A Review of the Discussion of the Principles of Faith in Diyanet Newspaper

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 87 - 137, 31.12.2024

Büşra Zoba , Cenksu Üçer

https://doi.org/10.54659/ulum.1537415

Öz

This study examines the discussion of the principles of faith in Islam as addressed in the Diyanet Newspaper. One of the topics featured in the Diyanet Newspaper, a periodical religious publication of the Presidency of Religious Affairs published between 1968 and 1990, is the belief system and principles of the Islamic faith. The duty of “enlightening society about the principles of faith and the religion of Islam,” as mandated by law for the Presidency, has influenced the direction of this study. Examining the information provided by the Presidency in the Diyanet Newspaper regarding the “principles of belief in Islam” is considered significant. This study aims to analyze the information provided by the Presidency in the Diyanet Newspaper regarding the principles of faith and to evaluate its perspective and contributions on the subject. This study, conducted as qualitative research, examines the information provided by the Presidency concerning the classical science of Kalām, organized under three main headings: divinity, prophethood, and samʿiyyāt, based on the study’s objectives. The research aims to explore the approach to the principles of faith, which consist of six fundamental beliefs: belief in God, angels, prophets, revealed books, the hereafter, and divine decree (al-qaḍāʾ) and predestination (al-qadar), as well as the Presidency’s perspective on these matters. The main hypothesis of the study is that the Diyanet Newspaper primarily addresses religious issues related to the principles of faith in Islam and provides extensive information on this subject. In the design of the study, a general framework is first established regarding the brief history and content of the Diyanet Newspaper. Subsequently, belief in God and destiny is examined in the context of divinity, belief in prophets and revealed books in the context of prophethood, and belief in the hereafter and angels in the context of samʿiyyāt. The six principles of faith (īmān) are discussed, and the study concludes with an evaluation. The articles related to the principles of belief, identified as the dependent variables of the research, were selected through purposeful sampling by analyzing the Diyanet Newspaper (The scope of the research). It was observed that out of a total of 402 articles in the Diyanet Newspaper addressing issues of faith, 249 articles focus specifically on the principles of belief. These articles constitute 62% of all articles related to faith. Among them, 107 articles discuss the subject of divinity, 99 address prophethood, and 43 focus on samʿiyyāt. It is observed that issues related to the principles of faith were covered more extensively in the Diyanet Newspaper during the 1970s and 1980s. This finding suggests that the majority of the content on faith-related issues in the Diyanet Newspaper focused on the principles of belief. Since Religious Culture and Moral Knowledge lessons were not compulsory during this period, the Diyanet Newspaper appears to have served as a significant tool for the Presidency in educating society about the principles of belief in Islam and addressing a critical need.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Diyanet Gazetesi/Newspaper, Principles of Faith, Divinity/Uluhiyya, Prophethood/Nubuwwa, Sam

Etik Beyan

This study is based on the master's thesis entitled “An Analysis of Religious Newspaper in terms of Faith Issues”, completed in 2023 at Ankara Yıldırım Beyazıt University, Institute of Social Sciences by Büşra Zoba under the supervision of Prof. Dr. Cenksu Üçer.

Teşekkür

Thanks to all those who contributed to this broadcasting activity...

