The Phenomenon of I‘râb in Arabic Language

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 1, 197 - 228, 30.07.2019

Mehmet Sıdık Özalp

Öz

In this article the phenomenon of i‘râb in Arabic language is discussed. In this context the concepts associated with the subject such i‘râb, binâ, mu‘rab, and mebnî are investigated. After the opinions put forward by the representatives of the two different schools on the nature of the i‘râb are included, the specificity, benefits, types and indicators of the i‘râb are explained. In this context, some subjects that relate to the i‘râb, are investigated in the form of questions-answers. In addition, the relations between i‘râb-Nahw, i‘râb-Sarf and i‘râb-alphabet are highlighted. It has been pointed out that Arabic language has i‘râb and isnâd systems because most of the vowel letters and the verb of existence (to be) are not found in the writings of the Sami language family, of which the Arabic is also a member. On the other hand, it has been mentioned that Indo-European language family does not have isnâd and i‘râb systems, since the verb of existence (to be) are found in languages belonging to this family and most of the vowel letters are found in the Latin alphabet that used in the majority of these tongues too.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, i‘râb

Arap Dilinde İ‘rab Olgusu

Öz

Bu makalede Arap dilinde i‘râb olgusu ele alınmıştır. Bu kapsamda konuyla ilgili temel kavramlardan olan i‘râb, binâ, mu‘rab ve mebnînin tanımı yapılmıştır. İ‘râbın mahiyeti hususunda farklı iki ekol temsilcileri tarafından öne sürülen görüşlere yer verildikten sonra i‘râbın özgünlüğü, faydaları, çeşitleri ve göstergeleri açıklanmıştır. Bu bağlamda i‘râbla ilgi çeşitli konular, soru-cevap şeklinde işlenmiştir. Ayrıca i‘râb-Nahiv, i‘râb-Sarf ve i‘râb-alfabe ilişkilerine dikkat çekilmiştir. Arapçanın da mensup olduğu Sami dil ailesine ait yazılarda sesli harflerin çoğu ile yardımcı fiillerin bulunmayışı, Arap dilinde i‘râb ve isnat sistemlerinin üretilmesine neden olduğunu belirtilmiştir. Buna karşılık Hint-Avrupa dil ailesine mensup dillerde varlık (to be) fiillinin bulunduğu ve söz konusu dillerin çoğunda kullanılan Latin alfabesinde sesli harflerin büyük bir kısmının mevcut olduğundan, isnat ve i‘râb gibi sistemlerin kullanılmasına gerek duyulmadığına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, i‘râb

