Admiral of Saladin: Husam Ad-Din Lu’lu

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 62 - 80, 31.07.2022

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.54122/umde.1117252

Cited By: 1

Öz

The great personalities of history have also achieved success with the talented administrators, commanders and scientists around them and immortalized their names. Saladdin Ayyubi, who gained a rightful reputation in the East and West as one of the greatest leaders of the Middle Ages by taking back Jerusalem from the Crusaders in 1187, is one of these leaders. It is necessary to look for the successes of Saladin, who realized his victories and important works with his astute and loyal men around him. Along with Jewish and Christian physicians, his converting commanders contributed greatly to his success. Husam ad-Din Lu’lu, who is of Armenian origin, is one of them. This talented admiral, who was Saladin’s eyes and ears on the seas, was one of the actors of the Crusaders’ failure to capture this place for a long time, with the vital supplies and materials he brought to the city during the defense of Akkâ, which was very important for Saladin. The admiral of Saladin, who also did very important works for the social life of Egypt, made a name for himself with his generosity and the social facilities he had built, and succeeded in becoming one of the unforgettable. One of his greatest achievements was to punish the Crusaders who threatened Mecca and Madina with the portable ships they built by landing in the Red Sea when Saladin was not in Egypt and ensuring the safety of the holy places.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Husam ad-Din, Saladin, Navy, Ship, Crusaders

Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin Amirali: Hüsameddin Lü’lü

Öz

Tarihin yetiştirdiği büyük şahsiyetler, aynı zamanda çevrelerindeki yetenekli idareci, kumandan ve bilim insanları ile de başarıyı elde edip isimlerini ölümsüzleştirmişlerdir. 1187’de Kudüs’ü Haçlılardan geri alarak Orta Çağ’ın en büyük liderlerinden birisi olarak Doğu ve Batı’da haklı bir üne kavuşan Selâhaddîn Eyyûbî de bu liderlerden birisidir. Kazandığı zaferleri ve gerçekleştirdiği önemli işleri etrafındaki dirayetli ve sadık adamları ile elde eden Selâhaddîn’in başarılarını burada da aramak gerekir. Yahudi ve Hıristiyan hekimleri yanında ihtidâ eden kumandanları, onun başarılarına büyük katkı sağlamışlardır. Selâhaddîn’in Ermeni asıllı olan amirali Hüsameddin Lü’lü de bunların en seçkinlerindendir. Selâhaddîn’in denizlerde gözü kulağı olan bu yetenekli amiral, onun için oldukça önem arz eden Akkâ müdafaası esnasında şehre getirdiği hayati değeri haiz erzak ve malzemelerle Haçlıların bu şehri uzun süre ele geçirememelerinin aktörlerinden birisi olmuştur. Mısır’ın sosyal hayatı için de oldukça önemli işler yapan Selâhaddîn’in amirali, cömertliği ve yaptırdığı sosyal tesisler ile kendisinden bahsettirmiş, unutulmazlar arasına girmeyi başarmıştır. Onun en büyük başarılarından birisi de Selâhaddîn’in Mısır’da olmadığı bir zamanda Kızıldeniz’e inerek yaptıkları portatif gemilerle, Mekke ve Medine’yi de tehdit eden Haçlıları cezalandırıp kutsal mekânların güvenliğini sağlaması olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Hüsameddin, Selâhaddîn, Donanma, Gemi, Haçlılar