Diyanet Gazetesi’nde İman Esaslarının Ele Alınışı Hakkında Bir İnceleme

Öz

Bu çalışma, Diyanet Gazetesi’nde İslam dininin iman esaslarının ele alınışını konu edinmektedir. 1968-1990 yılları arasında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın süreli dini yayını olarak yayımlanan Diyanet Gazetesi’nin muhtevasında yer alan konulardan biri de İslam dininin inanç/iman esaslarıdır. Kanun’un Başkanlığa yüklediği “toplumu İslam dininin inanç esasları ve din konusunda aydınlatmak” görevi çalışmamızın şekillenmesinde etkili olmuştur. Başkanlığın Diyanet Gazetesi’nde “İslam dininin inanç esasları” hakkında yapmış olduğu bilgilendirmenin incelenmesi önemli görülmektedir. Bu çalışma, Başkanlığın Diyanet Gazetesi’nde iman esasları hakkında yaptığı bilgilendirmeyi incelemeyi, bu konudaki bakış açısını ve katkısını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Nitel araştırma hüviyetindeki bu çalışmada söz konusu amaca bağlı olarak Başkanlığın yapmış olduğu bilgilendirmede klasik Kelam ilminin muhtevasında yer alan bilgiler uluhiyyet, nübüvvet ve sem‘iyyat şeklinde üç başlık altında ele alınmıştır. Bundan ötürü araştırmada Allah’a, meleklere, peygamberlere, kitaplara, ahiret gününe, kader ve kazaya iman olmak üzere 6 esastan müteşekkil iman esasları konusunun ele alınış biçimini ve Başkanlığın bu konulara bakış açısını ortaya koymak hedeflenmektedir. Çalışmanın temel hipotezi, Diyanet Gazetesi’nin İslam dininin inanç/iman esaslarına dair dinî konulara ağırlıklı olarak yer verdiği ve bu konuda yoğun bilgilendirme yaptığı şeklindedir. Çalışmanın deseni bağlamında öncelikle Diyanet Gazetesi’nin kısa bir tarihçesi ve muhtevası hakkında genel bir çerçeve çizilmekte, daha sonrasında uluhiyyet bağlamında Allah’a ve kadere iman, nübüvvet konusu bağlamında peygamberlere ve kitaplara iman, son olarak da sem‘iyyat konusu bağlamında ahiret gününe ve meleklere iman olmak üzere 6 iman esası hakkında bilgilendirme yapılmakta ve çalışma bir değerlendirmeyle tamamlanmaktadır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri olarak belirlenen iman esasları ile ilgili olan yazılar, Diyanet Gazetesi’nin (araştırmanın evreni) amaçlı örnekleme ile taranması suretiyle örneklem tespit edilmiştir. Diyanet Gazetesi’nde inanca dair konuları ele alan toplam dört yüz iki (402) yazıdan iki yüz kırk dokuz (249) yazı/makalenin iman esasları ile alakalı olduğu, iman esaslarıyla ilgili yazıların inanca dair olanların yüzde altmış ikisine (%62) tekabül ettiği görülmektedir. Bu makalelerin yüz yedi (107) tanesini uluhiyyet konusu, doksan dokuz (99) tanesini nübüvvet, kırk üç (43) tanesini ise sem‘iyyat konusu oluşturmaktadır. Diyanet Gazetesi’nde 1970-80’li yıllarda iman esaslarıyla ilgili hususların daha fazla yer aldığı görülmektedir. Bu sonuç, Diyanet Gazetesi’nde inanç konularının muhtevasında ağırlıklı bölümün iman esasları konusu olduğunu göstermektedir. Söz konusu dönem itibariyle Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinin zorunlu olmaması hasebiyle Diyanet Gazetesi’nin; toplumun İslam’ın iman esasları hakkında bilgilendirilmesi hususunda Başkanlığın önemli bir aracı olduğunu ve mühim bir ihtiyacı karşıladığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Diyanet Gazetesi, İman Esasları, Uluhiyyet, Nübüvvet, Sem‘iyyat

Etik Beyan

Bu çalışma, 2023 yılında Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Prof. Dr. Cenksu Üçer’in danışmanlığında Büşra Zoba tarafından tamamlanan “Diyanet Gazetesi’nin İnanç Konuları Açısından İncelenmesi” adlı yüksek lisans tezinden yararlanarak hazırlanmıştır.

Teşekkür

Bu yayın faaliyetine emeği geçen herkese teşekkürler...