Kaynakça

• Antâkî, Muhammed. Dırâsetun fi fıkhı’l-Luğah. Beyrut: Dâru’ş-şarkı’l-Arabi, 1969.
• Berâzî, Mecd Muhammed el-Bâkir. Fıkhu’l-luğati’l-Arabiyye. Ürdün: Dâru mecd Lâvî li’n-neşri ve tevzî‘, 1987.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammâd el-Fârâbî. Tâcu’l-luğa ve ṣıhâhu’l-Arabiyye. Nşr. Ahmed Abdulgaffur ‘Attar. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ilmi li’l-melâyîn, 1990.
• Civelek, Yakup. Arap Dilinde, İ‘râb Olgusu. Ankara: Araştırma Yayınları, 2003.
• Cürcânî, Ebubekir Abdulkahir b. Abdurrahman b. Muhammed. el-Cümel/el-Cürcâniye. Nşr. Ali Haydar. Dımaşk: Mektebetu mecmeu’l-luğati’l-Arabiye, 1972.
• Çârperdî, Fahruddin Ahmed b. Hasan. Kitâbu’l-Muğnî. İstanbul: Şifa Yayınları, 2012.
• Demir, Ramazan. Birgivî’nin İzhâru’l-Esrâr Adlı Eserinde Âmil, Ma‘mûl ve Amel (İ‘râb) Terimleri. Bursa: Emin Yayınları, 2012.
• ……….. “İ‘râb Terimi ve İbn Hişâm’ın Şerhu Katri’n-Nedâ ve Belli’s-sedâ Adlı Eserinde İ‘râb Uygulaması”. Journal Of İnercultural and Religiouns Studies ISSN: 2147-0405/1 (2011): 88-102.
• Ebu Hayyan, Muhammed b. Yusuf b. Ali b. Yusuf b. Hayyan el-İmâm Esîru’d-dîn el-Endelüsî. İrtişâfu’d-darab min lisâni’l-Arab. Nşr. Ramazan Abdultevvab - Recep Osman Muhammed). Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1998.
• Enbârî, Kemaluddin Ebu’l-Berekât Abdurrahman b. Muhammed. Esrâru’l-Arabiyye. Leiden- Hollanda: Brill Matbaası. 1886.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-‘ayn. Nşr. Abdulhamid Hendâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilim, 2003.
• Ğelâyînî, Mustafa. Câmi‘û’d-dûrusi’l-Arabiyye. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2005.
• Hamlâvî, Ahmed. Şezâ’l-Urfi fi fenni’s-sarrfi. Beyrut: Daru İbn-i Hazm, 2006.
• Harîrî, Ebû Muhammed el-Kasım b. Ali b. Muhammed b. Osman. Şerhû Mulhat’i’l-İ‘râb. Nşr. Ahmed Muhammed Kasım. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 2002.
• Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. el-Kavâidü’l-esâsiyye li’l-Luğati’l-Arabiyye. İstanbul: el-Mektebetu’l-Esâsiyye [t.y.]
• Mahzumî, Mehdî. ed-Dersu’n-nahvî fi Bağdad. Beyrut: Daru’r-Raid, 1987.
• ………., Fi’n-nahvi’l-Arabî nakdün ve tevcih. Beyrut: Daru’r-raidi’l-Arabî, 1986.
• Mûseddî, Abdüsselam. el-Arabiyetû ve’l-irâb. Tunus: Merkezu’n-neşri’l-câmi‘, 2003.
• Emin, Osman. Felsefetu’l-luğati’l-Arabiye. [y.y.]: Daru’l-Mısriyye, 1965.
• Saadî, Abdurrezzak. Abdurrahman Esaat. İbn Felâh en-Nahvî Hayatuhu ve arâuhu ve mezhebuhu el-muteveffa senete 680 h. maa tahkiki’l-cüzi’l-evveli min kitâbihi el-mevsum bi’l-Muğnî. Doktora Tezi, Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, 1984.
• Sâmerrâî, Fazıl Salih. el-Cümletu’l-Arabiye ve’l-ma’nâ. Ürdün: Daru’l-fikir, 2017.
• ………, Me‘âni’n-nahv. Ürdün: Daru’s-Selâttin, 2010.
• Saydâvî, Yusuf. el-Kefâf kitâbun yû‘idu savğa kavâidi’l-luğati’l-Arabiyeti. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-fikir, 1999.
