Arap Edebiyâtı Bağlamında Edebiyât Kavramına Analitik Bir Bakış

Yıl 2005, Cilt: 14 Sayı: 2, 1 - 23, 01.06.2005

Mehmet Yalar

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Arap Edebiyâtı Bağlamında Edebiyât Kavramına Analitik Bir Bakış

Öz

Bu makalede Arap edebiyâtı bağlamında edebiyât kavramının hem etimolojisi ile ilgili olarak yapılan farklı yorum ve değerlendirmeler örnekleriyle ele alınıp analiz edilmiş, hem de bu kavramın geçirdiği evrelere uygun olarak yer verilen değişik sözlük anlamları ve klasik izah ve tanımlamaları ile çağdaş tanımları, somut örnekleme ve mukayeseler ışığında incelenmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede söz konusu kavramın, farklı yaklaşımlara konu olan Arapça etimolojisi kadar, sözlük anlamlarının çokluğuna ve içinden geçtiği tarihsel evrelere bağlı olarak yapılan farklı klasik ve çağdaş terimsel tanım ve izahlarıyla da bir hayli karmaşık ve tartışmalı bir alan oluşturduğu görülmüştür. Türk, Fars ve Batı edebiyâtlarıyla da kısmen ilişkilendirilerek ele alınan edebiyât kavramının, kendisiyle bağlantılı diğer pek çok kavram ve terime kaynaklık ettiğine de ayrıca işaret etmek gerekir