Kaynakça

• Abul, Lamia Levent. “Diyanet Gazetesi’nden Diyanet Aylık Dergi’ye”. Diyanet Aylık Dergi 300 (Aralık 2015), 28-33.
• Altıkulaç, Tayyar. “Kur’an Tilaveti”. Diyanet Gazetesi 76 (15 Eylül 1973), 3.
• Altıkulaç, Tayyar. “Tevhidin Neresindeyiz?”. Diyanet Gazetesi 186 (1 Nisan 1978), 1.
• Ateş, Süleyman. “Ahiret İnancının Bu Dünyadaki Faydaları”. Diyanet Gazetesi 7 (15 Kasım 1970), 4.
• Ateş, Süleyman. “Ahirete İman”. Diyanet Gazetesi 26 (30 Ağustos 1971), 12.
• Ateş, Süleyman. “Ahirete İman”. Diyanet Gazetesi 27 (15 Eylül 1971), 12.
• Ateş, Süleyman. “Ahirete İman”. Diyanet Gazetesi 28 (30 Eylül 1971), 12.
• Ateş, Süleyman. “Kur’an-ı Kerim”. Diyanet Gazetesi 20 (30 Mayıs 1971), 12.
• Ateş, Süleyman. “Melekler Hakkında”. Diyanet Gazetesi 13 (15 Şubat 1971), 4.
• Ateş, Süleyman. “Meleklere Hakkında Âlimlerin Görüşleri”. Diyanet Gazetesi 12 (30 Ocak 1971), 4.
• Ateş, Süleyman. “Meleklere İman”. Diyanet Gazetesi 8 (30 Kasım 1970), 4.
• Ateş, Süleyman. “Meleklere İman”. Diyanet Gazetesi 9 (15 Aralık 1970), 4.
• Ateş, Süleyman. “Peygamberlere İman”. Diyanet Gazetesi 14 (28 Şubat 1971), 4.
• Ateş, Süleyman. “Peygamberlere Olan İhtiyaç”. Diyanet Gazetesi 18 (30 Nisan 1971), 12.
• Ateş, Süleyman. “Peygamberlerin Sayısı”. Diyanet Gazetesi 15 (15 Mart 1971), 4.
• Ateş, Süleyman. “Peygamberlerin Sıfatları”. Diyanet Gazetesi 16 (30 Mart 1971), 4.
• Aydın, Ali Arslan. “İslam’da Hayır ve Şer Akidesi”. Diyanet Gazetesi 120 (1 Temmuz 1975), 8.
• Aydın, Ali Arslan. “Rızık ve Ecel Meseleleri”. Diyanet Gazetesi 121 (15 Temmuz 1975), 4.
• Aydınlı, Osman. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İslâm Mezhepleri Tarihi Yazıcılığı. Ankara: Hititkitap Yayınevi, 2008.
• Bahsi, Mehmet. “Peygamberler ve İnsanlar”. Diyanet Gazetesi 121 (15 Temmuz 1975), 6.
• Balcı, Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Yayıncılık. 2001.
• Berki, Ali Himmet. “İslam’da Tevekkül ve Manası”. Diyanet Gazetesi 86 (15 Şubat 1974), 2.
• Bulut, Halil İbrahim. Dünden Bugüne Siyasi-İtikadî İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Baskı, 2013.
• Büyüker, Kamil. “Mecmua’dan Dergiye Sırat-ı Müstakim’den Diyanet’e Süreli İslami Yayıncılığa Dair Notlar”. Diyanet Aylık Dergi 300 (Aralık 2015), 22-23.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Mezhepler Tarihine Giriş”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Ed. M Ali Büyükkara. 3-24. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 3. Baskı, 2012.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları, 2021.
• Can, Kemal. “Kur’an Okumanın Fazileti”. Diyanet Gazetesi 92 (15 Mayıs 1974), 7.
• Ceyhan, Mehmet Akif. Vahiy Allah-İnsan İletişimine Müslüman Geleneğin Yaklaşımı. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
• Çelebi, Hatice Kübra. Diyanet Aylık Dergi’nin İnanç Konuları Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Demir, Abdullah. Ebû İshak es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018.
• Demir, Osman. Kavram Atlası Kelam 1. Ankara: Gazi Kitabevi, 2020.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü”. Erişim 25 Ağustos 2023. https://dergi.diyanet.gov.tr/indexarama.php
• Gölcük, Şerafettin - Toprak, Süleyman. Kelam –Tarih Ekoller Problemler- Konya: Tekin Kitabevi, 7. Baskı, 2012.
• Gömbeyaz, Kadir - Dündar, M. Mücahit. “İslâm Mezhepler Tarihine Giriş”. İslâm Mezhepleri Tarihi. Ed. M. Saffet Sarıkaya ve Mehmet Ümit. 1-33. Ankara: Nobel, 2020.
• Hacıibrahimoğlu Sevgülü, Hümeyra. Esmâ-ı Hüsnâya Dayanan Kelâm Anlayışı: Ebû İshak es-Saffâr Örneği. Ankara: Oku Okut Yayınları, 2021.
• Karaçizmeli, Talat. “Ahirete İmanın Dünya Hayatına Tesiri”. Diyanet Gazetesi 347 (Ocak 1988), 5.
• Karadaş, Cağfer. “İman Konuları: Kader ve Kazaya İman”, İslam’a Giriş. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Karahan, Fatma Bayraktar. Dua ve Kader. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2013.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2022.
• Karmış, Mustafa. “Tevekkülün Önemi”. Diyanet Gazetesi 223 (15 Ekim 1979), 3.
• Kasaboğlu, A. Hamdi. “İman Esasları: Allah’a ve Sıfatlarına İman”, Diyanet Gazetesi 39 (15 Mart 1972), 7.
• Kavut, Necati. “Sorumluluğun Önemi ve İnsana Kazandırdıkları”. Diyanet Gazetesi 162 (1 Nisan 1977), 2.
