Necrân'da Hıristiyanlık ve Hz. Muhammed'in Necrân Hıristiyan Din Adamlarıyla Münasebetleri

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 117 - 149, 20.09.2017

Zekiye Sönmez

Öz

Hz. İsa'nın tebliğe başlamasıyla Hıristiyanlık, I. yüzyılda Filistin bölgesinde, bir Yahudi ihya hareketi olarak ortaya çıkmış ve zamanla evrensel nitelik kazanmıştır. Hz. İsa'nın takipçileri Hıristiyanlığı, Roma İmparatorluğu'nun her tarafında yaymaya çalışmıştır. Hıristiyanlık yayılırken zaman zaman bazı dinî grupların ve devlet yönetiminin baskılarına maruz kalmıştır. Roma'nın,  Hıristiyanlığı resmî din olarak kabul etmesinden sonra, durum değişmiş, fakat sonrasında Hıristiyan ilahiyatına dair bazı problemler ortaya çıkmıştır. Bu problemler konsillerde tartışılmıştır. Bu süreçte Hıristiyanlar; Aryanistler, Nestûriler ve Monofizitler gibi dinî gruplara ayrılmıştır. Bu şekilde çeşitli gruplardan oluşan Hıristiyanlık, Roma İmparatorluğu, Sâsânî İmparatorluğu ve Arap Yarımadası topraklarında hızla yayılmıştır. Nitekim Yarımada'nın güneybatı kesimlerindeki Necrân'da, İslâm'ın ortaya çıktığı sırada yoğun Hıristiyan varlığından söz edilmiştir. Hz. Muhammed, tebliğ sürecinde Necrân Hıristiyanlarına İslâm'a davet mektubu göndermiştir. Bu sebeple Necrân'dan Medine'ye bir Hıristiyan heyet gelmiştir. Hz. Muhammed, onları İslam'a davet etmiş, fakat onlar kendi dinlerinde kalmak istemiştir. Hz. Muhammed, Necrânlı Hıristiyanlara dinlerini rahat yaşamaları için teminat mektubu vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Hz. İsa, Hıristiyanlık, Arap Yarımadası, Hz. Muhammed, Necrân, Mubâhale

Christianity in Najrān and Mohammad's Relations with Najrān Christian Clergy

Öz

With the start of Jesus' notification, Christianity emerged of as a Jewish revival movement, in first century, in Palestine region and over time it gained global character. The followers of Jesus has been trying to spread to Christianity throughout the Roman Empire. When Christianity spread, it has been exposed to the repression of some religious groups and the state administration from time to time. After Rome had acceptanced Christianity as the official religion, the situation has changed, but then some problems have emerged on the Christian theology. These problems were discussed in council. In this process, Christians have divided into religious groups such as Aryanists, Nestorians and Monophysites. In this way, Christianity which consists of various groups, spread rapidly to the Roman Empire, the Sassanid Empire and in the Arabian Peninsula. Indeed, in Najrān in the southwest part of the Peninsula, in which Islam emerged it was the existence intense Christian. Mohammad, in the notification process, has sent a letter of invitation to Islam to Najrān Christians. Therefore, a Christian delegation from Najrān came to Medina. Mohammad invited them to Islam, but they have to stay in their own religion. Mohammad has given letters of guarantee to Nejrān Christians for comfortable to live their religion.

