AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ-RUSYA FEDERASYONU İLİŞKİLERİNDE GÜVENLİK VE ENERJİ GÜVENLİĞİ İKİLEMİ

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 68 - 101, 02.03.2024

Murat Yorulmaz , Sina Kısacık , Aslıhan Genç

Öz

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Rusya Federasyonu (RF) ilişkileri, geçmişte olduğu gibi bugün de uluslararası politikanın şekillenmesinde önemli bir yere sahiptir. Sovyetler Birliği’nin (SSCB) dağılması ve 11 Eylül (9/11) terör saldırıları sonrası ilişkilerde özellikle de Avrasya coğrafyasına yönelik uyum ve iş birliği çabaları dikkat çekse de, bunlar uzun soluklu olmamıştır. Vladimir Putin ile birlikte RF’nin pragmatik ve uzlaşmacı jeopolitik model temelli dış politika anlayışının ekonomi, ticaret, savunma sanayi gibi pek çok alanda kendini göstermesi ve RF’nin Asya Pasifik’e yönelen küresel güç mücadelesinde Çin ile çok yönlü iş birliği içine girmesi, ABD-RF ilişkilerindeki güvenlik ikilemini klasik bir güvenlik ikileminden daha da öteye taşıyarak derinleştirmekte ve çeşitlendirmektedir. Bu derinleşme ve çeşitlendirmenin küresel enerji dönüşümü temelinde önemli bir çıktısı da enerji güvenliği ikileminin ilişkilerde artarak yer almasıdır. Bu bağlamda, bu çalışmanın amacı, ABD-RF ilişkilerinde enerji güvenlik ikilemine sebep olan etmenleri mevcut güvenlik ikilemi çerçevesinde analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler

ABD, Rusya Federasyonu, Güvenlik İkilemi, Enerji Güvenlik İkilemi

THE SECURITY AND ENERGY SECURITY DILEMMA IN U.S.-RUSSIAN RELATIONS

Öz

United States (U.S.)-Russian relations are important in shaping international politics today like in the past. After the collapse of the Soviet Union (USSR) and the September 11 (9/11) terrorist attacks, efforts to harmonize and cooperate in relations, especially in Eurasia, attracted attention but did not last long. The manifestation of the pragmatic and consensual geopolitical model-based foreign policy approach of the Russian Federation under Vladimir Putin in many areas such as economy, trade, and defense industry, and the multifaceted cooperation of the Russian Federation with China in the global power struggle towards the Asia-Pacific, have deepened and diversified the security dilemma in the U.S.-Russian relations beyond a classical security dilemma. An important outcome of this deepening and diversification based on the global energy transformation is the increasing presence of the energy security dilemma in the relations. In this context, this study aims to analyze the factors that cause the energy security dilemma in U.S.-Russian relations within the framework of the current security dilemma.

