Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerine Başvuran Kişilerin Hizmetleri Kullanım Durumları ve Sağlık Algılarının Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 12, 24.03.2025

Özgün Soy , Muhammet Ali Bölükbaş , İnci Arıkan

https://doi.org/10.71445/umbd.1565872

Öz

Bu çalışmanın amacı Kütahya ilindeki birinci basamak sağlık hizmetlerine başvuran kişilerin hizmetleri kullanım durumlarının tespit edilmesi ve sağlık algıları ile ilişkisinin değerlendirilmesidir. Bu çalışma 15 Ağustos-30 Eylül 2024 tarihleri arasında yapılmış kesitsel bir çalışmadır. Çalışmanın evrenini Kütahya ili Merkez ilçede bulunan 5 Aile Sağlığı Merkezi’ne (ASM) başvuran 18 yaş ve üstü kişiler oluşturmuştur. İstatistiksel anlamlılık için p<0,05 düzeyi kabul edilmiştir. Çalışmaya 164’ü (%37,7) erkek, 271’i (%62,3) kadın, 214 kişi (%49,5) 39 yaş altında olmak üzere 435 kişi katılmıştır. Katılımcıların Sağlık Algısı Ölçeğinden aldıkları puan ortalaması 49,63 ± 7,67 bulunmuştur. 39 yaş ve altı kişilerin, lisans ve üstü mezun olanların, 5 yaş altı çocuğu olanların ve kronik hastalığı olmayanların Sağlık Algısı Ölçeği puanları daha yüksek bulunmuştur. Katılımcıların hasta olduklarında ilk başvuru yeri ile cinsiyet ve yaş arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre genç erişkinlerin sağlık algısı daha yüksek olmasına karşın birinci basamak sağlık hizmetlerini daha az kullandıkları bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Birinci basamak sağlık hizmetleri, Sağlık algısı, Sağlık hizmeti kullanımı

Etik Beyan

Çalışma Helsinki Bildirgesinin ilkelerine uygun olarak yapılmış olup, KSBÜ Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından onaylanmıştır (2024/10-15).

Destekleyen Kurum

Yoktur

Teşekkür

Yoktur

Evaluation of Service Usage Status and Health Perceptions of People Applying to Primary Health Care Services

Öz

The aim of this study is to determine the service usage status of people applying to primary health care services in Kütahya and to evaluate its relationship with their health perceptions. This is a cross-sectional study conducted between August 15 and September 30, 2024. The population of the study consisted of people aged 18 and over who applied to 5 Family Medicine Centers located in the central district of Kütahya province. For statistical significance, p<0.05 level was accepted. Of the 435 people who participated in the study, 164 (37.7%) were male, 271 (62.3%) were female, and 214 (49.5%) were 39 years of age or younger. The average score of the participants on The Perception of Health Scale was 49.63 ± 7.67. The Perception of Health Scale scores were found to be higher in people aged 39 and under, those who graduated from university or above, those who have children under the age of 5, and those who do not have chronic diseases. A statistically significant difference was found between the place where the participants first applied when they became ill and their gender and age. According to the study results, although young adults have a higher health perception, they use primary health care services less.