Kaynakça

• Abu’l-Farac, Gregory. Abu’l-Farac Târihi. çev. Ö. Rıza Doğrul. Ankara: TTK Yayınları, 1950.
• Abulafia, David. “The Role of Trade in Muslim-Christian Contact during the Middle Ages”. The Arab Influence in Medieval Europe. 1-24. ed. Dionisius A. Agius and Richard Hitchcock. Reading, UK: Ithaca, 1994.
• Agius, Dionisius A. – Murray, Alan V. “Red Sea”. Crusades an Ancyclopedia. 1021-1023. ed. Alan V. Murray. California: Santa Barbara, 2006.
• Albert of Aachen. Historia Ierosolimitane, History of the Journey to Jerusalem. çev. Susan B. Edgington. Oxford: Clarendon Press, 2007.
• Asbridge, Thomas. Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1991.
• Ayaz, Fatih Yahya. Türk Memlükler Döneminde Saray Ağalığı Üstâdârlık (1250-1382). İstanbul: MÜİF Yayınları, 2008.
• Azîmî. Azîmî Tarihi. çev. Ali Sevim. Ankara: TTK Yayınları, 2006.
• Bilge, Mustafa L. “Akabe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/209-210. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Cahen, Claude. La Syrie du Nord a l’Epoque des Croisades et la Principaute Franque d’Antioche. Paris: Geuthner, 1940.
• Champdor, Albert. Saladin - Le plus pur Heros de I'Islam. Paris: Editions Albin Michel, 1956.
• Cobb, Paul M. Müslümanların Gözüyle Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2018.
• Çağrıcı, Mustafa. “Fil Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/69-70. İstanbul: TDV yayınları, 1996.
• Dante. İlâhi Komedya: Cehennem, Araf, Cennet. çev. Feridun Timur. Ankara: Maarif Vekâleti, 1955.
• Duggan, T. M. P. “Dirty Wars, The World is a Battlefield”. Journal of Book Notices, Reviews and Translations. 2/107-132. ed. J. Scahill. London: Libri, 2016.
• Ebû Şâme. er-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn. thk. İbrahim ez-Zeybek. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
• Ebü’l-Fidâ. el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer. Kahire: Matbaatu’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, ts.
• Ernoul. Ernoul Kroniği, Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Ahmet Deniz Altunbaş. İstanbul: Kronik Kitap, 2019.
• Fulcherius Carnotensis. Fulcher of Chartres, A History of the Expedition to Jerusalem 1095-1127. çev. F. Rita Ryan. Konoxville: University of Tennessee Press, 1969.
• Gehman, Henry S. “Maimonides and Islam”. The Moslem World, 25/4 (1935), 375-386.
• Gibb, Hamilton A. R. The Life of Saladin. London: Oxford University Press, 1973.
• Gidden, H. W. “Ayla”, Encyclopedia of Islam. 1/783-784. Leiden: E. J. Brill, 1954.
• Hamîdullah, Muhammed. el-Vesâikü’s-Siyâsiyye. Beyrut: y. y., 1405/1985.
• Hamidullah, Muhammed. Le Saint Coran. Paris: Le Club Français du Livre, 1989.
• Hamilton, Bernard. “Reynald of Châtillon (d. 1187)”. Crusades an Ancyclopedia. 1027. ed. Alan V. Murray. California: Santa Barbara, 2006.
• Heyd, W. Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. çev. Enver Ziya Karal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi, 2000.
• Hillenbrand, Carole. “The Imprisonment of Reynald of Châtillon”. Texts, Documents and Artefacts: Islamic Studies in Honour of D. S. Richards. 79-101. ed. Chase F. Robinson. Leiden: E. J. Brill, 2003.
• Hillenbrand, Carole. Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. çev. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• Hitti, Philip K. Siyâsî ve Kültürel İslâm Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1980.
• Holt, P. M. Haçlı Devletleri ve Komşuları. çev. Tanju Akad. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007.
• Isfahânî, İmâdüddin Kâtib, Berku’ş-Şâmî. thk. Fâlih Hüseyin. Amman: Müessesetü Abdülhamid Şevmân, 1987.
