Avrupa Birliği’nin kayıp enerji projeleri: Nabucco, Trans Hazar ve Güney Akım

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 33 - 56, 27.12.2023

Halil Önder Nafız Maden

Öz

Avrupa Birliği'nin enerji alanındaki temel politikası arz güvenliği ve kaynak çeşitliliğine dayanmaktadır. Ne yazık ki, Nabucco, Trans Hazar ve Güney Akım doğal gaz boru hattı projelerini uygulama konusunda yanlış politikalar ve maddi kaynak sıkıntıları nedeniyle gerçekleştirememiştir. Diğer orta ve büyük ölçekli projeler, hayata geçmeyen bu projelere rağmen Avrupa doğal gaz piyasasının ne kadar rekabetçi bir yapıya sahip olduğunu açık bir şekilde göstermektedir. AB'nin enerji arz güvenliğine darbe vurarak Rusya'nın tekel durumunu devam ettiren bu projeleri gerçekleştiremediği için rekabeti kendi lehine dönüştürme çabası sonuçsuz kalmıştır. Bu projeler, enerji güvenliğini sağlamak için tek bir arz ülkesine veya kaynağına bağımlı olamayacağımızı göstermektedir. Bu bağlamda hem kaynak hem de kaynak coğrafyası çeşitliliğine katkı sağlayacak politikalar geliştirilmeli ve buna göre hamleler yapılmalıdır. Eğer endüstri ve sanayide büyük bir güç haline gelmek istiyorsanız, enerjide bağımsız olmanız gerekmektedir. Aksi takdirde, güneş yerine ay ışığıyla aydınlanmak zorunda kalabilirsiniz.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği, Doğal gaz, Enerji arz güvenliği, Kaynak coğrafyası çeşitliliği

LOST ENERGY PROJECTS OF THE EUROPEAN UNİON: NABUCCO, TRANS CASPİAN AND SOUTH STREAM

Öz

The European Union's fundamental policy in the energy sector is based on supply security and source diversification. Unfortunately, the implementation of the Nabucco, Trans Caspian, and South Stream natural gas pipeline projects was hindered by erroneous policies and financial limitations. Nevertheless, despite the failure of these unrealized projects, other medium and large-scale projects vividly demonstrate the competitiveness of the European natural gas market. The EU's efforts to turn the competition in its favor by realizing these projects that have been detrimental to energy supply security and have perpetuated Russia's monopoly have proven to be unsuccessful. These projects emphasize the fact that ensuring energy security requires us to avoid dependence on a single supply country or source. In this context, developing policies that encourage source diversification and taking appropriate actions accordingly is of utmost importance. If you aim to become a significant power in industry and commerce, it is essential to achieve energy independence. Otherwise, you might find yourself relying on moonlight instead of sunlight for illumination.

Anahtar Kelimeler

European Union, Natural gas, Energy supply security, Resource geography diversity