Anahtar Kelimeler

Primary Health Care Services, Health Perception, Healthcare Use

Kaynakça

• Ardey, R., & Ardey, R. (2015). Patient Perceptions and Expectations From Primary Health-care Providers in India. Journal of Family Medicine and Primary Care, 4(1), 53–63.
• Aycan, S., Uğraş Dikmen, A., Güven, E. A., Kahraman, A. T., & Büyükdemirci, E. (2017). Ankara’da Bazı Ai̇le Sağlığı Merkezleri̇ne Başvuran 18 Yaş Üstü Ki̇şi̇leri̇n Toplum Sağlığı Merkezleri̇ Hakkında Bi̇lgi̇ Tutum Ve Memnuni̇yeti̇. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 2(2), 1–11.
• Ayhan Başer, D., Kahveci, R., Koç, M., Kasım, İ., Şencan, İ., & Özkara, A. (2015). Etkin Sağlık Sistemleri İçin Güçlü Birinci Basamak. Ankara Medical Journal, 15(1).
• Chang, C. W., Tseng, T. H., & Woodside, A. G. (2013). Configural algorithms of patient satisfaction, participation in diagnostics, and treatment decisions’ influences on hospital loyalty. Journal of Services Marketing, 27(2), 91-103.
• Del Sueldo, M., Martell-Claros, N., Abad-Cardiel, M., Zilberman, J. M., Marchegiani, R., & Fernández-Pérez, C. (2018). Health perception in menopausal women. International Journal of Women’s Health, (10), 655-661.
• Diamond, J. J., Becker, J. A., Arenson, C. A., Chambers, C. V., & Rosenthal, M. P. (2007). Development of a scale to measure adults’ perceptions of health: Preliminary findings. Journal of Community Psychology, 35(5), 557-561.
• Durmuş, H., Timur, A., Yıldız, S., & Çetinkaya, F. (2018). The satisfaction of the people about Family Medicine who admitted to outpatient clinics of Erciyes University Hospital. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 22(1), 2–11.
• Figueira, M. C. S., Silva, W. P., & Silva, E. M. (2018). Integrative literature review: access to primary healthcare services. Revista Brasileira de Enfermagem, 71(3), 1178-1188.
• Fitzpatrick, K., Sehgal, A., Montesanti, S., Pianarosa, E., Barnabe, C., Heyd, A., Kleissen, T., & Crowshoe, L. (2023). Examining the role of Indigenous primary healthcare across the globe in supporting populations during public health crises. Global Public Health, 18(1), 2049845.
• Gül, İ., & Yeşiltaş, A. (2022). Mental wellbeing and perception of health in the era of COVID‐19 pandemic: A cross‐sectional study in the general population. Perspectives in Psychiatric Care, 58(1), 97-107.
• Höhn, A., Gampe, J., Lindahl-Jacobsen, R., Christensen, K., & Oksuyzan, A. (2020). Do men avoid seeking medical advice? A register-based analysis of gender-specific changes in primary healthcare use after first hospitalization at ages 60+ in Denmark. Journal of Epidemiology and Community Health, 74(7), 573-579.
• Johansen, A. S., Vracko, P., & West, R. (2020). The evolution of community-based primary health care, Slovenia. Bulletin of the World Health Organization, 98(5), 353-359.
• Kadıoğlu, H., & Yıldız, A. (2012). Validity and Reliability of Turkish Version of Perception of Health Scale. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 32(1), 47-53.
• Kolaç, N., Balcı, A.S., Şişman, F.N., Ataçer, B.E., & Dinçer, S. (2018). Health perception and healthy lifestyle behaviors in factory workers. Medical Journal of Bakirkoy, 14(3), 267–274.
• Kurt, A. Ö., & Şaşmaz, T. (2012). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi: 1961-2003. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi Ve Folklorik Tıp Dergisi, 2(1), 21–30.
• Leite, A., Ramires, A., Moura, A., Souto, T., & Maroco, J. (2019). Psychological well-being and health perception: predictors for past, present and future. Archives of Clinical Psychiatry, 46(3), 53–60.
• Metintaş, M. Y., & Metintas, S. (2023). Doktor Refik Saydam’ın Sağlık Bakanlığı Dönemi Hizmetlerine Genel Bir Bakış. Osmangazi Tıp Dergisi, (özel), 23–40.
• Oral, B., & Cetinkaya, F. (2020). Health perceptions and healthy lifestyle behaviors of Erciyes University students. Medicine Science International Medical Journal, 9(4), 829.
• Ozcan, F., Elbi, H., & Sevim, S. (2022). Huzurevlerinde Yaşayan Bireyler Aile Hekimliği Uygulaması Hakkında Ne Kadar Bilgi Sahibi? Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(2), 216-221.
• Özişli, Ö. (2023). Akılcı İlaç Kullanımı ve Sağlık Algısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Saha Çalışması. International Journal of Social Humanities Sciences Research (JSHSR), 10(94), 981-986.
• Renner, B., Gamp, M., Schmälzle, R., & Schupp, H. T. (2015). Health Risk Perception. In International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (pp. 702–709).
• Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2023 Haber Bülteni. (2024). T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/49429/0/haber-bulteni-2023-30092024pdf. Accessed Ekim 3, 2024.
• Sağlıklı Hayat Merkezi Rehberi. (2018). T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Yayinlarimiz/Rehberler/SAGLIKLI_HAYAT_MERKEZLERI_REHBERI.pdf. Accessed Aralık 13, 2024.
• Santo, L., & Kang, K. (2023). National Hospital Ambulatory Medical Care Survey: 2019 National Summary Tables. National Center for Health Statistics (U.S.). https://stacks.cdc.gov/view/cdc/123251 Accessed Aralık 13, 2024.
• Szwarcwald, C. L., Damacena, G. N., de Souza Júnior, P. R., de Almeida, W.daS., de Lima, L. T., Malta, D. C., Stopa, S. R., Vieira, M. L., & Pereira, C. A. (2015). Determinants of self-rated health and the influence of healthy behaviors: results from the National Health Survey, 2013. Revista brasileira de epidemiologia = Brazilian journal of epidemiology, 18 Suppl 2, 33–44.
• Şen Karakoyunlu, S., & Kılıç Öztürk, Y. (2020). Sağlık algısı ile kanser taraması farkındalığı arasındaki ilişki. Türk Aile Hek Derg, 24(4), 175–183.
• Thompson, A. E., Anisimowicz, Y., Miedema, B., Hogg, W., Wodchis, W. P., & Aubrey-Bassler, K. (2016). The influence of gender and other patient characteristics on health care-seeking behaviour: a QUALICOPC study. BMC Family Practice, 17(1), 38.
• Ünüvar, B., & Acar, F. (2020). Sağlıklı Hayat Merkezine Başvuran Hastaların Tercih Sebeplerinin Araştırılması: Karaman Örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi Ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(2), 317-327.
• Vogel, J. A., Rising, K. L., Jones, J., Bowden, M. L., Ginde, A. A., & Havranek, E. P. (2019). Reasons Patients Choose the Emergency Department over Primary Care: a Qualitative Metasynthesis. Journal of General Internal Medicine, 34(11), 261-269.
• Yaman, Z., & Atalay, H. N. (2020). Bireylerin Sağlık Algısının Sağlık Arama Davranışı İle İlişkisinin İncelenmesi. The Journal of International Educational Sciences, 25(25), 189-202.
• Yiğitalp, G., Bayram Değer, V., & Çifçi, S. (2021). Health literacy, health perception and related factors among different ethnic groups: a cross-sectional study in southeastern Turkey. BMC Public Health, 21(1), 1109.