19. Yüzyıl Osmanlı Ceza Hukukundaki Dönüşüm: Suça İştirâk Örneği

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 103 - 120, 26.08.2019

Kübra Nugay , Abdullah Kahraman

https://doi.org/10.5281/zenodo.3377498

Öz

XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti birçok alanda değişimlere tanık olmuştur. Tanzimat ile başlayan süreçte vaz’ edilen gerek 1840 tarihli gerekse 1851 tarihli ceza kanunlarının içeriğine bakıldığında, muhakeme, adliye teşkilatı, idârî alanlardaki değişimin ceza kanunları ile yerleştirilmeye çalışıldığı görülür. Bu çalışmanın amacı, 19. Yüzyılda özellikle 1858 Ceza Kanunu ile başlayan süreçte Osmanlı Devleti ceza hukukunun nasıl değiştiği sorusuna tazir suçu ve daha da özelde katl suçu ve suçun özel işleniş şekillerinden biri olan suça iştirâkkonusu kapsamında cevap aramaktır. Dönemin ceza hukuku alimlerinin, suça iştirak ilgili 1858 tarihli Ceza Kanununda yer alan 45. maddenin mahiyetine dair tartışmaları ve çözüm arayışları, süreç içerisinde ihtiyaca binaen nasıl yeni kaide geliştirdikleri, bu noktada Avrupa ceza kanunlarından, şerhlerinden, hukukçularından nasıl faydalandıkları gösterilmeye çalışılacaktır. Daha da önemlisi, Osmanlı kadılarının kanun maddesini uygularken zihinlerindeki klasik öğretiyi nasıl kullandıklarına tanık olunacaktır. Ancak büyük resme bakıldığında, Osmanlı’nın 1858 ceza kanunu ile dahil olduğu Klasik Hukuk Ekolü’nün,Fransa’nın suç siyasetinin ve Fransa ceza kanunun, Osmanlı ceza hukukunu nasıl etkilediği anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Osmanlı Ceza Hukuku Tarihi, 1858 Osmanlı Ceza Kanunu, Ta‘zir, İştirak, Suç, Ulema, Kadı

The Transformation of Ottoman Criminal Law in the 19th Century: The Example of Crime of Complicity

Öz

In the XIX. century, Ottoman State has witnessed changes in many areas. Looking at the content of both the dated 1840 and the dated 1851 Penal Codes legislated in Tanzimat Era, it has seen that the transformation in criminal procedure, the judicial system, administrative fields were attempted to be accommodated with penal codes. The aim of this study is to seek answers to the question of how the criminal law of the Ottoman State changed in the period starting with the 1858 Penal Code in the nineteenth century within scope of ta‘zir (discretionary punishment) and more particularly, crime of murder and complicity as one of special forms of crime. The discussions of the criminal law scholars of the period about the nature of Article 45 regarding complicity in the 1858 Penal Code and their seeking solutions and how they developed new rules due to need in the process and at this point how they benefited from European penal codes, commentaries and their scholars will be attempted to demonstrate. More importantly, it will be witnessed how Ottoman judges used the classical principles in their minds when implementing the article of code. However, when looking from a broad perspective, we will see how the Classical Law School, in which Ottoman State was included through it’s 1858 Penal Code, and the crime policy of France and the French Penal Code have influenced Ottoman Criminal Law.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Ottoman Criminal Legal History, 1858 Ottoman Penal Code, Ta‘zir, Complicity, Crime, Ulama, Qadi