• Isfahanî, İmâdüddin Kâtib. el-Fethu’l-Kussi fî Fethi’l-Kudsî, Hurûbu Selâhaddîn ve Fethu’l-Beytilmakdis. b. y., Dâru’l-manâr 2004.
• İbn Cübeyr. Endülüs’ten Kutsal Topraklara. çev. İsmail Güler. İstanbul: Selenge Yayınları, 2003.
• İbn Dokmak. Nüzhetü’l-Enâm fî Târihi’l-İslâm. thk. Dr. Semîr Tabbâre. Beyrut: y. y, 1999.
• İbn Ebî Usaybia. Uyûnü’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etıbbâ. thk. Nizâr Rızâ. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hayât, 1965.
• İbn Haldun. Kitâbü’l-İber ve Dîvânu Mübtede’ ve’l-Haber fî Tarîhi’l-Arab ve’l-Berber ve Âsirihim min Zevi’ş-Şe’ni’l-Ekber. thk. Halil Şahâde. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1985.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sadr, 1900-1904.
• İbn İyâs. Bedâiü’z-Zühûr fî Vekâyiu’d-Duhûr, Yavuzun Mısırı Fethi ve Mısırda Osmanlı İdaresi. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2018.
• İbn Kesir. el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Ahmed Abdülvehhâb Fetîh. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1413/1992.
• İbn Nukta. et-Taḳyîd li-Ma’rifeti Ruvâti’s-Sünen ve’l-Esânîd. nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût. Beyrut: y. y., 1408/1988.
• İbn Şeddâd. el-A’lâku’l-Hatîre fî Zikri Ümerâi’ş-Şâm ve’l-Cezîre. b. y., y. y., ts.
• İbn Şeddâd. en-Nevâdiru’s-Sultâniyye fî Mehâsini’l-Yûsufiyye. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl. Kahire: Müessesetü’l-Hendâvî, 1994.
• İbn Tağrîberdî. en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısr ve’l-Kahire. nşr: M. Hüseyin Şemseddin. Beyrut: Vezâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1992.
• İbn Vâsıl. Müferricü’l-Kurûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl vd. Kahire: el-Matbaatu’l-Emîriyye, 1377/1957.
• İbnü’l-Adîm. Zübdetü’l-Haleb fî Târîhi Haleb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
• İbnü’l-Adîm. Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. by: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Esir. el-Kâmil fi’t-Tarih. tsh. Muhammed Yusuf ed-Dekkâk. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1407/1987.
• İbnü’l-Kalânisî. Şam Tarihine Zeyl, I. Ve II. Haçlı Seferleri Dönemi. çev. Onur Özatağ. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Jacoby, David. “The Trade of Crusader Acre in the Levantine Context: An Overview”. Archivio Storico del Sannio, 3 (1998), 103-120.
• Kalkaşendî. Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l-İnşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• Karakuş, Nadir. Nureddin Zengî. İstanbul: Ensar Yayınları, 2021.
• Karan, Cuma& Sarı, Ufuk. “III. Haçlı Seferi’nde Alman Komutan Kont “III. Ludwig von Thürigen” ve Bu Konuda Yazılmış Eski Manzum Almanca Bir Vekâyi’nâme”. Selâhaddîn Eyyûbî ve Dönemi. ed. Abdulhalim Oflaz. 642-657. İstanbul: Hiper Yayınları, 2019.
• Kedar, Benjamin Z. “A Western Survey of Saladin’s Forces at the Siege of Acre”. Montjoie: Studies in Crusade History in Honour of Hans Eberhard Mayer. 112-122. ed. Benjamin Z. Kedar, Jonathan Riley- Smith, and Rudolf Hiestand. Aldershot, UK: Variorum, 1997.
• Kedar, Benjamin Z. “Latins and Oriental Christians in the Frankish Levant, 1099–1291”. Sharing the Sacred: Religious Contacts and Conflicts in the Holy Land,First–Fifteenth Centuries CE. 209-222. ed. Arieh Kofsky-Guy G. Stroumsa. Jerusalem: Yad Izhak Ben Zvi Institute, 1998.
• Kedar, Benjamin Z. The Franks in the Levant, 11th to 14th Centuries. Aldershot, UK: Variorum, 1993.
• Lamb, Harold. Selâhaddîn Eyyûbî ve Haçlılar. çev. Sinem Ceviz. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, 2017.
• Lane-Pool, Stanley. Saladin and the Fall of the Jerusalem. London: Independently Published, 1898.
• Latin Dictionary. Great Britain: Collins Clear Type Press, 1990.