Anahtar Kelimeler

Jesus, Christianity, Arabian Peninsula, Mohammad, Najrān, Mubāhale

Kaynakça

• Abduh, Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm, Mısır: el-Matbaatu'l-Emriyye H.1322, (I-V).
• Abû’l-Farac, Gregory (Bar Hebraeus), Abû’l-Farac Tarihi, (Süryaniceden İngilizceye çev. Ernest A. Wallis Budge, Türkçeye çev. Ömer Rıza Doğrul), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987, (I-II).
• Ağarı, Murat, Hz. Muhammed’in Hıristiyanlarla Mücadele Stratejisi, İstanbul: Ayışığı Yayınları 2003.
• Ağırakça, Ahmet, "Gassânîler", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XIII, s.397-398.
• Albayrak, Kadir, "Nestûrîlik", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXIII, s.15-17.
• Atiya, Aziz S., Doğu Hıristiyanlığı Tarihi, (çev. Nurettin Hiçyılmaz), İstanbul: Doz Yayınları 2005.
• Aydın, Fuat, “Hz. İsa Sonrası Tartışma Konularından Havarilik ve Pavlus’un Havarilik Anlayışı”, Dinler Tarihi Araştırmaları (DTA)-III, Hıristiyanlık: Dünü, Bugünü ve Geleceği, Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları 2002, s.71-93.
• Aydın, Mehmet, “Hz. Muhammed Devrinde İslâm-Hıristiyan Münasebetlerine Toplu Bir Bakış”, Belleten, Türk Dil Kurumu (TDK), XLIX /193, s.53-62.
• -------, Müslümanların Hıristiyanlığa Karşı Yazdığı Reddiyeler ve Tartışma Konuları, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları 1989.
• Bates, Daniel G.-Amal Rassam, Peoples and Cultures of Th e Middle East, New Jersey- USA, 1983.
• Bayram, Abdullah, "Ehl-i Kitaba Yaklaşımı Temelinde Kur'an’ın Allah İnancı Açısından Hıristiyanlığa Yaptığı Diyalog Çağrısı ve Bunun Dünya Barışına Katkısı", Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2013), 2/4, s.196-232.
• el-Belâzûrî, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Dâvud (ö.279/892-3), Futûhu’l-Buldân, Mısır: Matbaatu'l Mısriyye, 1932.
• Bell, Richard, The Origin of Islam in its Christian Environment, (The Gunning Lectures-Edinburg University 1925), Great Britian 1968.
• Beynan, Fûad-Matar, İbrâhîm, Kenîsetu’l-Ebâ (Târîhu’l-Kenîseti lil-Kurûni’l- Âşiretu’l-Ûlâ), Beyrut: Neşru Bitteâvni mea Mecmui'l-Kenâisi, 1965.
• Bihlmeyer, K.-H. Tuchle, I. ve IV. Yüzyıllarda Hıristiyanlık, (çev. Antun Göral), İstanbul 1972.
• Bilge, Mustafa L., “Necran”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXII, s.507-508.
• Brockelmann, Carl, Tarihu’ş-Şuûbi’l-İslâmiyye, Beyrut: Daru'l-İlm, 1953, (I-V).
• Browne, Laurence E., B.D., The Eclipse of Christianity in Asia (From the Time of Muhammad till the Fourteent Century), Cambridge 1933.
• Büyükcoşkun, Kudret, "Arabistan", TDV İslâm Ansiklopedisi, (DİA), XIII, s.248-252.
• Cevâd Alî, Târihu’l-Arab Kable’l-İslâm, Bağdat: Matbuatu’l Mecmui’l İlmiyyi’l Irakî, 1950-1959, (I-VIII).
• Clark, Gillian, Christianity and Roman Society, New York 2004.
• Çağatay, Neşet, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara: A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları 1982.
• Çelik, Mehmet, Süryânî Tarihi-I, Ankara: Ayraç Yayınları 1996.
• -------, "Süryânîler", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXVIII, s.175-178.
• Derveze, İzzet, Asru’n-Nebi (Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı), (çev. Mehmet Yolcu), İstanbul: Ekin Yayınları 1998, (I-III).
• Ebusa, el-Eb el-Bîr, Târihu’l-Keniseti’ş-Şarkiyye, Musul 1973, (I-?).
• Ebu Yusuf, Yakûb b. İbrahim b. Habib el-Kufi (ö.182/803), Kitabu’l-Harac, (çev. Muhammed Ataullah, sad. İsmail Karakaya), İstanbul: Akçağ Yayınları 1982.