Kaynakça

• Turkish Presidency State Archives of the Republic of Turkey-Department of Ottoman. Bâb-ı Asâfî, Nizâmât. 44.
• Ceza Kanunname-i Hümâyûnu. Esad Efendi.1877. Süleymaniye Manuscript Library.
• Kahraman Maraş Qadi Register. 11. Turkiye Diyanet Foundation Center of Islamic Studies.
• Abadan, Yavuz. “Tanzimat Fermanı’nın Tahlili”. Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, editors: Halil İnalcık - Mehmet Seyitdanlıoğlu. 37-63. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Publications, 2011.
• Akgündüz, Said Nuri. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Uygulaması. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Akyıldız, Ali. Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul: İletişim, 2015.
• Bingöl, Sedat. Tanzimat Devrinde Osmanlıda Yargı Reformu: Nizamiye Mahkemelerinin Kuruluşu ve İşleyişi 1840-1876. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2004.
• Cerîde-i Mehâkim. Dersaadet: s.l., 1290.
• Dönmezer, Sulhi - Erman, Sahir. Nazarî ve Tatbikî Ceza Hukuku- Umumî Kısım. İstanbul: Beta Press, 1966.
• Düstûr I. Tertip. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1289.
• Düstûr II. Tertip. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1289.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Tanzimat Devri Osmanlı Mahkemeleri, İstanbul: s.l., 1999.
• Engelhardt, Edouard Philippe. Tanzimat ve Türkiye. translator: Ali Reşad. İstanbul: Kaknüs Publications, 1976.
• Gayretli, Mehmet. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kanunlaştırma Çalışmaları. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2015.
• Hanioğlu, M. Şükrü. A brief history of the late Ottoman Empire. Princeton: Princeton University Press, 2008.
• Hayta, Necdet - Ünal, Uğur. Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketi: (XVII. Yüzyıl Başlarından Yıkılışa Kadar). Ankara: Gazi Bookstore, 2003.
• Heyd, Uriel. Studies in Old Ottoman Criminal Law. ed. V. L. Menage. Oxford: Oxford University, 1973.
• İnalcık, Halil. “Tanzimat Nedir?”. Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, editors: Halil İnalcık- Mehmet Seyitdanlıoğlu. 13-35. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Publications, 2011.
• Kaynar, Reşat. Türkiye’de Hukuk Devleti Kurma Yolundaki Hareketler. İstanbul: Tan Press, 1960.
• Mardin, Şerif. Türk Modernleşmesi: Makaleler: IV. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Mehmed Aziz. Mufassal Nazariyyât-ı Ceza. Dersaadet: s.l., 1899.
• Mehmed Sami. Şerhli ve Haşiyeli Ceza Külliyâtı. İstanbul: Türk Press, 1926. Miller, Ruth A.. Legislating Authority: Sin and Crime in the Ottoman Empire and Turkey. edited by Shahrough Akhavi. New York: Routledge, 2005.
• Nazaret Haçeriyan. Mebâdi-i Hukuk-ı Ceza. İstanbul: s.l., 1306.
• Ömer Hilmi Efendi. Mi’yâr-ı Adâlet. İstanbul: Hacı Muharrem Efendi Press, 1301.
• Paz, Omri. Crime, Criminals and the Ottoman State: Anatolia between the late 1830s and the Late 1860s. Unpublished PhD dissertation, Tel Aviv University, 2011.
• Paz, Omri. “Documenting Justice: New Recording Practice and the Establishment of an Activist Criminal Court System in the Ottoman Provinces (1840-late 1860s)”. Islamic Law and Society 21, 1/2 (2014): 81-131.
• Peters, Rudolph. Crime and Punishment in Islamic Law: Theory and Practice from the Sixteenth to the Twenty-first Century. Cambridge: Cambridge University, 2006.
• Rubin, Avi. Ottoman Nizamiya Courts: Law and Modernity. New York: Palgrave Macmillan, 2011.
• Servet. Hukuk-ı Ceza, Dersaadet: s.l., 1326.
• Türker, Ebru Yakut. Alternative Claims on Justice and Law: Rural Arson and Poison Murder in the 19th Century Ottoman Empire. Unpublished PhD dissertation, Boğaziçi University, 2011.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet. “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”. Tanzimat-I: Yüzüncü Yıldönümü Münasebetiyle. 139- 209. Ankara: Maarif Vekaleti, 1940.