• Lyons, M. Cameron& Jackson, D.E.P. Selahaddin Kutsal Savaşın Politikaları. çev. Zehra Savan. İstanbul: Pınar Yayınları, 2006.
• Maalouf, Amin. Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri. çev. M. A. Kılıçbay. İstanbul: Telos Yayıncılık, 1997.
• Madden, Thomas F. The Concise History the Crusades. New York: Rowman & Littlefield, 2014.
• Makrizî. el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hıtât ve’l-Asâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,1418.
• Makrizî. es-Sülûk li Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1418/1997.
• Makrizî. İttiazu’l-Hunefâ bi Ahbâri’l-Eimmeti’l-Fâtımiyyîn el-Hulefâ. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl. Kahire: el-Meclisü’l-A’lâ li Şuûni’l-İslâmiyye, ts.
• Man, John. Saladin: The Life, the Legend and the Islamic Empire. London: Corgi Books 2016.
• Nicholson, Robert L. Tancred: A Study of His Career and Work in Their Relation to the First Crusade and the Establishment of the Latin States in Syria and Palestine. Chicago: University of Chicago Press, 1940.
• Nicolle, David. Hattin 1187, Saladin’s Greatest Victory. Oxford: Osprey, 1993.
• Ömerî, İbn Fazlullah. Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr. nşr. Fuat Sezgin. Frankfurt: Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, 1408/1988.
• Özbaran, Salih. The Ottoman Response to European Expansion: Studies on Ottoman-Portuguese Relations in the Indian Ocean and Ottoman Administration in the Arab Lands During the Sixteenth Century. İstanbul: The Isis Press, 1994.
• Paine, Mike. Haçlı Seferleri. çev. Cumhur Atay. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2011.
• Raphael, Kate. Muslim Fortresses in the Levant: Between Crusaders and Mongols. London: Routledge, 2011.
• Rogers, Randall. Latin Siege Warfare in the Twelfth Century. Oxford: Clarendon, 1992.
• Runciman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Basımevi, 1986.
• Safedî. Nüzhetü’l-Mâlik ve’l-Mülûk fî Muhtasarı Sîreti men vellâ Mısr ve’l-Mülûk. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmurî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1424/2003.
• Scott, Sir Walter. The Talisman. ed. J. B. Ellis. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2009.
• Sevim, Ali. Suriye-Filistin Selçukluları Tarihi. Ankara: TTK Yayınları, 1989.
• Sevim, Ali. Ünlü Selçuklu Kumandanları, Afşin, Atsız, Artuk ve Aksungur. Ankara: TTK Yayınları, 1990.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârîhi’l-A’yân. thk. Muhammed Berekât vd. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013.
• Stevenson, W. B. The Crusaders İn The East. Cambridge: Cambridge University Press, 1907.
• Şeşen, Ramazan. Selâhaddîn Eyyûbî ve Devlet. İstanbul: Çağ Yayınları, 1987.
• Tariq Ali. The Book of Saladin. London: Verso, 1998.
• Tibbetts, G. R. Arab Navigation in the Indian Ocean before the Coming of the Portuguese. London: Royal Asiatic Society, 1971.
• Ullmann, M. Die Medizin in Islam. Leiden: E. J. Brill, 1970.
• Urfalı Mateos. Urfalı Mateos Vekayi-nâmesî (952-1136) ve Papaz Grîgor’un Zeyli (1136-1162). çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: TTK Basımevi, 2000.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Ankara: TTK Yayınları, 1941.
• William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. çev. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey. New York: Colombia Universty Press, 1943.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Büldân. thk. Ferîd Abdülazîz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1410/1990.
• Zehebî. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd. b. y., Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.