AZERBAYCAN’DA İLK NOTALI HALK ÇALGILARI ORKESTRASI

Yıl 2021, Sayı: 5, 16 - 20, 30.12.2021

Hamid Sultanov Aynur Elhan Nayir

Öz

Ortak Türk kültüründen gelen Azerbaycan müzik kültürü, kendine özgün ve kadim tarihe sahiptir. Azerbaycan müziğinin muğam – makam, âşık musikisi, halk müziği, dini musiki gibi geleneksel türlerinin yanında yüksek icracılık sanatı ve büyük teknik imkânlara sahip olan enstrümantal müziği ve buna bağlı olan geleneksel yaylı, üflemeli, vurmalı çalgıları da mevcuttur.
Enstrumantal müziğin temelleri, 20. yy’ın başlarında Şuşa’da (Karabağ) ve Bakü’de yapılan “Şark konserleri”nde 12 kişilik topluluktan oluşan küçük halk çalgıları ansamblları ile atılır. 1917 yılı devriminden sonra Azerbaycan’da “Müzik aletlerinin millileştirilmesi” kanunu yürürlüğe girer, bu kanuna göre ülke arazisinde mevcut olan tüm çalgılar devlet mülkiyeti olarak ilan edilir. Halk çalgı aletleri orkestrası da bu dönemde oluşur. 1920’li yıllarda ortaya çıkan ve Azerbaycan Devlet Filarmonisine bağlı olan ilk Halk Çalgıları Orkestrası Azerbaycan halk türküleri, tesnif, reng ve oyun havalarından oluşan repertuvara sahip olarak, müzikal hafızaya dayalı, notasız (partitürsüz) icra yapmaktaydı. 1932 yılın Ocak ayında ünlü Azerbaycan bestecisi, yazar ve müzikoloğu Üzeyir Hacıbeyli’nin ve diğer ünlü besteci Müslüm Magomayev’in çabalarıyla ilk “Notalı Halk Çalgı Aletleri Orkestrası” oluşturulur.
Bu çalışmada, Azerbaycan’da notasyon sistemine bağlı olan ilk halk çalgı aletleri orkestrasının oluşumu, tarihi gelişimi ve günümüzdeki durumu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan halk çalgıları, Orkestra, Notasyon

THE FIRST NOTATION FOLK INSTRUMENTS ORCHESTRA IN AZERBAYJAN

Öz

Azerbaijani music culture, which is one of the branches of Turkish culture, has a unique and ancient history. In addition to the traditional types of Azerbaijani music such as mugham - maqam, ashiqs, folk music, religious music, there are also many stringed, wind and percussion instruments with high performance art and great technical possibilities.
The meeting of the performing art- which was made with the “meşk” (model teaching –practice teaching) system based on the master-apprentice relationship, and which has become a tradition for centuries- with the notation system emerged on different dates in each country. The notation system which is currently used in Azerbaijani dates back to the years of 1816-1818 (Abbasova E. Gasımov K. - 1970). Before those years, the notation symbols which were different from the current notation system had been used in many countries as in Azerbaijani.
In this study, it is aimed to examine the technical features of the Azerbaijani folk instruments in the orchestra by revealing the formation, historical development and current situation of the first folk instrument orchestra connected to the notation system in Azerbaijan.

Anahtar Kelimeler

Folk enstruments, orchestra, notation

Kaynakça

• 1. Abbasova E., Gasımov K., (1970) Очерки музыкального искусства Советского Азербайджана 1920—1956, Баку.
• 2. Abdullazade E.A. (1996) Gedim ve Orta Esrlerin musigi medeniyyeti: tarihi – felsefi tehlili. Бакы, Гартал.
• 3. Abdullayeva S. (2002) Azerbaycan halk çalgı aletleri. Бакы, Адилолу.
• 4. Bunyadov Т. (1993) Asırlardan Asırlara Sesler. Бакы, Аз.Дювлят няшриаты.
• 5. Guliyev О. (1980), Аzerbaycan halk çalgı aletleri orkestri. Бакы, «Ишыг»
• 6. Hacıbeyli Ü. Eserleri. (1965), Бакы, АЕА-нын няшриййаты, 411 с.
• 7. Hacıbeyli Ü., (1926) Bakı, “Maarif ve medeniyyet” dergisi, Sayı 7. Say. 30