Anahtar Kelimeler

Arap, edebiyât, etimoloji, kavram, tanımlar

Kaynakça

• ‘Abdunnûr, Cebbûr, el- Mu‘cemu’l -edebî, Beyrut, 1984
• Altunci, Muhammed, el- Mu‘cemu’l-mufassal fi’l-edeb, (I-II), Beyrut, 1419/1999
• Fâhûrî, Hannâ, el-Mûcez fi’l-edebi’l-‘Arabiyyi ve târîhihi, I-IV, Beyrut,
• /1991, c. I, s. 13
• Bû Mulhim, Ali, Fi’l-edebi ve funûnihi, Beyrut, 1970
• Cevherî, İsmaîl b. Hammâd, Tâcu’l-luga ve sihâhu’l-‘arabiyye, tahkik. ‘Abdulgafûr ‘Attâr, (I-V), Beyrut, 1399/1979
• Cumahî, Muhammed b. Sellâm, Tabakâtu’ş-şuara, Beyrut, tarihsiz
• Curcânî, ‘Alî b. Muhammed, et-Ta‘rîfât, Leipzig, 1845
• Çeşitli, İsmail, Batı Edebiyâtında Edebi Akımlar, dördüncü baskı, Ankara, 2001
• Dayf, Şevkî, el-Edebu’l-‘Arabiyyu’l-mu‘âsiru fî Misr, Kahire, tarihsiz
• Dihkhoda, Ali Ekber, Lugatname-i Dihkhoda, (I-L), Tahran, 1328
• Ebu’l-Haşeb, İbrahim Ali, Târîhu’l-edebi’l-‘arabî, fi’l-‘asri’l-hâdir, Kahire, 1992
• Ercilasun, Ahmet B., Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk Dili Tarihi, birinci baskı, Ankara, 2004
• Eren, Hasan-Gözaydın, Nevzat-Parlatır, İsmail-Tekin, Talat-Zülfikar, Hazma, Türkçe sözlük, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara, 1988
• Es‘ad, Yûsuf Mihâîl, Edebiyyât eş-Şahsiyyetu’l-mubdi‘a, Kahire, tarihsiz.
• Fâhûrî, Hannâ, el-Mûcez fi’l-edebi’l-‘Arabiyyi ve târîhihi, I-IV, Beyrut, 1411/1991
• Fârâbî, Ebû İbrâhîm İshâk b. İbrâhîm, Dîvânu’l-edeb, Beyrut, 2003
• Feyûmî, Ahmed b. Muhammed b. ‘Ali el-Mukrî, el-Misbâhu’l-munîr, (I- II), Kahire, 1325
• Hâşimî, es-Seyyid Ahmed, Cevâhiru’l-edeb fî edebiyyât ve inşâi’l- ‘Arab
• Hayyât, Celal-et-Tu’ma, Salih cevad-Şerîf, Ezher, Târîhu’l-edebi’l- ‘arabiyyi’l-hadîs, Bağdat, 1396/1976
• Huseyn, Taha, Fi’l-edebi’l-câhilî, Kahire, 1975
• İbnu Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usman, el-Hasâıs, (I-III), tahkik ‘Abdulhamîd Hindâvî, Beyrut,1421/2001
• İbnu Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed, Mucmelu’l-lugah, tahkik Zuheyr ‘Abdulmuhsin Sultân, (I-IV), Beyrut, 1404/2984
• İbnu Haldun, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, Kahire, tarihsiz
• İbnu Hallikân, Ebu’l-‘Abbâs Şemsuddîn Ahmed, Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zemân, (I-VIII), Beyrut, tarihsiz
• İbnu Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b.Mukrim b. ‘Ali el-İfrikî el Misrî, Lisânu’l-‘Arab, (I-XV), Beyrut
• Kayrevânî, el-Hasen b. Reşîk, el-‘Umde fî sına‘ati’ş-şi‘ri ve nakdihi, (I- II), Beyrut, 1401/1981
• Komisyon, el-Muncid fi’l-luga ve’l-a’lâm, 28. baskı, Beyrut, 1986
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyâtı Tarihi, üçüncü basım, 1981, İstanbul
• Mubârek, Muhammed, Fıkhu’l-luga ve hasâisu’l-‘arabiyye, tarihsiz, yer yok
• Mustafa, İbrahim-ez-Zeyyât, Ahmed Hasen-Abdulkadir, Hâmid-en- Neccâr, Muhammed Ali, el-Mu‘cemu’l-vesît, (I-II), Tahran, tarihsiz
• Nallino, Carlo Alfonso, Târîhu’l-âdâbi’l-‘arabiyye, Mısır, 1954
• Nedvî, Muhammed Vâdih Reşîd, Târîhu’l-edebi’l-‘arabî el-‘asru’l-câhilî, Beyrut, 1423/2002
• Râfi‘î, Mustafâ Sâdık, Târîhu âdâbi’l-‘Arab, (I-III), Beyrut, 1421/2000
• Sâlih, Subhî, Dirâsât fî fıkhi’l-luga, on ikinci baskı, Beyrut, 1989
• Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Yûsuf b. Muhammed, Miftâhu’l-‘ulûm, Mısır, 1321
• Serhân, Muhammed Ebu’n-necâ-Cumu‘a, Muhammed el-Cuneydî, el-Edebu’l-‘Arabî ve târîhuh fi’l-‘asri’l-câhilî, Riyad, 1376/1957
• Suyûtî, Celâluddîn ‘Abdurrahmân, ed-Dureru’l-muntesire fi’l- ahâdisi’l-muştehire, Kahire, 1335/1934
• Tehânevî, Muhammed b. ‘Alî, Keşşâfu ıstılâhâti’l-funûn, (I-IV), Beyrut, 1418/1998
• Türk Ansiklopedisi, (I-XXXIII), Ankara, 1966
• Vecdî, Muhammed Ferîd, Dâiretu ma‘ârifi’l-karni’l-işrîn, (I-X), üçüncü baskı, Beyrut, 1971
• Vehbe, Mecdî-el-Muhendis Kâmil, Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-‘arabiyye fî’l-luga ve’l-edeb, Mektebetu Lubnân, Beyrut, 1984
• Ya‘kûb, Emîl Bedî‘-‘Asî, Mîşal, el- Mu‘cemu’l -mufassal fi’l-luga ve’l- edeb, (I-II), birinci baskı, Beyrut, 1987
• Yakût, Mu‘cemu’l -udebâ, (I-XX), üçüncü baskı, Beyrut, 1400/1980
• Zebîdî, Muhammed Murtadâ, Tâcu’l-‘arûs, (I-X), Beyrut, 1306/1888
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsim Mahmud b. Umar, Esâsu’l-belâga, I. Baskı, Beyrut, 1412/1992
• Zeydân, Corci, Târîhu âdâbi’l-luga’l-arabiyye, I-IV, Dâru’l-hilâl, Kahire, tarihsiz
• Zeyyât, Ahmed Hasen, Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî, Beyrut, 1422/2001