Hadislerin Ma‘nen Rivayeti Bağlamında Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatında Siyerin Kurgusal Anlatımı

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: 2, 59 - 80, 11.08.2016

Mutlu Gül

Öz

Hz. Peygamber’in hayatı, İslam tarihinin ilk dönemlerinden itibaren, gerek manzûm gerek mensûr olarak tüm yönleriyle işlenmeye çalışılmıştır. Konuyla ilgili onlarca edebî tür oluşturulmuş, sayılamayacak kadar da çok eser kaleme alınmıştır. Son zamanlarda ülkemizde Hz. Peygamber’in hayatını anlatan çalışmalarda ciddi bir artışın yaşandığı görülmektedir. Ancak bu eserler içerisinde çocuklara ve genç yaştaki okuyucuya hitap eden, onların ilgiyle ve beğenerek okuyacakları eserler de son derece sınırlı sayıdadır. Çocuk ve ilk gençlik edebiyatı alanındaki yayınlardaki hem nicelik hem de nitelik yönünden artışın yaşandığı günümüzde, Hz. Peygamber’i anlatan eserlerdeki tek düze anlatım üslubu, bu alandaki göze çarpan eksikliklerden biridir. Makalede hadis ve fıkıh usulünün bir konusu olan hadislerin mana olarak rivayeti çerçevesinde, ilk dönem İslam tarihini kurgu üslubunu kullanarak anlatmanın imkân ve sınırlılıkları üzerinde durulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler: Siyer, kurgu, mana rivayeti, çocuk edebiyatı

Fictional Account of Sîrah in Children’s Literature within the context of Semantic Narrative of Hadiths

Abstract

Since the early days of Islam history, both verse and prose works have tried an extensive examination on the life of Muhammad. Dozens of literary genres were established on this theme and countless works are put to paper. Recently, number of works on life of Prophet has significantly increased in Turkey. Nevertheless, only very few of them address children and youngsters or seek popularity among them. Today, the works in children’s literature are on constant growth in terms of both quality and quantity; nevertheless, the monotonous style of the works on life of Muhammad is a striking disadvantage. Hereby paper treats possibilities and limits of a narrative through use of early fictional style in Islam history pursuant to original sense of hadiths and fiqh. 

Keywords: Sîrah (biography of Prophet), fiction, semantic narrative, children’s literature