Anahtar Kelimeler

The U.S., Russian Federation, Security Dilemma, Energy Security Dilemma

Kaynakça

• • Alhajjı, Anas (2023), ‘‘Creating Russian Gas Hub in Turkey is Possible, but a Complex Process’’, Energy Outlook Advisors, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://anasalhajjieoa.substack.com/p/creating-russian-gas-hub-in-turkey.
• • Ashford, Emma (2016), “Not-So-Smart Sanctions: The Failure of Western Restrictions Against Russia”, Foreign Affairs, Cilt 95, Sayı: 1, ss. 114-123.
• • Avşaroğlu, Nadir & Kılıçbeyli, Elif Hatun (2021) “Türk-Rus Enerji İşbirliği’nin ‘Yeni Bölgeselcilik’ Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi”, içinde (derleyen: Elif Hatun Kılıçbeyli) 100. Yılında Türkiye-Rusya İlişkileri: Çok Taraflı Gelişmeler, Karşılıklı Etkileşimler, Ankara: Nika Yayınevi, ss. 343-360.
• • Aydın, Levent (2022), “Bölüm 19 Rusya’nın Enerji Sektörü, Enerji Politikası ve OPEC ile İlişkileri”, içinde (editörler: S. Yılmaz & Ş. Ateş & V. B. Yılmaz & M. Küçükyılmaz & M. Kıratlı) Geçmişten Günümüze Ruslar ve Rusya, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ss. 509-533.
• • Balcı, Meral & Yavuz, Serkan (2022), “Chapter Three: Evaluation of the TurkStream Pipeline in Terms of the Energy Policies of Turkey and Russia”, içinde (editör: G. S. Derman) International Energy Policies, Newcastle upon Tyne, United Kingdom: Cambridge Scholars Publishing, ss. 309-321.
• • Barkey, Henri J. (2022), “US pipeline withdrawal marks new chapter in Eastern Mediterranean”, Ekathimerini: Opinion, 07.02.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.ekathimerini.com/opinion/1176904/us-pipeline-withdrawal-marks-new-chapter-in-eastern-mediterranean/.
• • Battır, Orhan & Yiğittepe, Levent (2023), “Rusya- Ukrayna Savaşında Yaptırımlar ve Enerji Güvenliği; Karşılıklı Ekonomik Bağımlılıklar Perspektifinden Bir Değerlendirme”, Yönetim ve Ekonomi (Manisa Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F.), Cilt 30, Sayı: 3, ss. 549-573.
• • Bhattacherjee, Kallol (2023), “Russia-India energy ties to increase this year, says Trade Commissioner”, The Hindu, 30.08.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, https://www.thehindu.com/news/national/russia-india-energy-ties-to-increase-this-year-says-trade-commissioner/article67252384.ece.
• • Bilgiç, Ali (2015), “Dünya Politikasında Güvenlik İkilemleri: Çatışan Anlayışlar, Değişen Örnekler ve Kavramın Geleceğine Yönelik Bir Çalışma”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 11, Sayı: 44, ss. 1-32.
• • Booth, Ken & Nicholas J. Wheeler (2008), The Security Dilemma: Fear, Cooperation and Trust in World Politics, New York: Palgrave Macmillan.
• • Borger, Julian (2014), “Barack Obama: Russian is a Regional Power Showing Weakness Over Ukraine”, The Guardian, 25.3.2014, Erişim Tarihi:10.11.2023, https://www.theguardian.com/world/2014/mar/25/barack-obama-russia-regional-power-ukraine-weakness.
• • Congressional Research Service (2022), “Russia’s Nord Stream 2 Natural Gas Pipeline to Germany Halted”, 10.03.2022, Erişim Tarihi: 18.12.2023, Erişim Adresi: https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IF/IF11138#:~:text=%C3%A0%2Dvis%20Russia.-U.S.%20Sanctions,2017%2C%202019%2C%20and%202020.
• • Corner, Elizabeth (2023), “Russia finalising Power of Siberia-2 gas pipeline route to China”, World Pipelines, 11.09.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.worldpipelines.com/project-news/11092023/russia-finalising-power-of-siberia-2-gas-pipeline-route-to-china/.
• • Derry, Clark Williams (2022), “The liquefied natural gas (LNG) boom in Europe isn’t all good news for U.S. exporters”, Institute for Energy Economics and Financial Analysis, 20.12.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://ieefa.org/resources/liquefied-natural-gas-lng-boom-europe-isnt-all-good-news-us-exporters.
• • Entous, Adam & Miller, Greg (2017), “U.S. Intercepts Capture Senior Russian Officials Celebrating Trump Win”, The Washington Post, 05.12.2017, Erişim Tarihi:12.10.2023, Erişim Adresi: https://www.washingtonpost.com/ world/national-security/us-intercepts-capture-senior-russian-officials-celebrating-trump-win/2017/01/05/ d7099406-d355-11e6-9cb0-54ab630851e8_story.html.