Kaynakça

• AB Başkanlığı (08.05.2020). AB Yapısı Ve İşleyişi. https://www.ab.gov.tr/bir-bakista-ab_3.html (12.12.2022)
• AB Başkanlığı (15.11.2022). Avrupa Birliği Tarihçesi. https://www.ab.gov.tr/avrupa-birliginin-tarihcesi_105.html (12.12.2022)
• AB Başkanlığı (14.02.2023). Avrupa Birliğinin Enerji Politikası, Fasıl 15: Enerji. https://www.ab.gov.tr/fasil-15-enerji_80.html (23.02.2023)
• Akdoğan, Ö. (2008). Rusya’nın Enerji Politikasının AB Enerji Güvenliğine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Akpınar, E. & Başıbüyük, A. (2011), “Jeoekonomik Önemi Giderek Artan bir Enerji Kaynağı: Doğalgaz”, Turkish Studies, 3(6), 119-136.
• Arapova, E., Bolshakov, A. ve Sushentov, A. (2019). Severniy Potok-2: Stsenariya Razvitiya Situatsyii, Evraziyskiy Strategiya. MGIMO Konsalting, Moskova.
• Ateş, Z. (2006). Doğu-Batı Enerji Koridoru: 2 Tamam 1 Eksik. Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Sayı 23. https://www.mfa.gov.tr/dogu-bati-enerji-koridoru_-2-tamam-1-eksik.tr.mfa 23.10.2022.
• Aydilek, O. (2014). 7 milyar dolarlık Türk formülü. https://www.haberturk.com/ekonomi/enerji/haber/939074-7-milyar-dolarlik-turk-formulu 15.08.2022.
• Bayar, Y, (2008). Rusya’nın Enerji Politikaları. Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BBC Türkçe (10.04.2010). Kuzey Akım Boru Hattı’nın İnşaatına Başlandı. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2010/04/100409_nord_stream.shtml 14.09.2022
• Bilgin, M. (2005). Avrasya Enerji Savaşları. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• BOTAŞ (2011). BOTAŞ Sektör Raporu. https://www.botas.gov.tr/uploads/galeri/15-2019sektorap_2011.pdf 12.06.2022
• Bozkurt, Giray Saynur (2006). Enerji Nakil Hatları ve Türkiye-Rusya İlişkileri. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 4(7), 21-45.
• Bros, A., Mıtrova, T. ve Westphal, K. (2017). “German –Russian Gas Relations”, Berlin, SWP Research Paper, 5-48.
• British Petroleum (2022). BP Statistical Review Of World Energy, 70th Edition. https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2022-full-report.pdf 27.05.2022
• Caşın, M. H. ve Kısacık, S. (2018). AB Enerji Hukuku ve Güvenlik Algılamaları. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Cerrah, U. (2018). AB ile Rusya Arasında Karşılıklı Bağımlılığı Oluşturan Faktör: Enerji. https://kafkassam.com/ab-ile-rf-arasinda-karsilikli-bagimliligi-olusturan-faktor-enerji.html 22.08.2022.
• Dahl, C. A. (2004). International Energy Markets: Understanding Pricing, Policies and Profits. New York: PennWell Books.
• Efegil, E. ve Yenigün, C. (2010). Türkiye’nin Orta Doğu Politikası: Mesafeden Müdahaleye Dönüşüm. İstanbul: Nobel Yayınevi.
• Energy İnstitute, (2023). Statistical Review World Energy, https://www.energyinst.org/statistical-review/ 28.07.2023
• Engerer, H., Opitz, P. ve Hirschhausen, C. V. (1999) Russia’s Energy Sector In The Wake Of The Financial Crisis. Economic Bulletin, 36 (7), 21-28.
• European Council, (2023). İnfographic-Where Does The EU’S Gas Come From, https://www.consilium.europa.eu/en/infographics/eu-gas-supply/ 28.07.2023
• Erbil, Y. (2010). Rusya-Ukrayna Doğal gaz Krizi ve Enerji Güvenliği. Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erkan, A. Ç. (2013). Enerji Arzı Güvenliği Bakımından Avrupa’nın Rusya’na Bağımlılığı. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Erkılavuz, T. (2018). Rusya’nın Kafkaslardaki Petrol Doğal gaz Jeopolitiği. Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• European Commission (2006), Green Paper: A European Strategy for Sustainable, Competitive and Secure Energy. http://europa.eu/documents/comm/green_papers/pdf/com2006_105_en.pdf 29.05.2022
• Fıscher, S. (2016). “Nord Stream 2: Trust in Europe”, Policy Perspectives, 4(4): 1-4.