Anahtar Kelimeler

Siyer, kurgu, mana rivayeti, çocuk edebiyatı

Kaynakça

• Abdülaziz el-Buhârî (ö. 730/1330), Keşfü’l-esrâr (Pezdevî’nin usûlü ile birlikte), I-IV, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye 1997.
• Ahmed, Imtiaz, “Bir Muhaddis Olarak Vâkıdî”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2000), s. 429-440.
• Andı, M. Fatih, “Modern Edebiyatta Hz. Peygamber’i Anlatmak”, Siyer Edebiyat İlişkisi –Siyer Atölyesi 2-, İstanbul: Meridyen Kitaplığı 2010, s. 121-129.
• Apak, İlknur Günay, Çocuk Siyeri Hz. Muhammed’in Hayatı, İstanbul: Ensar Çocuk 2014.
• Atan, Abdullah Hikmet, Mana ile Hadis Rivayeti, (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), İstanbul 1999.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: Hadisevi Yayınları 2006.
• Ayverdi, İlhan, “Kurgu”, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, I-III, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat 2005.
• Başaran, Selman, “Hadislerin Lafız ve Mana Olarak Rivayeti Meselesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1991/3), s. 52-64.
• __, “Hadislerde Mana Rivayetinin Sonuçları”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1991/3), s. 65-74.
• Bilgin, Vejdi, Enes’in Günlüğü –Hz. Peygamber’in Hizmetinde On Yıl-, İstanbul: Genç Nesil Yayınları 2011.
• Cessâs, Ebû Bekir er-Râzî (ö. 370/981), el-Fusûl fi’l-usûl (nşr. Uceyl Câsim en-Neşemî), I-IV, Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf 1994.
• Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Ömer (ö. 430/1039), Takvîmu’l-edille (nşr. Halil Muhyiddin), Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye 2001.
• Doğanay, Süleyman, Hadis Rivayetinde Râvi Tasarrufları ve Doğurduğu Problemler, İstanbul: İSAM Yayınları 2009.
• Dûrî, Abdülaziz, “İbn Şihân ez-Zührî ve İslam Tarih Yazıcılığının Başlamasındaki Rolü” (çev. Casim Avcı), Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (2002), s. 57-76.
• Erul, Bünyamin, Siret Tedkikleri, Ankara: Otto Yayınları 2013.
• __, “Tasarrufâtü’r-ruvât fî mütûni’l-merviyyât”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42 (2001), s. 173-212.
• Fayda, Mustafa, “Siyer Sahasındaki İlk Telif Çalışmaları”, Uluslararası Birinci İslam Araştırmaları Sempozyumu, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları 1985, s. 357-367.
• Günyüz, Melike, “Çocuk Edebiyatı İncelemeleri”, Siyer Atölyesi Tebliğler Kitabı, İstanbul: Meridyen Kitaplığı 2013, s. 159-165.
• Hadislerle İslam, Komisyon, I-VII, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 2013.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali (ö. 463/1071), el-Kifâye fî marifeti usûli ilmi’r-rivâye (nşr. Ebû İshâh İbrahim b. Mustafa), Kahire: Dârü’l-hüdâ 2003.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (ö. 235/849), el-Kitâbü’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr (nşr. Kemâl Yusuf el-Hût), I-VII, Riyad: Mektebetü’r-rüşd 1409.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî (ö. 852/1449), Tehzîbü’t-Tehzîb, Haydarâbâd: Matbaatü dâri’l-meârif en-nizâmiyye 1326.
• İbn Melek, Abdüllatîf (ö. 821/1418’den sonra), Şerhu Menâri’l-envâr, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye 1308.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman eş-Şehrezûrî (ö. 643/1245), Ulûmü’l-hadîs (nşr. Nuruddîn Itr), Dımaşk: Dârü’l-fikr 1998.
• İmamoğlu, Abdullah Taha, “Rivayetten Biyografiye Sahâbeden Ebû Bekre (r.a)”, Otur Baştan Yaz Beni: Oto/Biyografiye Taze Başlıklar (ed. Abdülhamit Kırmızı), İstanbul: Küre Yayınları 2013, s. 187-198.
• Kandemir, Yaşar, Gençler İçin Peygamber’imizin Hayatı, İstanbul: Nesil Çocuk 2015.
• Karacelil, Süleyman, “Yakın Dönem Çocuk Edebiyatında Hz. Peygamberin Hayatına Dair Çalışmaların Mahiyeti”, Siret Sempozyumu I, Türkiye’de Sîret Yazıcılığı, Ankara: Meridyen Kitaplığı 2012, s.498-520.
• Kemikli, Bilal Türk-İslam Edebiyatı, Bursa: Emin Yayınları 2010.
• Leknevî, Abdulhay (ö. 1886), el-Ecvibetü’l-fâdıle li’l-esileti’l-aşreti’l-kâmile (nşr. Abdulfettâh Ebû Gudde), Halep: Dârü’s-selâm 2003.
• Mizzî, Yusuf b. Abdirrahman (ö. 742/1341), Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl (nşr. Beşşâr Avvâd Maruf), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle 1980.
• Oğuzkan, Ferhan, Çocuk Edebiyatı, Ankara: Anı Yayıncılık 2006.
• Öz, Şaban, Sahabe Sonrası İktidar Mücadelesi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları 2011.
• __, İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ankara 2006.
• __, İslam Tarihi Metodolojisi, İstanbul: İz Yayıncılık 2011.
• __, “Son Dönem (2000-2010) Türkçe Siyer Kitaplarındaki Hatalar Çerçevesinde Siyer Yazıcılığının Sorunları ve Çözüm Önerileri”, Siret Sempozyumu –I, Türkiye’de Siret Yazıcılığı, Ankara: Meridyen Kitaplığı 2012, s. 291-363.
• Pezdevî, Fahru’l-İslam Ebu’l-Usr (ö. 482/1089), Kenzu’l-Vusûl (Abdülaziz Buhârî’nin şerhi ile birlikte), I-IV, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye 1997.
• Polat, Selahattin, “Siyerin Neliği Bağlamında Siyer Yazıcılığının Sorunları”, Sîret Sempozyumu I –Türkiye’de Siret Yazıcılığı-, Ankara: Meridyen Kitaplığı 2012, s. 257-270.
• Robson, James, “İbn İshâk’ın İsnad Kullanışı” (çev. Talat Koçyiğit), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (1962), s. 118-124.
• Semerkandî, Alâüddîn Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed (ö. 539/1144), Mîzânü’l-usûl fî netâici’l-ukûl (nşr. Abdülmelik Abdurrahman es-Sa’dî), Riyad 1984.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed (ö. 483/1090), Usûl, I-II, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye 1996.
• Siyer Öğretimi (Ortaokul ve Orta Öğretim Düzeyi), (Siyer Öğretiminin Problemleri ve Çözüm Önerileri Çalıştayı), İstanbul: Siyer Yayınları 2016.
• Suavi, Cüneyd, Gençler İçin Peygamber Efendimiz, İstanbul: Zafer Yayınları 2014.
• Suruç, Salih, Kalbimin Efendisi, İstanbul: Genç Timaş 2013.
• __, Çocuklarımıza Peygamberimizi Nasıl Anlatalım, (Proje danışmanı Kudret Eren Yavuz), İstanbul: Timaş Yayınları 2015.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî (nşr. Muhammed Eymen b. Abdillah eş-Şibrâvî), Kahire: Dârü’l-hadîs 2002.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed (ö. 360/971), el-Muˊcemü’l-kebîr (nşr. Hamdi b. Abdülmecîd es-Silefî), Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye 1994.
• Tekineş, Ayhan, “Hadis ve Tarih: Metodolojik Bir Karşılaştırma”, Hadis Tedkikleri Dergisi, 2 (2004/2), s. 7-38.
• Türcan, Zişan, “Bazı Hanefî Usulcülerin Mana ile Rivayet Meselesine Yaklaşımları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27 (2011), s. 109-123.
• Türk Dili, Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, 756 (2014/107) Ankara 2014.
• Vincenzo, Ahmad Abd al-Waliyy, Yesrib’de Bahar –Müslümanlığın Doğuş Öyküsü- (çev. Ahmed Yüksel Özemre, Fezâ Özemre), İstanbul: Timaş Yayınları 2012.
• Yıldırım, Enbiya, “Hadislerin Manayla Rivayeti”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1996), s. 299-307.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah et-Türkmânî (ö. 748/1348), Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, Kahire: Dârü’l-hadîs 2006.