Gazzâlî ve Thomas Aquinas’ta Tanrı’nın Kudreti ve İmkânsızlık

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 34, 31.07.2018

Özcan Akdağ

https://doi.org/10.5281/zenodo.1488221

Öz

Orta Çağ’da, İslam düşüncesi içerisinde yazılmış olan İbn Sînâ’nın eş-Şifâ: İlahiyat’ı, Gazzâlî’nin Makâsıdu’l-Felâsife’si ve İbn Rüşd’ün, Aristoteles’in eserlerine yazmış olduğu şerhler gibi pek çok felsefî ve teolojik eser Latinceye çevrilmiştir. Söz konusu çeviri eserler vasıtasıyla, İslam düşüncesinde carî olan, Tanrı’nın tikelleri kendi zatlarında bilip bilmediği, Tanrı’nın zatı gereği fiilde bulunup bulunmadığı, din ve felsefenin uzlaşıp uzlaşmayacağı gibi tartışmalı pek çok mesele Batı’ya intikal etmiştir. Bunlara ilaveten Tanrı’nın mutlak kudretinin alanının ne olduğu sorunu da Batı düşüncesinde bilinir hale gelmiştir. Bu çalışmada, “Tanrı mantıksal olarak mümkün olanı yapabilir ve bu durum Tanrı’nın mutlak kudretine halel getirmez” anlayışının Latin Batı dünyasına İbn Sînâ’nın eş-Şifâ’sı ve Gazzâlî’nin Makâsıdu’l-Felâsife’sinin çevrileri vasıtasıyla intikal ettiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla, Gazzâlî’nin Makâsıdu’l-Felâsife’de bu konuya ilişkin serdettiği fikirler ile Hristiyan teolog/düşünür Thomas Aquinas’ın fikirleri arasında önemli ölçüde benzerlik söz konusudur. Söz konusu benzerlik temele alınarak, Thomas Aquinas’ın bu hususta İslam düşüncesinden beslendiğini söylemek kuvvetle muhtemeldir.  

Anahtar Kelimeler

Thomas Aquinas, Din Felsefesi, İmkānsızlık, Zorunluluk, Tanrı’nın Kudreti, Gazzālî, Thomas Aquinas

God’s Omnipotence and Impossibility in al-Ghazālī and Thomas Aquinas

Öz

During the Middle Ages, most theological and philosophical works were translated into Latin language, such as Avicenna’s al-Shifā: Ilahiyāt(The Metaphysics of The Healing),al-Ghazālī’s Maqāsıd al-falāsifa(The Aims of Philosophers), and Averroes’s commentaries on Aristotle’s books. Thanks to these translations, Latin world have got acquainted with various controversial issues in the Islamic thought, such as whether “God knows particulars in their essence”, “whether God acts necessarily because of His nature” and “whether reason and revelation can be reconciled or not” conveyed into Latin West. In addition to these issues, Latin thinkers have also got to know the problem of what scope of God’s absolute power. In this paper, I tried to show the idea that God can do what is logically possible and this does not limit God’s absolute power was conveyed in to Latin West because of translation of Avicenna’s al-Shifāand al-Ghazālī’s Maqāsıdal-falāsifa.  As far as I can see, there is drastic textual similarity between idea of al-Ghazālīand Thomas Aquinas about this matter. Based on the similarities between al-Ghazālīand Aquinas, it is highly probable that Aquinas’ idea about God’s power goes back to Islamic tradition.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Impossibility, Necessity, God’s Omnipotence, al-Ghazālī, Aquinas