• Gayushov, S. (2019). Yeni Karadeniz Jeopolitiğinde Enerji Nakil Hatları: Güney Gaz Koridoru. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Gazprom Export (2019). http://www.gazpromexport.ru/projects/transportation/ 11.08.2022
• Gazprom Export, (2023). Yamal-Europe, Russian Gas Supplies to Western Europe, Gazprom, https://www.gazprom.com/projects/yamal-europe/ 29.07.2023
• Gazprom Export, (2023). Severniy Potok-2: Noviy Eksportniy Gazoprovod iz Rossii v Evropu cherez Baltiyskoe more, Gazprom, https://www.gazprom.ru/projects/nord-stream2 29.07.2023
• Goldthau, A. ve Sitter, N. (2014). A Liberal Actor in realist World? The Commision and external dimension of single market for energy. Journal of European Public Policy, 1-21.
• Görgülü, E. P. (2008) Avrupa Birliği’nin Enerji Arz Güvenliğinin Sağlanması. Yüksek Lisans Tezi, İzmir 9 Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Hamzaoğlu, H. (2021). “Rusya–Avrupa Birliği İlişkilerinde Enerji Etkeni ve “Kuzey Akımı-2” Boru Hattı Projesinin Jeopolitik İçeriği”, Alanya Akademik Bakış, 5(1), 265-286.
• Hamzaoğlu, H. ve Hoşfikirer, E. S. (2022). Liberal Merkantilizm Çerçevesinde Avrupa Birliği’nin Rusya’ya Yönelik Enerji Politikası, International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 13(48), 697-709.
• Hürriyet Bigpara (13.01.2001). Türkmen doğalgazı için Rusya ile flört eden Batı şirketleri pişman olabilir. https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/turkmen-dogalgazi-icin-rusya-ile-flort-eden-bati-sirketleri-pisman-olabilir_ID350672/ 21.07.2022
• Hürriyet Bigpara (05.01.2006). Onlar, bizden 42 dolara alıp size 114 dolara satacak demişti. https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/onlar-bizden-42-dolara-alip-size-114-dolara-satacak-demisti_ID547965/ 21.07.2022
• İleri, Ç. (2011). Dünden Bugüne Nabucco Projesi. İktisadi Kalkınma Vakfı, İKV Değerlendirme Notu, 41, 1-4.
• İzgi, M. B. (2010), Hazar Havzası Enerji Kaynaklarının Ulaştırılmasında Türkiye’nin Rolü. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kakışım, C. (2017). Türkiye’nin Enerji Politikaları Açısından Türk Akımına Yönelik Bir Değerlendirme, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(50), 517-527.
• Kakışım, C. (2019). Enerji Krizlerinin Etkisiyle Şekillenen AB’nin Enerji Politikası. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(2), 460-472.
• Kemer, E. (2011). Avrasya Jeopolitiğinde Türkiye’nin Oynayacağı Enerji Köprüsü Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Khrushcheva, O. & Maltby, T. (2016). “The Future of EU-Russia Energy Relations in the Context of Decarbonisation”, Geopolitics, 4(21), 799-830.
• Kravchenko, M. (2015), “Geopolitika Prirodnogo Gaza”, Vestnik MGLU, 2 (713), 69- 77.
• Mayorov, V. (2009). “Transkontinentalniy Marshrut”, Belaruskaya Dumka, Lyuti: 30-32.
• Mıcco, de P. (2014).“The Russian-Ukrainian Gas Deal: Taking the bite out of Winter”, European Parliament, Directorate General for External Policies, 4-7.
• Nord Stream, (2023). Secury Gas Supply for Europe, The Pipeline , Kuzey Akımı resmi web sitesi, https://www.nord-stream.com/the-project/pipeline 29.07.2023.
• NTV Doğuş Yayın Grubu (13.07.2009). Nabucco projesi nedir? Ne değildir?. https://www.ntv.com.tr/dunya/nabucco-projesi-nedir-ne-degildir,J5DBIv_eD02BGGYaWBWN8w 22.07.2022
• Oğan, S. (2009). Macaristan’daki Nabucco Zirvesi ve Türkiye’nin Rolü. https://www.turksam.org/detay-macaristan-daki-nabucco-zirvesi-ve-turkiye-nin-rolu 12.09.2022.
• Önder, H. (2022). Avrasya Enerji Güvenliğinde ve Jeopolitiğinde Merkez Ülke Türkiye: Chimaera Doğal Gaz Boru Hattı Projesi. Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gümüşhane.
• Örmeci, O. (2012). Nabucco Projesi. https://www.tuicakademi.org/nabucco-projesi/ 15.09.2022.