• Kılavuz, Murat. Allah’a İman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Baskı, 2018.
• Kılavuz, Saim. İslam Akaidi ve Kelam’a Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Kırbaşoğlu, Mehmet Hayri. “Tevhidi Anlamak”. Diyanet Gazetesi 360 (Şubat 1989), 3.
• Koçyiğit, Talat. “Allah’tan Korkunuz!”. Diyanet Gazetesi 190 (1 Haziran 1978), 2.
• Koçyiğit, Talat. Başlık yok. Diyanet Gazetesi 39 (15 Mart 1972), 3.
• Kur’an Yolu Meâli. Haz. Hayrettin Karaman- Mustafa Çağrıcı- İbrahim Kâfi Dönmez- Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Kurt, Hafize Esra. Diyanet Aylık Dergi’nin Yetişkin Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Kutlu, Sönmez. Mezhepler Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2008.
• Kutlu, Sönmez. “Cumhuriyet Döneminde Mezhepler Tarihi Yazıcılığı, Yeni Metodoloji Arayışları ve Sorunları”. Türkiye Araştırmaları Literatür 29 (2017), 9-37.
• Morrison, A. Gressy. “Bir Bilim Adamını Allah’ın Varlığına İnandıran Yedi Sebep”. ter. Naciye Hamdi Öncül. Diyanet Gazetesi 3 (15 Ocak 1969).
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. el-Kütübü’s-Sitte, Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde. Haz. Sâlih b. Abdülazîz. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000.
• Namlı, Abdullah. “Kazâ ve Kadere İman”. İslâm İnanç Esasları. Ed. Vecdi Sönmez - Hilmi Karaağaç. 98. Ankara: Lisans Yayıncılık, 2021.
• Nesefi, Ömer. İslam İnancının Temelleri Akaid. çev. M. Seyyid Ahsen. İstanbul: Bayrak Yayınları, 1991.
• Nurbaki, Haluk. “Ölüm ve Mahşer –Ölüm ve Dönüşümler-“. Diyanet Gazetesi 284 (Ekim 1982), 8.
• Öcal, Zeynep. “Asr-ı Saadetten Günümüze Kur’an-ı Kerim”. Diyanet Gazetesi 259-260 (15 Nisan- 1 Mayıs 1981).
• Önal, Recep. “Vahiy ve Nübüvvet”. Sistematik Kelam. Ed. Mehmet Evkuran. Ankara: Bilay Yayınları, 2019.
• Özdemir, Ayşe. “Ölüme Doğru”. Diyanet Gazetesi 153 (15 Kasım 1976), 11.
• Özdemir, Metin. İslam İnanç Esasları. Ankara: Bilay Yayınları, 2017.
• Salman, Yüksel. “Dinî Yayıncılık Bağlamında Başkanlık Yayınları”. Diyanet Aylık Dergi 300 (Aralık 2015), 6.
• Sinanoğlu, Mustafa. Peygamberlere İman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı, 2018.
• Sönmez, Vechi- Karaağaç, Hilmi. İslam İnanç Esasları. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 1. Basım, 2021.
• Sözgen, Mesut. “Ölüm”. Diyanet Gazetesi 186 (1 Nisan 1978), 3.
• Şahin, Selin. Din Siyaset İlişkilerine Yönelik Yaklaşımlar Çerçevesinde Diyanet Gazetesi ile İslamcı Dergilerin Mukayesesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Tıraşçı, Osman. “Allah Korkusu”. Diyanet Gazetesi 379 (Eylül 1990), 13.
• Tolgay, Güner. “Ölümün Düşündürdükleri”. Diyanet Gazetesi 21 (1 Haziran 1972), 11.
• Topaloğlu, Bekir. “Hz. Peygamber’in İrşad Hayatı”. Diyanet Gazetesi 74 (15 Ağustos 1973), 2.
• Türkgülü, Mustafa. “Kur’an’ın Allah’ın Varlığını İspat Metodu”. Diyanet Gazetesi 174 (1 Ekim 1977), 2.
• Ural, İbrahim. “Kur’an-ı Kerim Mucizesi”. Diyanet Gazetesi 261 (1 Mayıs 1973), 2.
• Üçer, Cenksu. “Diyanet İşleri Başkanlığı ve Dinî Söylemi -Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazıları Örnekleminde-”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 14 (2021), 23-104.
• Üçer, Cenksu - Çelebi, Hatice Kübra. “Diyanet Aylık Dergi ile Başyazılarının Gündem Konuları ve Başyazılarda Yer Verilen Kur’an Ayetleri Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Journal of Analytic Divinity 5/2 (2021), 134-172.
• Üçer, Cenksu - Zoba, Büşra. “Diyanet İşleri Başkanlığının Süreli Yayınlarından Diyanet Gazetesi ve Diyanet Aylık Dergi Başyazılarında Hadisler”. Journal of Analytic Divinity 6/2 (2022), 219-283.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Âmentü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/30 Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kader”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/58-63. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Yılmaz, Ahmet. “Ahiret Gününün İnsan Hayatı Üzerindeki Etkisi”. Diyanet Gazetesi 370 (Aralık 1989), 4.
• Yılmaz, Musa K. “Allah’a İmanın Cemiyet Hayatı Üzerindeki Etkisi”. Diyanet Gazetesi 371 (Ocak 1990), 2.