Liderlik Yaklaşımlarının Sağlık Hizmetlerinde Kalite Üzerine Etkili Çalışan Davranışları ile İlişkisi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 248 - 257, 26.04.2022

Tuğba Güngör Ülkü Polat

Öz

Sağlık kurumunun bireyler tarafından tercih edilmesi, kurumun sektörde rekabet üstünlüğü elde etmesi ve gelecekte varlığını sürdürebilmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Bireylerin sağlık kurumu tercihini etkileyen en önemli parametrelerden biri ise kurumda sunulan hizmetin kalitesidir. Sektörde rekabet üstünlüğü elde etmek isteyen kurum yöneticilerinin, hizmet kalitesini etkileyebilecek konuların yönetimi ile ilgili stratejiler geliştirmesi gerekmektedir. Hizmet kalitesini etkileyen birçok faktör bulunmakla birlikte, kaliteyi doğrudan etkileyen faktörlerden biri de çalışan davranışlarıdır. Örgütsel bağlılığı ve motivasyonu yüksek, yaptığı işten doyum sağlayan çalışanların daha iyi performans sergiledikleri, sundukları hizmet kalitesinin bu değişkenlerden etkilendiği bildirilmektedir. Sağlık kurumu yöneticilerinin sergilediği liderlik davranışları, bir yandan hizmet kalitesinin iyileştirilmesi için ön koşul olan hata/olay bildirimlerinin yapılması noktasındaki eğilimleri şekillendirirken öte yandan çalışanların örgütsel bağlılık düzeyleri, motivasyonları, iş doyumları ve performanslarını da etkileyerek yine hizmet kalitesine dolaylı olarak etki etmektedir. Literatürde birçok liderlik tarzından bahsedilmekte, bazı liderlik davranışlarının çalışanları olumlu yönde etkilediği, bazılarının ise olumsuz yönde etkilediği bildirilmektedir. Bu derlemede, liderlik tarzlarının sağlık çalışanları üzerinde, dolayısıyla da sağlık hizmetlerinin kalitesi üzerindeki etkileri güncel literatür eşliğinde incelenmiş ve tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık hizmeti kalitesi, Liderlik, Hemşirelik

The Relationship of Leadership Approaches with Effective Employee Behaviors on Quality in Health Services

Öz

The preference of the health institution by individuals is of great importance in terms of obtaining a competitive advantage in the sector and maintaining its existence in the future. One of the most important parameters affecting individuals' choice of health institution is the quality of the service provided in the institution. Institutional managers who want to gain competitive advantage in the sector should develop strategies related to the management of issues that may affect service quality. Although there are many factors that affect service quality, one of the factors that directly affect quality is employee behavior. It is reported that employees with high organizational commitment and motivation, who are satisfied with their work, perform better, and the quality of service they provide is affected by these variables. The leadership behaviors exhibited by health institution managers, on the one hand, shape the trends in making error/incident notifications, which are a prerequisite for improving service quality, on the other hand, they also indirectly affect the service quality by affecting the organizational commitment levels, motivations, job satisfactions and performances of the employees. Many leadership styles are mentioned in the literature, and it is reported that some leadership behaviors affect employees positively, while others affect them negatively. In this review, the effects of leadership styles on health workers and therefore on the quality of health services are examined and discussed in the light of current literature.