• Özcan, H. P. (2008). Türkiye’nin ve AB’nin Hazar Coğrafyasında Kesişen Enerji Politikaları. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, A. (2009). Doğal Gazın; Dünya, Avrupa Birliği ve Türkiye Açısından Önemi Bağlamında Nabucco Proje’sinin Değerlendirilmesi. Harp Akademileri Komutanlığı, Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 5(10), 83-104.
• Öztürk, M. (1999). Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin Ekonomik Durumlarına Bakış, Mim Kemal Öke (der.), Geçiş Sürecinde Orta Asya Türk Cumhuriyetler. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Pirani, S., Stern, J. ve Yafımava, K. (2009). The Russo –Ukrainian Gas Despute of January 2009: a Comprehensive Assessment,Oxford, Oxford Institute for Energy Studies, Oxford.
• Pourzand, I. (2012). AB Ve Rusya Arasındaki Doğal gaz İhtilafları. Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Radikal Gazetesi (05.05.2009). Bakan Yıldız: Nabucco'da zaten hakkımız yoktu. http://www.radikal.com.tr/ekonomi/bakan-yildiz-nabuccoda-zaten-hakkimiz-yoktu-944737/ 22.10.2022
• Referans Gazetesi (07.11.2020). Nabucco'da İmzalar Atılıyor Ama Hattın Hangi Gazla Dolacağı Meçhul. http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=125881&KTG_KOD=236 11.11.2022
• Romanova, T. (2016). Is Russian Energy Policy towards the EU Only about Geopolitics? The Case of the Third Liberalisation Package. Geopolitics, 21(4), 857-879.
• Siddi, M. (2018a). “The Role of Power in EU-Russia Energy Relations: The Interplay Between Markets and Geopolitics”, Europe-Asia Studies, 10(70), 1552-1571.
• Siddi, M. (2018b). The Role of Power EU-Russia Energy Relations: The Interplay Between Markets And Geopolitics. Europe-Asia Studies, 1-20.
• Slobodıan, N.(2018). “Political Technologies of Russian Energy Diplomacy”, Nowa Polityka Wschodnia, 1, 49-65. Sommerlad, J. (2022). Kuzey Akım 2 nedir ve Ukrayna-Rusya krizinden nasıl etkilenebilir?. https://www.indyturk.com/node/472991/yazarlar/kuzey-ak%C4%B1m-2-nedir-ve-ukrayna-rusya-krizinden-nas%C4%B1l-etkilenebilir 23.10.2022.
• Szıklaı, B., Koczy, L. ve Csercsık, D. (2018). “The Geopolitical impact of Nord Stream 2”, Magyar Tudomanyos Akademia, Discussion Papers, 2-16.
• Şafak, E. (2007). Bir Vana Daha, Sabah Gazetesi Arşivi. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/safak/2007/11/18/bir_vana_daha 23.10.2022.
• Tepealtı, F. (2009). Boru Hatları Ulaşımı ve Potansiyelinin Türkiye’nin Siyasi Coğrafyası’ndaki Etkileri ve Önemi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ticaret Bakanlığı, (2022). Rusya Ülke Profili. https://ticaret.gov.tr/data/5ef4643b13b8767a5802184f/Rusya%20%C3%9Clke%20Profili-Ekim2022.pdf/ 28.07.2023
• TMMOB (2008). Türkiye'nin Doğal Gaz Temin ve Tüketim Politikalarının Değerlendirilmesi Raporu: 2008 yılı. Ankara: Türkiye Makine Mühendisleri Odası, Ankamat Matbaacılık.
• Uluatam E. (2010a). Nabucco Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Sürecinin Neresindeyiz?,Doğal gaz Piyasasında Yeni Dengeler. TOBB Ekonomik Forumu Dergisi, 2010(199), 66-69.
• Uluatam E. (2010b). Avrupa Doğal gaz Piyasasında Yeni Dengeler. TOBB Ekonomik Forumu Dergisi, 2010(200), 62-67.
• Varol, S. (2019). Avrasya Güç Mücadelesinde Enerji: Türkiye’nin Enerji Merkezi Olma Hedefi ve Tanap. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Wikimedia (2015). Rusya’dan Avrupa’ya ulaşan doğal gaz boru hatları. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Major_russian_gas_pipelines_to_europe.png 22.10.2022
• Yorgancıoğlu Ç. (2015), “Güney Akım Projesinin İptal Nedenleri Üzerine”. http://politikaakademisi.org/2015/01/19/guney-akim-projesinin-iptal-nedenleri-uzerine/ 01.01.2022. Yorkan, A. (2009). AB’nin Enerji Politikası ve Türkiye’ye Etkileri. Bilge Strateji, 1(1), 24-39.