• • Friedman, Thomas L. (1998), “Now a Word From X”, The New York Times, 02.05.1998, Erişim Tarihi:16.11.2023, Erişim Adresi: https://www.nytimes.com/1998/05/02/opinion/foreign-affairs-now-a-word-from-x.html.
• • Gavin, Gabriel (2023), “Ukraine warns key Russian gas supply to Europe will be cut”, Politico EU, 12.07.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.politico.eu/article/ukraine-warns-it-wont-negotiate-new-russian-gas-transit-deal/.
• • Genç, Aslıhan (2021), “Rusya-Çin İlişkilerinde Arktik Bölge”, içinde (editörler: M. Yorulmaz & S. Yılmaz) Avrasya Denkleminde Rusya-Çin Rekabeti, Ankara: Astana Yayınları, ss. 137-157.
• • Godement, François (2019), “Dotting the I’s and Crossing the T’s : Sino-Russian Cooperation in Action”, Carnegie Endowment for International Peace, 08.10.2019, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://carnegieendowment.org/2019/10/08/dotting-i-s-and-crossing-t-s-sino-russian-cooperation-in-action-pub-82898.
• • Goursaud, Lisa (2023), “Understanding the US deployment in the Eastern Mediterranean”, L’Orient Today, 28.10.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://today.lorientlejour.com/article/1355134/understanding-the-us-deployment-in-the-eastern-mediterranean.html.
• • Gutterman, Steve (2014), “Russia Uses 1999 NATO Bombing in Media War Over Crimea”, Reuters, 16.11.2023, Erişim Tarihi:16.11.2023, Erişim Adresi: https://www. reuters.com/article/us-ukraine-crisis-russia-kosovo/russia-uses-1999-nato-bombing-in-media-war-over-crimea-idUSBREA2N0SC20140324/.
• • Harvard University Ukrainian Research Institute, “Europe's Gas Crisis and Russian Energy Politics: Experts Respond”, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://huri.harvard.edu/tcup-commentary/europes-gas-crisis-russian-energy-politics.
• • Helvacıköylü, Gamze (2022), “Bölüm 26: 2000’li Yıllarda Türkiye-Rusya Siyasi İlişkilerinde Güncel Sorunların Yeri”, içinde (editörler: S. Yılmaz & Ş. Ateş & V. B. Yılmaz & M. Küçükyılmaz & M. Kıratlı) Geçmişten Günümüze Ruslar ve Rusya, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ss. 659-682.
• • Herszenhorn, David M. & Barry, Ellen (2011), “Putin Contends Clinton Incited Unrest Over Vote”, The New York Times, 08.12.2011, Erişim Tarihi: 8.11.2023, Erişim Adresi: https://www.nytimes.com/2011/12/09/world/europe/putin-accuses-clinton-of-instigating-russian-protests.html.
• • Hunter, Neil (2021), “Feature: Bypassing Ukrainian gas transit 'the only goal' of Nord Stream 2: Vitrenko”, S&P Global Commodity Insights, 24.11.2021, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.spglobal.com/commodityinsights/en/market-insights/latest-news/natural-gas/112421-feature-bypassing-ukrainian-gas-transit-the-only-goal-of-nord-stream-2-vitrenko.
• • Jervis, Robert (1978), “Cooperation Under the Security Dilemma”, World Politics, Cilt 30, Sayı: 2, ss. 167-214.
• • Kısacık, Sina (2017), “The Ukraine Policy of the Russian Federation and The Paradigms in European Energy Security”, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İngilizce Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Programı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Temmuz 2017.
• • Kısacık, Sina (2020), “Chapter 14: Understanding the 21st Century’s Specific Eurasian Regional Security and Energy Security Parameters in the Turkish-American Relationship: A Case Study on South Caucasus and Central Asia”, içinde (editörler: Hüseyin Işıksal & Ozan Örmeci) Historical Examinations and Current Issues in Turkish-American Relations, Berlin: Peter Lang, ss. 347-378.
• • Kısacık, Sina & Gülbay, Alper (2022), “2000 Sonrası Türkiye ve Rusya’nın Doğu Akdeniz’deki Güvenlik ve Enerji Politikalarının Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt 130, Sayı: 257, ss. 445-462.
• • Kirwin, Joe (2022), “The Nabucco failure: Juncker and Vestager negligence enhanced EU dependence on Russian gas”, The Brussels Times, 21.03.2022, Erişim Tarihi: 18.12.2023, Erişim Adresi: https://www.brusselstimes.com/211842/the-nabucco-failure-juncker-and-vestager-negligence-enhanced-eu-dependence-on-russian-gas.