Anahtar Kelimeler

Quality of healthcare, Leadership, Nursing

Kaynakça

• Abdelhafiz, I. M., Alloubani, A. M., & Almatari, M. (2016). Impact of leadership styles adopted by head nurses on job satisfaction: a comparative study between governmental and private hospitals in Jordan. J Nurs Manag, 24(3), 384–392. https://doi.org/10.1111/jonm.12333
• Akbiyik, A., & Korhan, E. A. (2017). Hasta Bakım Sonuçlarında Kilit Nokta: Hemşirelik Hizmetleri Yönetiminde Liderlik. Türkiye Klinikleri Dergisi, 9(3), 239-244.
• Akyurt, N., Alparslan, A. M., & Oktar, Ö. F. (2015). Sağlık Çalışanlarında Liderlik Tarzları-İş Tatmini-Örgütsel Bağlılık Modeli. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(13), 50-61.
• Altuntaş, S., Ünaldı Baydın, N., & Kardaş, A. (2022). Güdüleme ve iş doyumu. Tatar Baykal, Ü., Ercan Türkmen, E. (Ed.), Hemşirelikte Yönetim (ss 429-458). Akademi Basın ve Yayıncılık. Bayyurt, N., & Kılıç, C. H. (2017). Liderlik tarzının örgüt bağlılığına etkisi: bir hastane araştırması. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5(2), 1-13.
• Brewer, C. S., Kovner, C. T., Greene, W., Tukow-Shuser, M., & Djukic, M. (2012). Predictors of actual turnover in a national sample of newly licensed registered nurses employed in hospitals. J Adv Nurs, 68, 521-538. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2011.05753.x
• Çakınberk, A., & Demirel, E. T. (2010). Örgütsel bağlılığın belirleyicisi olarak liderlik: sağlık çalışanları örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 103-119.
• Demir, Ö., & Bağlıoğlu, A. (2017). Sağlık kurumlarında kurumsal imaj sürecinde lider yöneticilik. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1(2), 1-26.
• Demirel, S. (2017). Hastanelerde hizmetkâr liderliğin çalışanların iş tatminleri üzerine olan etkilerinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Duygulu, S. (2014). Önderlik. Tatar Baykal, Ü., Ercan Türkmen, E. (Ed.), Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi (ss 123- 144). Akademi Basın ve Yayıncılık.
• Duygulu, S., & Başaran Açıl, S. (2022). Önderlik (Güç, Otorite ve Etkileme). Tatar Baykal, Ü., Ercan Türkmen, E. (Ed.), Hemşirelikte Yönetim (ss 151-182). Akademi Basın ve Yayıncılık.
• Ekici, D. (2013). Sağlık hizmetinde toplam kalite yönetimi. Ankara: SİM Matbaacılık Ltd. Şti.
• Ekici, D. (2016). Sağlık hizmetinde yönetsel sorunların analizi. Ankara: SİM Matbaacılık Ltd. Şti.
• Ekici, D. (2017). Sağlık bakım hizmetinin yönetimi. Ankara: SİM Matbaacılık Ltd. Şti.
• Filiz, M. (2020). Sağlık kurumlarında liderlik tarzı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların sistematik derlemesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 276-296.
• Güley, A. Ö., & Kurutkan, M. N. (2021). Sağlık hizmetlerinde kalite kavramının bibliyometrik analizi: çalışmalar ve eğilimler. Journal of Innovative Healthcare Practices, 2(1), 1-22.
• Gülkaya, G. (2012). Servis sorumlu hemşirelerinin transformasyonel liderlik davranışları ve birlikte çalıştıkları hemşirelerin motivasyon durumları [Yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Gün, İ., & Aslan, Ö. (2018). Liderlik kuramları ve sağlık işletmelerinde liderlik. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 5(3), 217-226.
• Hall, H. H. (2016). An exploration of the relationship between servant leadership characteristics of nurse leaders and the perception of empowerment among their followers [Doctoral Dissertation]. Indiana Wesleyan University.
• Hanse, J. J., Harlin, U., Jarebrant, C., Ulin, K., & Winkel, J. (2016). The impact of servant leadership dimensions on leader-member exchange among health care professionals. J Nurs Manag, 24(2), 228–234. https://doi.org/10.1111/jonm.12304
• Huang, P. C. (2016). The study on influences of servant-leadership and motivation on nurses’ intention to say [Doctoral Dissertation]. University of Suffolk.
• Hersey, P., Blanchard, K.H., & Johnson, D. E. (2013). Management of organizational behavior: leading human resoruces. Pearson.
• Kaya, S. (Ed.). (2013). Sağlık kurumlarında kalite yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Kırkpınar, S., & İşcan, Ö. F. (2018). Liderlik tarzlarının iş tatmini ve örgütsel bağlılığa etkileri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(1), 65-85.
• Kurnaz, G. (2016). Hizmetkâr liderlik ile örgütsel güven ilişkisi üzerine bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Küsbeci, P. (2022). Sağlık sektörü çalışanlarının iş tatminlerine yönelik literatür incelemesi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 4(1), 50-64.
• Laschinger, H. K. S., & Fida, R. (2014). New Nurses burnout and workplace wellbeing: the influence of authentic leadership and psychological capital. Burnout Research, 1, 19-28. https://doi.org/10.1016/j.burn.2014.03.002
• Lavoie-Tremblay, M., Fernet, C., Lavigne, G. L., & Austin, S. (2016). Transformational and abusive leadership practices: impacts on novice nurses quality of care and intention to leave. J Adv Nurs, 72, 582-592. https://doi.org/10.1111/jan.12860
