“DİNSEL ŞİDDET”İN SOSYO-POLİTİK KAYNAKLARI: TALİBAN ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 1, 117 - 132, 05.06.2017

Akbarshah Ahmedi

Öz

Son iki asırda sırasıyla Britanya, Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri'nin işgal ve işgal girişimlerine uğrayan Afganistan, dini, kültürel, ekonomik, sosyal ve siyasal açıdan büyük kayıplar vermiştir. Bilhassa Sovyetler Birliği işgali, Afgan toplumunun dini yapısını zedeleyerek, Afganların mutedil din anlayışlarını tahrip etmiştir. Böylelikle, anomik, travmatik ve kaotik durumların müvellidi olan işgallerin, Afgan toplumunun dini yapısını oluşturan, ulema, dini akımlar ve “İslamcı” hareket yelpazesinde Taliban gibi şiddet odaklı ekstremist din menşeli yeni bir hareketin neşvünema bulmasına amil olduğu görülmektedir. Bu perspektifle makalemiz, Taliban örneğinden hareketle “dinsel şiddet” olarak ifade edilen şiddetin temelinde dinin değil, toplumdaki sosyo-politik ve ekonomik sorunların yattığını iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Şiddet, Taliban, Afganistan, Dini Hareketler

The Socio-Political Sources of “Religious Violence”: The Case of Taliban

Abstract

In the last two centuries Afghanistan has been exposed to invasion of Britain, Soviet Union and lastly The United States of America.  These invasions damaged the political, religious, cultural, economic and social structure of the country. Especially the Soviet Union invasion, by damaging the religious structure of Afghan society, ruined the moderate religious understanding of Afghan people. In this manner the foreign invasions in Afghanistan as the producer of anomic, traumatic and chaotic conditions have paved the way for the rise of extremist and religiously violent movements as Taliban. Therefore this study will argue that the so-called “religious violence” in Afghanistan stems from socio-political and economic issues.

Key Words: Violence, Taliban, Afghanistan, Religious Movements

Kaynakça

• Ahmed, Akbar, Journey into America: The Challenge of Islam, Washington: Brookings Institution Press 2010.
• Akalın, Şükrü Haluk ve dğr. haz., Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Ankara Türk Dil Kurumu Yayınları 2011.
• Ataman, Kemal, “Forerunners of “Political Islam”: An Inquiry into the Ideologies of Al-Banna and Al-Mawdudi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24 (2015/2), s. 45-69.
• ______, “Şiddetin Kaynağı olarak Din: Mit mi Gerçek mi?”, Din ve Şiddet Tarihi, Dini, Siyasi, Kültürel, Sosyo-Psikolojik Boyutlarıyla (ed. Faruk Sancar), Ankara: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları 2016, s. 111-116.
• Büyükkara, Mehmet Ali, “Bir İnanç ve İmaj Sorunu Olarak İslam’ın 'Taliban'cası”, Günümüz İnanç Problemleri: İlahiyat Fakülteleri Kelam Anabilim Dalı Sempozyumu, Erzurum: Aktif 2001, s. 277-287.
• ______, Çağdaş İslami Akımlar, İstanbul: Klasik Yayınları 2015.
• Cavanaugh, William T., The Myth of Religious Violence, New York: Oxford University Press 2009.
• Ensari, Beşir Ahmed, Mezheb-i Taliban, Kabil: İntişarat-ı Seyid 1391/2012.
• Galtung, Johan, “Cultural Violence”, Journal of Peace Research, 27 (1990/3), s. 291-305.
• ______, “Violence, Peace and Peace Research”, Journal of Peace Research, 6 (1969/3, s. 167-191.
• Gohari, M.J., The Taliban Ascent To Power, Karachi: Oxford University Press 2000.
• Goodson, Larry P., Afghanistan's Endless War: State Failure, Regional Politics and the Rise of the Taliban, Seattle: University of Washington Press 2001.
• Gubar, Mirgulam Muhammed, Coğrafya-i Tarihi Afganistan, Kabil: Devlet Basımevi 1368/1989.
• Habibi, Abdulhai, Tarih-i Muhtasır-ı Afganistan: Ez Zamane-hai Kadim ta İstiklal, Kabil: Devlet Basımevi 1346/1967.
• Hobbes, Thomas, On the Citizen (ed. Richard Tuck-Michael Silverthorne), Cambridge: Cambridge University Press 2003.
• Human Rights Watch, “Feul Afghanistan's War”, https://www.hrw.org/legacy/backgrounder/asia/afghanistan/afghbk.htm (Erişim Tarihi: 16.08.2016).
• Khalidi, Noor Ahmad, “Afghanistan: Demographic Consequences of War, 1978-1987”, Central Asian Survey, 10 (1991/3), s. 101-126.
• Krug, Etine G. Ve dğr. ed., World Report on Violence and Health, Geneva: World Health Organization 2002.
• Lewis, Bernard, “The Roots of Muslim Rage: Why many Muslims Deeply Resent the West, and Why their Bitterness will not Easily be Mollified”, The Atlantic, 266 (1990/3), s. 47-60.
• Mamdani, Mahmood, Good Muslim, Bad Muslim: America, the Cold War and the Roots of Terror, New York: Three Leaves Press 2005.
• Marsden, Peter, The Taliban, War, and Religion in Afghanistan, London: Zed Books 2002.
• Moj, Muhammad Tariq, Deoband Madrassah Movement: Countercultural Trends and Tendencies, Anthem Press, London 2015.
• Mukarji, Apratim, Afghanistan, from Terror to Freedom, New Delhi: Sterling Publishers 2003.
• Murphy, Anrdrew R. (ed.), The Blackwell Companion to Religion and Violence, Oxford: Blackwell Publishing 2011.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları 1995.
• Müjde,Vehit, Afganistan ve Penç Sal Sulta-i Taliban, Kabil: Bungah İntişarat Meyvend 2001.
• Oxfam International, “The Cost of War: Afghan Experiences of Conflict, 1978-2009”, https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/afghanistan-the-cost-of-war.pdf (Erişim Tarihi: 16.08.2016).
• Pashtu-English Dictionary, Peshawar: Müessese-i Neşerat-ı Aryana 2005.
• Rashid, Ahmed, Taliban: Islam, Oil and the New Great Game in Central Asia, London: I. Baskı, Tauris Publishers 2002.
• Sancar, Faruk (ed.), Din ve Şiddet Tarihi, Dini, Siyasi, Kültürel, Sosyo-Psikolojik Boyutlarıyla, Ankara: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları 2016.
• Saray, Mehmet, "Afganistan", TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), I, 401-408.
• Schinkel, Willem, Aspects of Violence: A Critical Theory, Hampshire: Palgrave Macmillan 2010.
• Solok, Özlem (ed.), Şiddet, Cogito, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 6-7 ( 1996).
• United Nations, “Afghanistan & the United Nations”, http://www.un.org/News/dh/latest/afghan/un-afghan-history.shtml#1980s (Erişim Tarihi: 16.08.2016).
• Waldman, Matt, “The Sun in the Sky: The Relationship Between Pakistan's ISI and Afghan Insurgents”, Crisis States Research Center, Discussion Paper 18, June 2010, https://www.files.ethz.ch/isn/117472/DP%2018.pdf (Erişim Tarihi: 20.08.16).
• Zaeef, Abdul Salam, My Life With Taliban, New York: Columbia University Press 2010.
• Zeydan, Ahmed Muvaffak, Taliban’ın Yükselişi: Afganistan'da Yeni Dönem (çev. Hülya Afacan), İstanbul: Mana Yayınları 2010.