• Emiroğlu, H. Tahsin, Esbâb-ı Nüzûl (Kur'an Âyetlerinin İniş Sebepleri ve Tefsirleri), Konya: Kuzucular Ofset 1965, (I-XIV).
• Es’ad, Mahmud (Seydişehrî), İslâm Tarihi, (Tarih-i Dîn-i İslâm) (sad. Ahmed Lüfi Kazancı- Osman Kazancı, İstanbul 1983.
• el-Ezrakî, Ebu’l-Velid Muhammed b. Abdillah b. Ahmed, Kâbe ve Mekke Tarihi, (çev. Y. Vehbi Yavuz, İstanbul 1980.
• Fayda, Mustafa, “Bahîrâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), IV, s.486-487.
• -------, “Hz. Muhammed’in Necrânlı Hıristiyanlara Görüşmesi ve Mübâhele”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslami İlimler Enstitüsü (AÜİFİİE), II, s.143-149.
• -------, İslâmiyetin Güney Arabistan’a Yayılışı, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları 1982.
• el-Feyyûmî, Muhammed İbrahim, Târihu’l Fikri’d Dînî’l Câhilî, Beyrut 1999.
• Challaye, Felicien, Dinler Tarihi, (çev. Samih Tiryakioğlu), İstanbul: Varlık Yayınları 1972.
• Gibb, H.A.R., Islam, A Historical Survey, New York: Oxford Universitiy Pres 1975.
• Günaltay, Şemseddin, İslâm Öncesi Araplar ve Dinleri, (sad. M. Mahfuz Söylemez- Mustafa Hizmetli), Ankara: Ok Yayınları 1997.
• Gündüz, Şinasi, Pavlus: Hıristiyanlığın Mimarı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları 2001.
• -------, “Hz. İsa’nın Mesajını Anlamak (İsevilik)", Köprü, İstanbul 2006, S.93, s.17-22.
• Hamidullah, Muhammed, el-Vesâiku’s-Siyâsiyye (Hz. Peygamber Döneminin Siyasi-İdari Belgeleri), (çev. Vecdi Akyüz), Kitabevi Yayınları, y.y. ve t.y.
• -------, İslâm Peygamberi, (çev. Salih Tuğ), İstanbul: İrfan Yayınları 1980, (I-II).
• -------, İslâm Müesseselerine Giriş, İstanbul: Bir Yayıncılık 1984.
• Hasan İbrahim, Hasan, (Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal) İslâm Tarihi, (çev. İsmail Yiğit-Sadreddin Gümüş), İstanbul: Kayıhan Yayınevi 1991, (I-VII).
• Hayes, E.R., Doğu-Batı Asur/Süryânîlerin Kurduğu Urfa Akademisi, (çev. Yaşar Günenç), İstanbul: Yaba Yayınları 2002.
• Hitti, Philip K., Siyâsî ve Kültürel İslâm Tarihi, (çev. Salih Tuğ), İstanbul 1980, (I-IV).
• Hoyland, Robert G., Arabia and The Arabs (from The Bronze Age to The Coming of İslâm), London and New York: Routledge 2003.
• Hurç, Ramazan, "Dinler Arası Diyalog Bağlamında Hz. Muhammed’in Hıristiyanlarla İlişkileri", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (2002), 12/2, s. 367-394.
• İannitto, P.Luigi, Hıristiyan Dininin Esasları, İstanbul: Sent Antuan Kilisesi Yayını, 1982.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdu’l-Melik (ö.218/839), es-Siretu’n-Nebeviyye, Mısır: Matbaa Mustafa el-Babi el-Halel 1936, (I-IV).
• İbn İshak, Muhammed b. İshâk b. Yesâr (ö.151/768), Sîret-i İbn İshâk, (tahk ve ta’lik Muhammed Hamidullah), Konya: Hayra Hizmet Vakfı 1981.
• İbn Kesîr, İmadeddin Ebî’l-Fida İsmail İbn Ömer (ö.774/1395), Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, Mısır: Daru’l-İhyai’l-Kutubu’l-Arabiyye, t.y. (I-IV).
• -------, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mısır: Matbaatu's-Saade 1932, (I-XIV).
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Menîa (ö.230/851) et-Tabakâtu’l-Kubra, Kahire: Matbaatu'l-Lecne Neşri's-Sakaf H.1358, (I-IV).
• İbnu’l-Kelbî, Ebî’l-Manzur Hişâm b. Muhmmed b. es-Sâib (ö.204/819) veya 206/821), Kitâbu’l-Esnâm, Kahire: Matbaatu Daru'l-Kütübi 1924.
• İğnâtyus Ya’kûb Es-Sêlis, (Batrîk Antâkiyetu ve Sâiru’l Meşrik), eş-Şuhedâu’l Himyeriyyune’l Arab fî el-Vesâiki’s Süryâniyye, Dımeşk 1966.
