l-Fidâ İsmail (774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, I- XIV, Beyrut-Riyad ts. (Mektebetü’l-Meârif--Mektebetü’n-Nasr).
• İBN TAGRİBERDÎ, Ebu’l-Mehasin Cemalüddin Yusuf (874/469), en- Nücûmu’z-Zahire fi Mülûki Mısr ve’l-Kahire, I-XXII, Kahire 1929.
• İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1201), el- Muntazam fî Tarihi’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ), I-XVIII, Beyrut 1992.
• İBNÜ'L-ESÎR, İzzüddin Ebû’l-Hasan Ali (630-1232), el-Kâmil fi’t-Tarih, I-IX, Beyrut 1986.
• İSTAHRÎ, Ebû İshak İbrahim Muhammed el-Farisî (340/951), Kitabu’l-Mesâlik ve’l-Memâlik, Leyden 1967.
• KAZVİNÎ, Zekeriyya b. Muhammed (682/1283), Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-‘İbâd, Beyrut ts. (Dâru’s-Sâdır).
• KİNDÎ, Ebû Ömer Muhammed b. Yusuf (350/961), Kitabu’l-Vulât ve Kitabu’l-Kudât, (thk. Rhuvan Guest), Beyrut ts. (Müessesetü Kurtuba).
• MAKDİSÎ, Ebû Zeyd Ahmed b. Sehl (350/966), Ahsenü’t-Tekâsîm, (nşr. M.J. de Goje), Leiden 1877.
• MAKRIZÎ, Takıyyüddin Ahmed (845/1442), Hıtat, I-II, Beyrut ts. (Dâru Sâdır).
• MÂLİKÎ, Ebû Abdullah Muhammed, Riyâdu’n-Nüfûs, (thk. Beşîr el- Bekkûş), I-III, Beyrut 1983
• NATUR, Şehade, Tecdîdü’d-Devleti’l-Ümeviyye fî Ahdi’l-Halife Abdülmelik b. Mervan, İrbid 1996. (Dâru’l-Kindî).
• NÜVEYRÎ, Şihabüddin Ahmed b. Abdülvahhab (733/1332), Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, I-XXVII, Kâhire ts., (Dâru’l- Kütüb).
• OSTROGORSKY, G., Bizans Devleti Tarihi, (çev. Fikret Işıltan), Ankara 1995.
• ÖZKUYUMCU, Nadir, Fethinden Emevilerin Sonuna Kadar Mısır ve Kuzey Afrika, (Basılmamış Doktora Tezi) İstanbul 1993.
• RHUVAN, G., “İskenderiye”, İA, V, 2, 1084
• SA’D ZAĞLUL, Abdülhamid, Tarihu’l-Mağrib, I-V, İskenderiye ts. (Menşeetü’l-Mearif).
• SUYÛTÎ, Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (911/1505), Husnu’l- Muhâdara, I-II, Mısır 1967.
• TABERÎ, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), I-XI, Beyrut ts. (Dâru’s-Süveydân).
• VEKÎL, Muhammed Seyyid, el-Emeviyyûn Beyne’ş-Şark ve’l-Ğarb, I-II, Beyrut-Dımaşk 1995.
• YA‘KÛBÎ, Ahmed b. Ebî Ya‘kûb el-Abbâsî, (284/897), Tarih, I-II, Beyrut 1960; Kitabu’l-Buldân, Leyden 1967.
• YÂKÛT EL-HAMEVÎ, Şihabüddin Yakut b. Abdullah (626/1229), Mu‘cemu’l-Buldân, I-V, Beyrut 1975.