Postmodern Dinsellikler

Yıl 2023, , 241 - 260, 31.12.2023

Mustafa Tekin

https://doi.org/10.54122/umde.1379969

Öz

Postmodernliğe evrilen bir dünyanın içinde yaşamaktayız. Modernlikle iç içe olmakla birlikte postmodernliğin birçok tezahürleri bu dönemde izlenebilmektedir. Modernlik dine yönelik daha katı tutumlar takınmıştı. Bu durum bir yandan dinlerin varlıklarını modern söylem üzerinden sürdürebilecekleri, diğer yandan dinin kamusallıktan arındırılması gibi uygulamalarla geçen yüzyılda kendisi göstermişti. Her bakımdan eleştirilere maruz kalan modernliğin yara alan unsurları postmodern mentalite ile çözülmeye çalışılmaktadır. Postmodernlik eski totaliter tutumlara son vermekle birlikte, dini seküler biçimde algılamaya devam etmekte ve daha da ötede dinin kendi özgünlüğü ve tabiatını tahrip ederek yoluna devam etmektedir. Bu aslında dinin içini boşaltmak şeklinde tanımlanabilir. Bu makale, postmodern yaklaşımın nasıl bir dinsellik öngördüğünü örneklerle analiz etmeyi hedeflemektedir. İtikat, ibadet ve gündelik hayatta postmodernliğin nasıl bir dinsellik formu oluşturduğu ele alınmaktadır. Modernitenin hâkim olduğu geçen yüzyıldaki dine daha sert yaklaşımlara göre dine yönelik tutum postmodern dönemde daha esnek hale gelmekle birlikte dinin eski otoritesini ve bütünlüğünü kaybettiği gözlemlenmektedir. Bu bağlamda Tanrı-insan ilişkisi de değişmiş görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Postmodernizm, Din, İslam, Öznellik, Dini tecrübe.

Postmodern Religiosities

Öz

We live in a world evolving into postmodernity. Although it is intertwined with modernity, many manifestations of postmodernity can be observed in this period. Modernity took more rigid attitudes towards religion. This situation showed itself in the last century with practices such as the ability of religions. To continue their excistence through modern discourse on the one hand, and removing religion from the public sphere on the other. Elements of modernity, which has been criticized in all respects, are tried to be resolved with the postmodern mentality. Although postmodernity puts an end to the old totalitarian attitudes, it continues to perveive religion in a secular way and furthermore continues on its way by destroying the originality and nature of religion. In fact, this can be defined is emptying religion. This article aims to analyze with examples what kind of religiosity the postmoddrn approach envisages. It is discussed how postmodernity creats a form of religiosity in creed, worship and daily life. Although the attitude towards religion becomes more flexible in the postmodern period, it is observed that religion has lost its former aouthority and integrity. In this context, the God-Human relationship also seems to have changed.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Postmodernism, Religion, İslâm, Subjectivity, Religious Experience.

Kaynakça

• Anderson, Pamela Sue. “Postmodernizm ve Din”. çev. M. Erkan-A. Utku. Postmodern Düşüncenin Eleştirel Sözlüğü. ed. Stuart Sim. 59-66. Ankara: Ebabil Yayınları, 2006.
• Atay, Tayfun. Din Hayattan Çıkar-Antropolojik Denemeler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2009.
• Baudrillard, Jean. Simulakrlar ve Simülasyon. çev. Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 3. Basım, 2005.
• Best, Steven-Kellner, Douglas. Postmodern Teori-Eleştirel Soruşturmalar. çev. M. Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Connor, Steven. Post-modernist Kültür-Çağdaş Olanın Kuramlarına Bir Giriş. çev. Doğan Şahiner. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Eagleton, Terry. Postmodernizmin Yanılsamaları. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
• Featherstone, Mike. Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. çev. Mehmet Küçük. İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 1996.
• Glock, Charles Y. “Dindarlığın Boyutları Üzerine”. çev. M. Emin Köktaş. Din Sosyolojisi. ed. Y. Aktay-M.E.Köktaş. 252-274. Ankara: Vadi Yayınları, 2. Basım, 1998.
• Hanefi, Hasan. “Teoloji mi Antropoloji mi?”. çev. M. Sait Yazıcıoğlu. A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (1979), 505- 531.
• Harvey, David. Postmodernliğin Durumu. çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları, 2. Basım, 1999.
• Hollinger, Robert. Postmodernizm ve Sosyal Bilimler-Tematik Bir Yaklaşım. çev. Ahmet Cevizci. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2005.
• Kellner, Doglas. “Toplumsal Teori Olarak Postmodernizm: Bazı Meydan Okumalar ve Sorunlar”. çev. Mehmet Küçük. Postmodernite Versus Postmodernite. ed. Mehmet Küçük. 227-258. Ankara: Vadi Yayınları, 3. Basım, 2000.
• Lyon, David. “Din ve Postmodern: Eski Problemler, Yeni İhtimaller”. çev. Mustafa Tekin. Bilimname 20/1 (2011), 209-228.
• Marie Rosenau, Paule. Post-Modernizm ve Toplumbilimleri-İçe-bakışlar, İçeri-dalışlar, İçerisaldırılar, Çev. Tuncay Birkan, 2. Basım, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları, 2004.
• Sarıbay, Ali Yaşar. Postmodernite, Sivil Toplum ve İslâm. İstanbul, İletişim Yayınları, 2. Basım, 1995.
• Smart, Barry. “Postmodern Toplum Teorisi”. çev. Mehmet Küçük. Postmodernite Versus Postmodernite. 317-366. Ankara: Vadi Yayınları, 3. Basım, 2000.
• Şebusteri, M. Muhammed. Hermenötik, Kur’ân ve Sünnet. çev. Abuzer Dişkaya. İstanbul: Mana Yayınları, 2012.
• Şebusteri, M. Müctehid. İman ve Özgürlük. çev. Abuzer Dişkaya. İstanbul: Mana Yayınları, 2011.
• Şebusteri, M. Müctehid. Resmi Dini Söylemin Eleştirisi. çev. Abuzer Dişkaya. İstanbul: Mana Yayınları, t.y.
• Tekin, Mustafa. “İlahiyatın İnsan Krizi”. Yetkin Düşünce 2/6 (Haziran 2019), 7-26.
• Tekin, Mustafa. “İslam’ın Postmodern İmkanı”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (Kasım 2000), 561-575.
• Tekin, Mustafa. “Muhammed Müctehid Şebusteri”. Muhafazakar Düşünce 13/50 (Nisan 2017) 127-150.
• Tekin, Mustafa. “Postmodernizmin ‘Din’ Sorunu”. Milel ve Nihal 12/2 (Temmuz 2015), 7-24.
• Tekin, Mustafa. “Tanrı İmgesi Üzerine Mustafa Tekin ile Bir Söyleşi”. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi 4/8-9 (2016), 121-129.
• Turan, Müslüm. Postmodern Teori. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2011.
• Walsch, M. Donald. Yarının Tanrısı. çev. Ebru Sürmeli. İstanbul: Goa Yayınları, 2008.
• Watson, Nigel. “Postmodernizm ve Yaşam Tarzları”. çev. M. Erkan-A. Utku. Postmodern Düşüncenin Eleştirel Sözlüğü. Ankara: Ebabil Yayınları, 2006.
• Wolf-Gazo, Ernest. “Postmodernizmin Aydınlanma’yı Eleştirisi”. çev. Şefik Deniz. İslâmi Araştırmalar 6/1 (1992), 1-16.