• Kandehlevî, Muhammed Yusuf (ö.1384/1965), Hayâtu’s-Sahâbe (Hadislerle Müslümanlık), (çev. Ali Arslan), İstanbul: Okusan Yayınları, t.y., (I-III).
• Katar, Mehmet, Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslâm’da Tövbe, Ankara: Töre Yayınları 1997.
• -------,“Tevhitten Teslise Geçiş Sürecinde Hıristiyanlık (Bir Yahudi İhya Hareketi Olarak Başlayan Hıristiyanlığın Evrensel Bir Din Haline Geliş Öyküsü)” İslâmî Araştırmalar (İSAR) (2007), 20/3, s.330-339.
• Kaya, Remzi, Kur’ân'a Göre Ehl-i Kitap ve İslâm, İstanbul: Yağmur Yayınları 2011.
• Kazhdan, Alexander P. Vd., “Bartholomew”, The Oxford Dictionary of Byzantium (ODB), New York-Oxford, 1991, I, s.259, (I-III).
• Killen, W. D., The Ancient Church: Its History, Doctrine,Worship, and Constitution, Dodo Press, y.y. ve t.y.
• Köksal, M. Asım, İslâm Tarihi (Hz. Muhammed ve İslâmiyet), İstanbul: Şamil Yayınları 1981, (I- XI).
• Kurt, Halil, "Yemen", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXXIII, s.400-401.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri, "Hicâz", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVII, s.432-437.
• Lewis, Bernard, Tarihte Araplar, (çev. Hakkı Dursun Yıldız), İstanbul: Anka Yayınları 1979.
• Mevdûdî, Ebû'l A'lâ, Tefhimu'l Kur'an (Kur'an'ın Anlamı ve Tefsiri), İstanbul: İnsan Yayınları 1986, (I-VII).
• el-Muhlisi, el-Eb Yûsuf eş-Şâmmas, Hulâsatu Tarîhi’l-Keniseti’l-Milkiyye, Lübnan-Sayda: Matbaatu'l-Muhasiyye 1959, (I-?).
• Muhtasaru Sîretu’n-Nebiyyî, en-Nâşir: Dâru’n-Nedveti’l-Ceddiye, Beyrut 1987.
• Öztürk, Mustafa, “Kur’an Bağlamında Hz. Meryem’le İlgili Bir İnceleme”, Marife, Konya 2003, Yıl. III, S.I, s.83-88.
• Öztürk, Levent, İslâm Toplumunda Hıristiyanlar, İstanbul: Ensar Neşriyat 2012.
• -------, İlk Hicret Habeşistan, İstanbul: Siyer Yayınları 2015.
• Salih, Selvâ Belhâc, el-Mesihiyyetu’l-Arabiyyetu ve Tatvirâtuhâ (min Neş’etihâ ilâ’l Karni’r-Râbia’l-Hicrî/el-Âşir’l-Mîlâdî), Beyrut 1997.
• Shahid, Irfan, "Islam And Oriens Christianus (Makka 610-622 Ad)", ("ed." Emmanouela Grypeou, Mark Swanson ve David Thomas), The Encounter of Eastern Christianity with Early Islam, Leiden-Boston, Brill, 2006.
• Sönmez, Zekiye, İslâm'ın Ortaya Çıktığı Dönemde Arap Yarımadası'nda Hıristiyanlık, Ankara: TDV Yayınları 2012.
• Şalbî, Rauf, et-Tefkîru’d-Dinî fî’l-Âlemi Kable’l-İslâm, Devha: Dâru's-Sakâfe, t.y.
• et-Taberî, İbn Ca’fer Muhammed b. Cerir (ö.310/923), Târîhu’t Taberî (Târîhu’l Umem ve’l-Mulûk), (thk. Muhammed Ebu’l Fadl İbrahim), Beyrut: Daru'l-Kalem t.y., (I-XI).
• The New Testament, İncil, The New King James Version, İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları 2000.
• Trimingham, J. Spencer, Chiristianity Among the Arabs in Pre-Islamic Times, London and New York: Longman Group Limited 1979.
• Tomar, Cengiz, "Yemen", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXXIII, s.401-406.
• Tümer, Günay-Küçük, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yayınları 1997.
• Ünalan, Sıddık-Öztürk, Hakan, "Hz. Muhammed'in Hlristiyanlarla Yapmış Olduğu Diplomatik Münasebetlerin Evrensel Boyutu" Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2007), 12/2, s.11-31.
• Watt, William Montgomery, Hz. Muhammed Mekke’de, (çev. M. Rami Ayas-Azmi Yüksel), Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları 1986.
• Yazır, Elmalı'lı M. Hamdi, Hak Dîni Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, y.y, 1979, (I-X).
• Yıldırım, Münir, Yunanistan ve Ortodoks Kilisesi, Ankara: Aziz Andaç Yayınları 2005.
• Zeydân, Corci, el-Arab Kable’l İslâm, y.y., Matbaatu'l-Hilal 1908.