Bir Tefsir Problemi Olarak Bütün Varlıkların Allah'ı Tesbîh Etmesi

Yıl 2006, Cilt: 15 Sayı: 2, 100 - 132, 01.06.2006

Celil Kiraz

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Bir Tefsir Problemi Olarak Bütün Varlıkların Allah'ı Tesbîh Etmesi

Öz

Kur'ân’da bütün varlıkların Yüce Allah’ı tesbîh ettiği ifade edilmektedir. Akıllı varlıkların Allah’ı tesbîh etmesi anlaşılır bir şeydir; fakat akıl sahibi olmayan varlıkların tesbîhinin ne anlama geldiği konusu, müfessirler arasında tartışmalı bir konudur. Bir kısım müfessir bunun, akıl sahibi olmayan varlıkların hakîkî anlamda, sözlü olarak, insanlar tarafından anlaşılmayan bir şekilde gerçekleştiğini ifade etmektedir. Bir kısım müfessir ise bunun, söz konusu varlıkların Allah’ın yüceliğine delâlet etmesi şeklinde gerçekleştiğini kabul etmektedir. Bu makalede, zikredilen iki görüşü savunan müfessirlerin, görüşlerini nasıl temellendirdiklerine ve ne gibi deliller ileri sürdüklerine değinilmektedir

Anahtar Kelimeler

Tesbîh, Kur'ân, tefsîr

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (v. 241/855), el-Müsned, I-VI, Çağrı Y., 2. Baskı, İstanbul, 1413/1992.
• el-Âlûsî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn es-Seyyid Mahmûd (v. 1270/1854), Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, I- XXX (15 mücelled), Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1406/1985.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, I-XII, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1997.
• el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim (v. 256/870), el-Câmiu’s-Sahîh, Şerh ve Tahkîk: eş-Şeyh Kâsım eş-Şemmâî er-Rifâî, I-IX, Dâru’l-Erkam, Beyrut, trs.
• el-Bursevî, İsmail Hakkı (v. 1137/1724), Rûhu’l-Beyân, I-X, Matbaa-i Osmâniye, Dersaâdet, 1330-1347/1912-1928.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd (v. 393/1003), es-Sıhâh, I- VI, Tahkîk: Ahmed Abdülğafûr Attâr, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut, 1399/1979.
• el-Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf Ali b. Muhammed (v. 816/1413), et- Ta’rîfât, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Baskı, Beyrut, 1408/1988.
• Derveze, Muhammed İzzet (v. 1404/1984), et-Tefsîru’l-Hadîs; Nüzûl Sırasına Göre Kur'ân Tefsîri, I-VII, Terc: Şaban Karataş ve diğerleri, Ekin Y., 2. Baskı, İstanbul, 1998.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as (v. 275/888), es-Sünen, I-V, Çağrı Y., 2. Baskı, İstanbul, 1413/1992.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (v. 1361/1942), Hak Dîni Kur’ân Dili, I-X, Eser Neşr., İstanbul, (I-IX) 1971, (X) 1982. el-Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb (v. 817/1414), el- Kâmûsu’l-Muhît, Tahkîk: Heyet, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1414/1993.
• ------, Basâiru zevi’t-Temyîz fî Letâifi’l-Kitâbi’l-Azîz, Tahkîk: Muhammed Ali en-Neccâr - Abdü’l-Alîm et-Tahâvî, el- Mektebetü’l-İlmiyye, Beyrut, trs.
• el-Isfehânî, Râğıb (v. 502/1108), Müfredâtu Elfâzı’l-Kur’ân (el- Müfredât fî Ğarîbi’l-Kurân), Tahkîk: Safvân Adnân Dâvûdî, Dâru’l-Kalem, Dımeşk, 1413/1992.
• İbn Acîbe, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. el-Mehdî el-Hasenî (v. 1224/1809), el-Bahru’l-Medîd fî Tefsîri’l-Kur'âni’l-Mecîd, I- VIII, Tahkîk: Ömer Ahmed er-Râvî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1423/2002.
• İbn Kesîr, ‘İmâdü’d-Dîn Ebu’l-Fidâ’ İsmâîl b. Ömer (v. 774/1372), Tefsîru’l-Kur'âni’l-Azîm, I-IV, Mektebetü’l-Menâr, Ürdün, 1410/1990.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd (v. 273/886), es-Sünen, I-II, Çağrı Y., 2. Baskı, İstanbul, 1413/1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem (v. 711/1311), Lisânu’l-Arab, I-XV, Dâru Sâdır, Beyrut, trs.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn (v. 638/1240), el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, I-IV, Dâru Sâdır, Beyrut, trs.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Cemâleddîn Abdurrahmân b. Ali (v. 597/1201), Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, I-IX, el-Mektebü’l- İslâmî, 3. Baskı, Beyrut, 1404/1984.
• el-Kâsimî, Muhammed Cemâleddîn (v. 1332/1914), Mehâsinü’t-Te’vîl, I-XVII (10 mücelled), Tashîh ve Tahrîc: Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru’l-Fikr, 2. Baskı, Beyrut, 1398/1978.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Farh el-Ensârî el-Hazrecî el-Endelûsî (v. 671/1272), el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, I-XXII (11 mücelled), Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1407/1987.
• el-Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik b. Talha b. Muhammed (v. 465/1072), Letâifü’l-İşârât, I-III, Takdîm ve Tahkîk: İbrâhîm Besyûnî, el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l- Kitâb, 2. Baskı, Kâhire, 1401/1981.
• Müslim b. Haccâc, Ebu’l-Hüseyn (v. 261/875), el-Câmiu’s-Sahîh bi Şerhi’l-İmâm Muhyiddîn en-Nevevî, I-XIX, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1417/1996.
• en-Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (v. 303/915), es-Sünen, I-VIII, Çağrı Y., İstanbul, 1413/1992.
• Tantâvî Cevherî (v. 1358/1940), el-Cevâhir fî Tefsîri’l-Kur'âni’l-Kerîm, I-XXVI (13 mücelled), Dâru’l-Fikr, yrs., trs.
• et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevra (v. 279/892), es- Sünen, I-V, Çağrı Y., İstanbul, 1413/1992.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed (v. 538/1143), el-Keşşâf an Hakâikı Ğavâmizı’t- Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, I-IV, Tashîh: Muhammed Abdüsselâm Şâhîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1416/1995.