Kaynakça

• Akdağ, Özcan. Tanrı ve Özgürlük: Gazālī ve Thomas Aquinas Ekseninde Bir İnceleme. Ankara: Elis Publications, 2016.
• Anselm. “Why God Became Man”. Anselm of Canterbury: The Major Works. Trans. Brian Davies - G.R. Evans. New York: Oxford Universtiy, 1998.
• Aristoteles. Metafizik. Trans. Ahmet Arslan. Istanbul: Sosyal, 2010.
• Cüneyt Kaya. Aristoteles’ten İbn Sînā’ya Varlık ve İmkān. Istanbul: Klasik, 2012.
• Fârâbî. Peri Hermenias Muhtasarı. Trans. Mübahat Türker-Küyel. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 1990.
• Gazzālī. Düşünmede Doğru Yöntem. Trans. Ahmet Kayacık. Istanbul: Ahsen, 2012.
• Gazzālī. al-Iqtisād fi-l-ıtiqād. Ed. İbrahim Agah Çubukçu-Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1962.
• Gazzālī. al-Maqsad al-asna fi sharah asma' Allahu al-husna. Beirut: Dar al-kutub al-ilmiyah, nd.
• Gazzālī. İlahi Ahlak. Trans. Yaman Arıkan. Istanbul: Elif Ofset, 1983.
• Gazzālī. “İlcām al-avām an-ilmi al-kalām”. Maqāsıd al-falāsife. Ed. Ahmed Ferid Mezidî. Beirut: Dar al-kutub al-ilmiyah, 2008.
• Gazzālī. Maqāsıd al-falāsife. Ed. Ahmed Ferid Mezidî. Lebanon: Dar al-kutub al-ilmiyah, 2008.
• Gazzālī. Mihāk al-nazar. Ed. Muhammed Bedreddin Nasani. Beirut: Dār al-nahda al-hadise, 1966.
• Gazzālī. “Mishkāt al-anwar”. Majmuaat Rasāil al-imam al-Gazzālī. Ed. İbrahim Emin Muhammed. 286-312. Kahire: al-Maktabat al-Tawfiqiyya, nd.
• Gazzālī. Mîyār al-ilm fi al-mantık. Ed. Ahmed Şemseddin. Lebanon: Dar al-kutub al-ilmiyah, 1990.
• Gazzālī. Mi’yāru’l-İlm: İlmin Ölçütü. Trans. Ali Durusoy-Hasan Hacak. Istanbul: TYEKB, 2013.
• Gazzālī. Mustasfā: İslam Hukuk Metodolojisi. Trans. Yunus Apaydın. Istanbul: Klasik, 2006.
• Gazzālī. Mustasfā: Min ilmi al-usul. Ed. Hamza b. Züheyr Hafız. Madinah, 1413.
• Gazzālī. Tahāfut al-falāsife. Ed. Selahaddin el-Hevarî. Beirut: al-Maktaba al-asriyye, 2010.
• İbn Sīnā. Dānişnāme-i Alāī: Alāi Hikmet Kitabı. Trans. Murat Demirkol. Istanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2013.
• İbn Sīnā. Metafizik. Trans. Ekrem Demirli ve Ömer Türker. Istanbul: Litera, 2004.
• Mahmut Kaya. “Fārābī”. Diyanet İslam Ansiklopedi. 12 (1995): 145-162.
• Mahmut Kaya. “İmkān”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 22 (2000): 224-225.
• Mehmet Ata Az. “Descartes’ta Tanrı, Kudret ve Ezeli Doğrular”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2011): 69-90.
• Mehmet Ata Az, “Gazzālī ve Thomas Aquinas’ın Nedensellik Görüşlerinin Karşılaştırılması”. Turkish Studies 11/7 (2016): 85-100.
• Michael Peterson, William Hasker. Akıl ve İnanç: Din Felsefesine Giriş. Trans. Rahim Acar. Istanbul: Küre, 2009.
• Thomas Aquinas. Commentary on Aristotle’s Nichomachean Ethics. Trans. C. I. Litzinger. Notre Dame: Dumb Ox Books, 1993.
• Thomas Aquinas. Summa Contra Gentiles. Trans. Vernon J. Bourke. 4 Cilt. Notre Dame: Notre Dame University, 2001.
• Thomas Aquinas. Summa Contra Gentiles. Trans. Anton C. Pegis. 4 Cilt. Notre Dame: Notre Dame University, 2009.
• Thomas Aquinas. Summa Contra Gentiles. Trans. James F. Anderson. 4 Cilt. Notre Dame: Notre Dame University, 2012.
• Thomas Aquinas. Summa Theologica. Trans. Fathers of the English Dominican Province. 2 Cilt. London: Encyclopedia Britannica, 1952.
• Thomas Aquinas. The Power of God. Trans. Richard Regan. New York: Oxford Universtiy, 2012.