ISPARTA TÜRKÜLERİNİN EZGİ, RİTİM VE ŞİİR YAPISI BAKIMINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 5, 50 - 62, 30.12.2021

İbrahim Öz

Öz

Bu araştırmada TRT repertuarında bulunan 50 adet kırık hava türündeki Isparta türküsünün ezgi, ritim ve şiir yapısını analiz etmek ve yöre müziğinin karakteristik özelliklerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında Isparta iline ait 50 türkünün, ezgi, ritim ve şiir yapıları nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modeline göre ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Çalışma sonunda elde edilen veriler doküman analizi ile çözümlenmiştir. Yapılan incelemeler sonunda konu bakımından %76 oranında en yaygın aşk-sevda, hece ölçüsü olarak 7’li ve 11’li hece ölçüleri, nazım şekli olarak %68 oranında türkü türünün yaygın olduğu, türkülerin %54 oranında kavuştaklı olduğu ve %58 oranında nazım biriminin dörtlük olduğu görülmüştür. Isparta türkülerinde yoğun olarak %59 Hüseyni makam dizisi ve akraba makam dizileri (Gülizar ve Uşşak) görüldüğü, türkülerin en dar 6’lı ve en geniş 12’li ses aralığına sahip olduğuna ulaşılmıştır. Ölçü yapılarının ise %70 oranında yoğun olarak 9 zamanlı olduğu görülmüştür. İncelenen Isparta türkülerinin özellikle makam dizisi ve ritim yapısında Teke ve Zeybek müzik kültürünün etkili olduğuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Isparta, Türk Halk Müziği, Türkü, Ezgi, Makam, Ritim, Şiir

EXAMINATION OF ISPARTA FOLK SONGS IN TERMS OF MELODY, RHYTHM AND POETRY STRUCTURE

Öz

In this research, it is aimed to analyze the melody, rhythm and poetry structure of 50 pieces of kırık hava type Isparta folk songs in the TRT repertoire and to reveal the characteristic features of the local music. Within the scope of the study, the melody, rhythm and poetry structures of 50 folk songs belonging to the province of Isparta were examined in detail according to the case study model, which is one of the qualitative research methods. The data obtained at the end of the study were analyzed by document analysis. At the end of the examinations, the most common love-love is 76% in terms of subject, 7 and 11 syllable measures as syllable measure, folk songs are common at the rate of 68% as verse form, folk songs are conjunct at 54% and it has been observed that 58% of the folk songs are verse units. It has been reached that 59% Hüseyni makam scales and relative makam scales (Gülizar and Uşşak) are seen intensely in Isparta folk songs, and the folk songs have the narrowest 6 and the widest 12 voice range. On the other hand, it was observed that the measurement structures were 9-stroke intensively at the rate of 70%. It has been found that Teke and Zeybek music cultures are effective especially in the maqam scale and rhythm structure of the examined Isparta folk songs.

Anahtar Kelimeler

Isparta, Turkish Folk Music, Folk Song, Makam, Melody, Rhythm, Poetry

Kaynakça

• Akyıldız, S. G. (2016). Burdur yöresi Türk halk müziği ve özellikleri. (Doktora Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aman, F. (2012). Bronislaw Malinowski’nin kültür teorisi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(1), 135-151.
• Arslan, S. (2016). Tokat yöresi halk ezgilerinin müzikal analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Büyükyıldız, H.Z. (2015). Türk halk müziği: ulusal Türk müziği: kültür taşıyıcılığı, tarihi ve sınıflandırmaları. Arı Sanat Yayınları.
• Demir, Z. (1999). TRT repertuvarında Denizli türkülerinin makam- ayak, tür ve usul yönünden incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DİLÇİN, Cem (2013) . Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara
• Dünden Bugüne Antalya, (2012). Antalya: Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. Cilt-2, s. 370.
• Emnalar, A., (1998). Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. Ege Üniversitesi Basımevi: İzmir.
• Erdal, Y. K. (2013). Isparta’daki müzik faaliyetleri ve Ispartalı müzisyenler (Cumhuriyet sonrası. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Evsen, F. (2018). Antalya yöresi Türk halk müziği ezgilerinin müzikal-edebi analizi ve müzik eğitiminde kullanılabilirliğinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gökçe, E. (1982), Eğin Türküleri. Yaba Yayınları: 6, Ankara Isparta Milli Eğitim Müdürlüğü, (1998). Isparta’nın Folklorik Yapısı. Isparta: Altıntuğ Matbaası.
• Karagenç, M. (1999). TRT repertuvarında bulunan Kütahya türkülerinin makam-ayak, tür ve usul yönünden incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Merriam, S. B. (2018:40). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel yayıncılık.
• Özbek, M. (1975). Folklor ve türkülerimiz. Ötüken Neşriyat: İstanbul.
• Özer, L. (2015). Samsun yöresi Türk halk müziği ezgilerinin müzikal ve edebi yönden incelenmesine yönelik bir çalışma. (Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şenel, Ü. (2009) Nevşehir yöresi türkülerinin melodik yapı bakımından analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Şengül, M. (2004). TRT repertuvarında bulunan Erzurum türkülerinin makam-ayak, tür-biçim ve usul yönünden incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uludağ, E. (2009). Teke yöresi müzik kültüründe iki telli Kozağaç curası. (Yüksek Lisans Tezi), Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yalman, S. (2020). Türk halk müziğinde dem sesi ve halk çalgılarında kullanımına yönelik görüşler. (Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, A.,& Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, H. (2011). Türk halk müziği üzerine bir inceleme. Akademik Bakış Dergisi, 26(1).