XVII. Yüzyılda Bursa’da Emekli Bir Kadı: Baldırzade Oğlu Derviş Mehmet Efendi ve Serveti

Yıl 2008, Cilt: 17 Sayı: 2, 569 - 592, 01.06.2008

Saadet Maydaer

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

XVII. Yüzyılda Bursa’da Emekli Bir Kadı: Baldırzade Oğlu Derviş Mehmet Efendi ve Serveti

Öz

Tereke, bir kişi öldükten sonra geride bıraktığı menkul veya gayri menkul tüm mal varlığına denir. Bunların yazıldığı belgeler ise tereke kayıtlarıdır. Bu belgeler, kişinin ölürken sahip olduğu tüm eşyaların dökümünü verdikleri için gerek o kişinin, gerekse de mensub olduğu sosyal statüdeki diğer insanların gündelik yaşamı hakkında bilgi edinmek için en önemli kaynaklardandır. Tereke defterleri, kişinin ekonomik durumunu tüm açıklığıyla gözler önüne serdikleri gibi, mirasçıları oldukları için kaydedilen aile fertleri sayesinde akrabalık ilişkilerini de ortaya koymaktadırlar. Bazen ölenin adının önüne eklenen bir sıfat, onun mesleği veya toplumsal saygınlığının anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır. Bu çalışma, XVII. yüzyılda çeşitli illerde kadılık yaparken geçirdiği rahatsızlık yüzünden emekliye ayrılmak zorunda kalan Derviş Mehmed Efendi’nin terekesinden hareketle, hayatına bir ayna tutmayı ve onun sosyo-ekonomik düzeyi ile aile bağlarını ortaya koymayı hedeflemektedir

Anahtar Kelimeler

Baldırzade, Bursa, ilmiye, kadı

Kaynakça

• Anastassiadou, Meropi, Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Sela- nik, (çev: Işık Ergüden), İstanbul, 2001
• Baldırzade Selisî Şeyh Mehmed, Ravza-i Evliya, (Haz. Mefail Hızlı, Murat Yurtsever), Bursa, 2000.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Edirne Askeri Kassamına Ait Tereke Defterleri (1545-1659)”, Belgeler, III/ 5-6, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1966, s. 1-479.
• Beliğ Efendi, Burusevî, Güldeste-i Riyaz-ı İrfan ve Vefayat-ı Danişveran-ı Nadiredan, Bursa, 1287/1870.
• Bursa Şeriyye Sicilleri, B 91.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara, 1996.
• Erünsal, İsmail, “Türk edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları IV: Lami‘i Çelebi’nin Terekesi”, Journal of Turkish Studies- Türklük Bilgisi Araştırmaları, vol: 14, Harvard University, Washington DC, 1990, p. 179-194.
• Faroqhi, Suraiya, “18. Yüzyıl Bursa’sında Zengin Olmak: Debbağ Hacı İbrahim’in Serveti”, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, (çev. Gül Çağalı Güven, Özgür Türesay), İstanbul, 2003, s. 199-216.
• ……….., “Köle Sahibi ve Kırsal Tefeci Olarak Bir yapı Ustası: Sefer Mimarı Bursalı Hacı Abdullah”, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, (çev. Gül Çağalı Güven, Özgür Türesay), İstanbul, 2003, s. 179-197. ………..., “Ticaret: 1480’lerde Bursa Tüccarları”, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, (çev. Gül Çağalı Güven, Özgür Türesay), İstanbul, 2003, s. 153-177.
• Gazzizade, Abdüllatif, Hülasatü’l-Vefeyat, Bursa Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi, Genel no: 2162.
• Gerber, Haim, Economy and Society in an Ottoman City: Bursa, 1600-1700, The Hebrev University, Jeruselam, 1988.
• Harkort, Klaus Liebe, Beitrage Zur Sozialen und Wirtschaftlichen Lage (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hamburg, 1970. Anfang des 16. Jahrhunderts,
• Karataş, Ali İhsan, “Folklorümüzün Kaynaklarından tereke defterleri ve XVIII. Yüzyıl Tereke Kayıtlarından Örnekler”, I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (4-6 Nisan 2002) Bildiri Kitabı, Bursa, 2002, c. II, s. 691-710.
• ……….., “XVIII. Yüzyılda Bursa Halkının Ekonomik Yapısı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 15, sayı: 2, 2006, s. 231-264.
• Kepecioğlu, Kâmil, Bursa Kütüğü, Bursa Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi, Genel no: 4519-4522.
• Kılıç, Orhan, “Harputlu Hacı Osman’ın 1725 Tarihli Terekesi ve Düşündürdükleri”, Turkish Studies, vol: 2/1, 2007, s. 17-28.
• Kılıç, Rüya, Osmanlı Devleti’nde Seyyidler ve Şerifler (XIV-XVI. Yüzyıllar), Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2000.
• Koçu, Reşat Ekrem, Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara, 1967.
• Kurt, Abdurrahman, “19. Yüzyıl Bursa Toplumunun Sosyal Görünümü ve Halkın Sahip Olduğu Eşyalar”, I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (4-6 Nisan 2002) Bildiri Kitabı, Bursa, 2002, c. II, s. 711-732.
• Lajos, Fekete, “XVI. Yüzyılda Taşralı Bir Türk Efendi Evi”, (çev. M. Tayyib Gökbilgin), Belleten, cilt: XLIII, sayı 170, Ankara, 1979, s. 457-480.
• MEB Türkçe Sözlük, İstanbul, 2004.
• Özdeğer, Hüseyin, 1463-1640 Yılları Bursa Şehri Tereke Defterleri, İstanbul, 1988.
• Özen, Mine Esiner, “Türkçe’de Kumaş Adları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, sayı: 33, 1980/81, s. 291- 340.
• Öztürk, Said, Askeri Kassama Ait 17. Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik Tahlil), OSAV, İstanbul, 1995.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 2004.
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, İstanbul, 1996.
• Yağcı, Zübeyde Güneş-Genç, Serdar, “XIX, Yüzyılda Balıkesir’de Giyim-Kuşam Zevki ve Bir Kumaş Tüccarı”, Turkish Studies, vol: 2/1, 2007, 227-246.