• Marquis, B. L., & Huston, C. J. (2015). Leadership roles and management functions in nursing theory & applications. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. McCann, J. T., Graves, D., & Cox, L. (2014). Servant leadership, employee satisfaction, and organizational performance in rural community hospitals. International Journal of Business and Management, 9(10), 28-38. https://doi.org/10.5539/ijbm.v9n10p28
• Mikail, E. H., & Çora, H. (2020). Örgüt ikliminin özel sağlık sektöründe hizmet kalitesi üzerine yansımalarına ilişkin bir çalışma. Turkish Studies, 15(1), 481-498. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.39507
• Örgev, C., & Sütlü, E. S. (2018). Sağlık çalışanlarının hizmetkar liderlik algılarının örgüt iklimi ve örgütsel bağlılık üzerine etkileri: Bir kamu hastanesi örneği. Sağlık Akademisyenler Dergisi, 5(1), 47-53.
• Özer, Ö. (2019). Hemşirelerde hizmetkâr liderlik ve çalışan performansının incelenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(1), 105-112.
• Özkol Kılınç, K., & Öztürk, H. (2019, Mart, 7-10). Hemşirelikte hizmetkâr liderlik [Sözlü sunum]. IV. Uluslararası Kültür Sempozyumları: Uluslararası Sağlık, Toplum ve Kültür Sempozyumu, Amasya, Türkiye.
• Öztürk, Z., Doğuç, E., & Arıkan, G. (2017). Sağlık çalışanları tarafından algılanan durumsal liderlik stilleri (Ankara’da bir özel hastane örneği). Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 3(3),80-96.
• Park, M. H., & Hwang, C. J. (2015). Relationship between servant leadership of nurse managers and positive thinking and organizational commitment of nurses. Korean Comp Gov Rev, 19(1), 49-77.
• Parseyhan, B. G. (2014). Etkileşimci ve dönüşümcü liderlik davranışları ile örgütsel bağlılık ilişkisinde örgüt kültürünün rolü: sağlık kuruluşunda bir uygulama [Doktora tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Sayan, İ. (2018). Kurumsal liderlik tarzlarını algılamanın örgütsel bağlılık ve vatandaşlığa etkisinde çalışanların motivasyon seviyelerinin rolü ve bir araştırma [Doktora tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Seren İntepeler, Ş., & Barış, V. K. (2018). Dönüşümcü ve etkileşimci lider-izleyen ilişkilerinin hemşirelik ve sağlık hizmetlerine etkisi. ACU Sağlık Bil. Dergisi, 9(2), 97-104.
• Seren İntepeler, Ş., & Değirmenci Öz, S. (2022). Kalite yönetimi. Tatar Baykal, Ü., Ercan Türkmen, E. (Ed.), Hemşirelikte Yönetim (ss 243-266). Akademi Basın ve Yayıncılık.
• Şeker, T. N. (2021). Sağlık kurumlarında liderlik kavramının çalışan motivasyonu üzerindeki etkileri: bir tıp merkeziile bir zincir hastanede uygulanan bir alan araştırması [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Medipol Üniversitesi.
• Tatar Baykal, Ü., Çelik Durmuş, E., Aydemir Gedük, E., Akkaya, G., & Timuçin, A. (2022). Başarım değerlendirme. Tatar Baykal, Ü., Ercan Türkmen, E. (Ed.), Hemşirelikte Yönetim (ss 371-398). Akademi Basın ve Yayıncılık.
• Turali, Y. (2021). Bir özel hastanede çalışan hemşirelerin kalite yönetimi konusundaki bilgi tutum ve davranışları [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Medipol Üniversitesi.
• Uğurluoğlu, Ö., Şantaş, F., & Demirgil, B. (2013). Lider-üye etkileşimi ve tükenmişlik ilişkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 16(1), 1-21.
• Uğurluoğlu, Ö., Köse, S. D., & Köse, T. (2015). Sağlık çalışanlarının hizmetkâr liderlik algılarının lider-üye etkileşimi ve örgütsel güven üzerindeki etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(2), 239-262.
• Uysal, Ş. A., Keklik, B., Erdem, R., & Çelik, R. (2012). Hastane yöneticilerinin liderlik özellikleri ile çalışanların iş üretkenlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 15(1), 25-57.
• Ürek, D. (2015). Sağlık kurumlarında lider-üye etkileşim düzeyi ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Wang, X., Chontawan, R., & Nantsupawat, R. (2012). Transformational leadership: effect on the job satisfaction of Registered Nurses in a hospital in China. J Adv Nurs, 68, 444-451. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2011.05762.x
• Wong, C. A., Cummings, G. G., & Ducharme, L. (2013). The Relationship between nursing leadership and patient outcomes: a systematic review update. J Nurs Manag, 21, 709-724. https://doi.org/10.1111/jonm.12116
• Yadmaa, N. (2020). Lider üye etkileşiminin kariyer memnuniyeti ve bireysel performans üzerindeki etkisi: moğolistan sağlık kurumlarında bir araştırma [Yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Yılmaz, H., & Kantek, F. (2016). Türkiye’deki yönetici hemşirelerin liderlik tarzları: literatür inceleme. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 2(3), 110-117.
• Yılmaz, N., Yılmaz, E., & Orhan, R. E. (2021). Sağlık yönetimi öğrencilerinin sağlık hizmetlerinde kalite algısına yönelik bir araştırma. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 3(1), 64-78.
• Yiğit, A., & Alaoğlu, M. (2021). Sağlık kurumlarında transformayonel liderlik davranışlarının personel iş doyumuna etkisi: Bir meta analiz araştırması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 327-347.