• Suyûtî, Celaluddin. el-Eşbâh ve’n-nezâir fi’n-nahvi. Nşr. Abdul‘âl Sâlim Mükrem. 9 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1985.
• Râcıhî, Abduh. Fıkhu’l-luğati’l-Arabiye. Beyrut: Dâru’n-nahdati’l-Arabiye, 1972.
• Tehânevî, Muhammed b. Ali b. el-Kâdî Muhammed Hamıd b. Muhammed Sâbır el-Fârukî el-Hanefî et-Tehânevî. Mevsuatu Keşâfü istilâhâti’l-fünûni ve’l-ulûm. Nşr. Refik el-Acem - Ali Dahruc. 2 Cilt. Lübnan: Mektebetu Lübnan Nâşirûn, 1996.
• Hasan, Abbâs. en-Nahvu’l-vâfî. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-ma‘rifa, 1974.
• İbn Akîl, Bahauddin Abdullah. Şerhu İbni Akîl. 4 Cilt. Kahire: Dâru’t-Turâs, 1980.
• İbn Cinnî, Ebu’l- Feth Osman. el-Luma‘ fi’l-Arabiyeti. Nşr. Fâiz Faris. Kuveyt: Dâru’l-kutubi’s-sekâfiyye, 2010.
• İbn Ebi Rebî‘, Ubeydullah b. Ahmed b. ‘Ubeydullah el-Kureşî el-İşbîlî es-Sebtî. el-Basît fi Şerhi Cümeli’z-Zeccâcî. Nşr. ‘Îyâd b.‘Îd es-Sebitî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-gârbı’l-İslâmî, 1986.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriya el-Kazvînî er-Râzî. es-Sâhıbiyyu fi fıkhı’l-luğati’l-Arabiyeti ve mesâilihâ ve süneni’l-Arabi fi kelâmihâ. Nşr. Ahmed Hasan Besec. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiye, 1997.
• İbn Haldun, Veliyüddin Abdurrahman b. Muhammed. el-Mukaddime Nşr. Abdullah Muhammed ed-Derviş. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru ya‘rab, 2004.
• İbn Hişâm, Cemaluddin Abdullah b. Hişâm el-Ensâri. Katru’n-nedâ ve bellu’s-sadâ. Nşr. Muhammed Yasır Şeref. Lübnan: Mektebetu Lübnan, 1990.
• ………. Şerhu Katrı’n-nedâ ve bellı’s-sadâ. Nşr. Muhammed Yasır Şeref. Lübnan: Mektebetu Lübnan 1990.
• ……….. Şerhu’l-Lemhatu’l-bedriye fi ilmi’l-luğati’l-Arabiye. Nşr. Hadi Nehr. 4 Cilt. Ürdün: Dâru’l-yazverdi’l-ilmiye li’n-neşri ve tevzî‘, 2007.
• İbn Mâlik, Cemaluddin Muhammed b. Abdullah b. Abdullah et-Tâi el-Ceyyâni el-Endelüsî. Şerhu’t-Teshil. Nşr. Abdurrahman es-Seyyid ve Muhammed Bedevî el-Mahtun. 4 Cilt. y.y: Dâru hicir 1990.
• İbn Manzûr, Cemaluddin Ebu’l-Fazıl Muhammed b. Mukrim b. Ali Ahmed el-Ensârî el-İfrîkî el-Mısrî. Lisânu’l-Arab. Nşr. Abdullah Ali el-Kebîr - Muhammed Ahmed Hasbullah - Haşîm Muhammed eş-Şâzılî. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 2003.
• Meylânî, Muhammed b. Abdürrahim b. Muhammed b. Bedruddin el-Omeri. Şerhu’l-Muğni. İstanbul: Şifa Yayınları, 2012.
• Molla Câmi, Nuruddin Abdurrahman. el-Fevâidü’z-Ziyâiyye. İstanbul: Şifa Yayınları, 2015.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Muktadab. Nşr. Muhammed Abdülhalik ‘Adîme. 4 Cilt. Kahire: Metâbi‘u’l-ehrâm et-ticariye, 1994.
• Yakut, Ahmet Süleyman. Zâhıretu’l-İ’râb fi’n-nahvi’l-Arabi ve tatbîkuhâ fi’l-Kur’ani’l-Kerîm. İskenderiye: Daru’l-marifeti’l-camiiye, 1994.
• Zeccâcî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. İshak. el-Îdâh fi ‘leli’n-nahvi. Nşr. Mâzin el-Mübarek. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1996.
• Zeydân, Corcî. el-Felsefetu’l-Luğaviya ve el-Elfâzu’l-Arabiya. Mısır: Matbaatu’l-hilâl bi’l-Fecâla, 1904.