Halk Dindarlığı’nın Gündelik Hayattaki Görünümü İle İlgili Sosyolojik Çözümleme

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 73 - 108, 01.08.2018

Melda Medine Güleç , Vejdi Bilgin

Öz

Halk dindarlığının ele alındığı
çalışmada, örnek olarak sosyolojik çalışmalar bakımından bakir olan Giresun’un Espiye
ilçesi seçilmiştir. Araştırma Espiye İlçe merkezi ve köyleri ile sınırlıdır. Araştırmada
doğrudan gözlem ve derinlemesine mülakat yöntemlerinden yararlanılmıştır. Toplanan
veriler birbirinden haberli ya da habersiz kişilere doğrulattırılmış,
karşılaştırma ve farklılıkları tespit konusunda da farklı kişilere sormak
suretiyle doğru ve güvenilir bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte
kişiler arasında yaş, cinsiyet, sosyal sınıf gibi ayrım düşünülmemiş, elde
edilen bulgular öznel değerlerden bağımsız olarak çözümlenmiştir. Araştırmada sonuç
olarak: Din ve toplum arasında karşılıklı bir etkileşimin olduğu, bilim ve teknolojideki
hızlı gelişime rağmen halk dindarlığının toplumdaki işlevleri nedeniyle
varlığını sürdürdüğü; araştırmanın yapıldığı bölgede Orta Asya’dan gelen halk
dindarlığının etkilerinin sürdüğü; bilgisine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Din Sosyolojisi, Halk Dindarlığı, Ritüel

A Socıologıcal Analysıs Of The Relıgıous Vıews Of The Publıc Related To Daıly Lıfe Abstract

Öz

In this study the religiosity of the people, which is important in respect of understanding the religious structure of Turkish society, was studied in a sample from the town of Espiye in the region of Giresun. The research was limited to the centre and surrounding villages of Espiye.

Direct observation and in-depth interview methods were used in the study. The collected data were verified by informed or uninformed individuals and it was attempted to gather correct and reliable information by asking different people about the comparisons and differences determined. Furthermore, the findings obtained were analysed independent of subjective values without differentiation of the participants on the basis of age, gender or social class.

As a result of the study, there was determined to be a mutual interaction between religion and society and despite rapid developments in science and technology, the presence of public religiosity was maintained because of its function in society. It was concluded that there were continuing effects of the public religiosity coming from Central Asia in the region where the study was conducted.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Sociology Of Religion, Public Religiosity, Rituel

Kaynakça

• Aça, Mustafa, “Trabzon-Şalpazarı Çepnileri ile Çuvaş Türklerinin Doğum Sonrası Etrafındaki İnanış ve Uygulamaları Üzerine Bir Karşılaştırma Denemesi”, Karadeniz Dergisi, 1(2008), s. 21-34.
• Arslan, Mustafa, Türk Popüler Dindarlığı, İstanbul: Dem Yayınları 2004.
• Arslantürk, Zeki ve diğerleri, Türk Düşüncesi, İstanbul: İrfan yayınları 2008.
• Bilgin, Vejdi, Bizi Kuşatan Toplum: Sosyolojiye Giriş, İstanbul: Düşünce Yayınları 2010.
• Bilgin, Vejdi, Fakih ve Toplum: Osmanlı’da Sosyal Yapı ve Fıkıh, İstanbul: İz Yayıncılık 2003.
• Bilgin, Vejdi, İbadet: Şekilsel, Sembolik ve Toplumsal, Bursa: Emin Yayınları 2011.
• Bouthoul, Gaston, Sosyoloji Tarihi-I, (çev. Cemal Süreyya), İstanbul: İletişim Yayınları 1995.
• Ceylan, Mehmet Akif, “Giresun İlinde İl Dışı Göçler ve Göç Eden Nüfusun Özellikleri”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu 9-11 Ekim 2008 Bildiriler Kitabı, Ankara: Önder Matbaa 2009, s. 340-363.
• Çelik, Ali, Trabzon-Şalpazarı Çepni Kültürü, Trabzon: T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, 1999.
• Çelik, Ali; Gürsoy, Ahmet, “Espiye’de Halk İnanışları”, Espiye Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul: Espiye Belediyesi Yayınları 2007, s. 205-216.
• Çelik, Ali; Kuruca, Nazım, “Şebinkarahisar’daki Halk İnanmaları”, Şebinkarahisar I. Tarih ve Kültür Sempozyumu (30 Haziran-1 Temmuz 2000) Bildiriler, İstanbul: Şebinkarahisar Belediyesi Yayınları 2000, s. 340-348.
• Çetin, Çulpan Zaripova, Tatar Türklerinin Gelenek ve Görenekleri, Ankara: Karadeniz Dergisi yayınları 2009.
• Derleme Sözlüğü-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 1993.
• Geertz, Clifford, Yerel Bilgi (çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: Dost Yayınları 2007.
• Geyik Yıldırım, Selda, Türkiye’de Dindarlık: Sosyal Gerilimler Ekseninde İnanç ve Yaşam Biçimleri, İslam Araştırmaları Dergisi, 35 (2016), s. 185-211.
• Günay, Ünver, “Türk Halk Dindarlığının Önemli Çekim Merkezleri Olarak Dini Ziyaret Yerleri”, Erciyes Üniversitesi S.B.E. Dergisi, 15 (2003), s. 5-36.
• Günay, Ünver, Din Sosyolojisi, 4. b., İstanbul: İnsan Yayınları 2001.
• Günay, Ünver, Erzurum ve Çevresinde Dini Hayat, İstanbul: Erzurum Kitaplığı 1999.
• Kaçmazoğlu, H. Bayram, Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar Öncüleri ve Temelleri Çerçevesinde Yaklaşımlar, İstanbul: Birey yayınları 1999.
• Kalafat, Yaşar, Kuzey Azerbaycan, Doğu Anadolu ve Kuzey Irak’ta Eski Türk Dinî İzleri Dinî Folklorik Tabakalaşma, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 1998.
• Kalafat, Yaşar, İslamiyet ve Türk Halk İnançları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 1996.
• Karaman, Kasım, “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (2010), s. 227-236.
• Köse, Ali – Ayten, Ali, Türbeler, İstanbul: Timaş Yayınları 2010.
• Ocak, Ahmet Yaşar, İslâm-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 1990.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 2010.
• Paşa, Hilal, Gelenek ve Değişim Açısından Develi’de Halk İnanış ve Uygulamaları, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2008.
• Santur, Meltem Cingöz, “Kastamonu Evlenme Âdetlerinin Halk Bilimsel Açıdan İncelenmesi”, İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, Ankara: 2005, s. 383-391.
• Tarhan, Nevzat, Toplum Psikolojisi, İstanbul: Timaş yayınları 2010.
• Tezcan, Mahmut, “Tasavvurî Akrabalık ve Ülkemizdeki Uygulama”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15 (1982), s. 1-24.
• Ünal, Mustafa, “Türk Medyasının Halk İnanışlarına Bakışı”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 16 (2004), s. 43-67.
• Yapıcı, Asım, “Geleneksellik ve Modernlik Arasında Sıkışan Din Anlayışları ve Dindarlık”, Dem Dergi, 2 (2007), s. 24-29.
• Yel, Ali Murat, “İslam’da Büyük ve Küçük Gelenek”, Bilgi ve Hikmet Dergisi, 10 (1995), s. 40-60.
• Yavuz, Emrah, Harput Halk Kültüründe Ziyaret ve Ziyaret Yerleri Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar, Yüksek Lisans Tezi Fırat Üniv. S.B.E., 2005.