• • Korgun, Irina (2023), “How South Korea balances its energy trade with Russia amid Western sanctions”, KoreaPro, 04.12.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://koreapro.org/2023/12/how-south-korea-balances-its-energy-trade-with-russia-amid-western-sanctions/.
• • Maue, Ryan (2022), “Russian gas pipeline sytem and key gas line projects”, 25.02.2022, Erişim Tarihi: 18.12.2023, Erişim Adresi: https://twitter.com/RyanMaue/status/ 1497267326827343872/photo/1.
• • McGain, John (2015), “John McGain Says US is Engaged In Proxy War With Russia In Syria”, The Guardian, 04.11.2015, Erişim Tarihi: 15.10.2023, Erişim Adresi: https://www.theguardian.com/us-news/2015/oct/04/john-mccain-russia-us-proxy-war-syria-obama-putin.
• • Mcmillan, Bart M. & Shin, Eunkyung Kim & Tse, Vivian (2022), “US Government Imposes Sanctions on Nord Stream 2 and Issues Russia-Related General License 4”, Baker McKenzie Global Sanctions and Export Controls Blog, 24.02.2022, Erişim Tarihi: 18.12.2023, Erişim Adresi: https://sanctionsnews.bakermckenzie.com/us-government-imposes-sanctions-on-nord-stream-2-and-issues-russia-related-general-license-4/.
• • McWilliams, Ben & Sgaravatti, Giovanni & Tagliapietra, Simone & Zachmann, Georg (2023), “The European Union is ready for the 2023-24 winter gas season”, Bruegel Analysis, 10.10.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.bruegel.org/analysis/european-union-ready-2023-24-winter-gas-season.
• • Mahle, Melissa B. & Pişmişoğlu Sinan (2023), “U.S. Sanctions on Russia: Growing Risks for Turkish Companies”, Bradley Intelligence Report, 26.09. 2023, Erişim Tarihi: 18.12.2023, Erişim Adresi: https://www.bradley.com/insights/publications/ 2023/09/us-sanctions-on-russia-growing-risks-for-turkish-companies.
• • Mearsheimer, John J. (2014), “Why the Ukraine Crisis Is the West’s Fault”, Foreign Affairs, Cilt 93, Sayı: 5, ss. 77-89.
• • Merani, Megha (2022), “‘We cannot replace Russian gas’, says Qatar Emir”, Arabian Gulf Business Insight, 15.09.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.agbi.com/articles/we-cannot-replace-russian-gas-says-qatar-emir/.
• • Myers, Lucas (2023), “China’s Economic Security Challenge: Difficulties Overcoming the Malacca Dilemma”, Georgetown Journal of International Affairs, 22.03.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://gjia.georgetown.edu/2023/03/22/ chinas-economic-security-challenge-difficulties-overcoming-the-malacca-dilemma/.
• • NTV (2024), “Son Dakika Haberi: Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsveç'in NATO üyeliği kararını onayladı”, 26.01.2024, Erişim Tarihi: 01.02.2024, Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/turkiye/son-dakika-haberi-cumhurbaskani-erdogan-isvecin-nato-uyeligikararini-onayladi,kjvWV5WQmkiTPnIig-d2PQ.
• • Oil & Gas Journal (2023), “EIA: US was top LNG exporter globally in first-half 2023”, 12.09.2023, Erişim Tarihi: 07.12.2023, Erişim Adresi: https://www.ogj.com/general-interest/economics-markets/article/14298834/eia-us-was-top-lng-exporter-globally-in-firsthalf-2023.
• • Oil & Gas Journal (2023), “Russian oil export volume, revenues ebb in October”, 20.11.2023, Erişim Tarihi: 04.12.2023, Erişim Adresi: https://www.ogj.com/general-interest/economics-markets/article/14301758/russian-oil-export-volume-revenues-ebb-in-october?o_eid=8321F7723501B2C&oly_enc_id=8321F7723501B2C&rdx+.ident[pull]=omeda|8321F7723501B2C.
• • Oil & Gas Journal (2023), “Rystad Energy: New natural gas production needed to meet demand”, 05.10.2023, Erişim Tarihi: 07.12.2023, Erişim Adresi: https://www.ogj.com/general-interest/economics-markets/article/14299887/rystad-energy-new-natural-gas-production-needed-to-meet-demand.
• • Oldberg, Ingmar (2016), “Is Russia a Status Quo Power?”, The Swedish Institute of International Affairs, Sayı: 1, ss. 1-13.
• • Orhan, Duygu Dersan (2022), “Bölüm 31: Küresel Güç Arayışı Bağlamında Rusya’nın Libya Politikası”, içinde (editörler: S. Yılmaz & Ş. Ateş & V. B. Yılmaz & M. Küçükyılmaz & M. Kıratlı) Geçmişten Günümüze Ruslar ve Rusya, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ss. 783-801.
• • Öcal, Hakkı (2023), “A new chapter in the Eastern Mediterranean”, Daily Sabah, 09.01.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.dailysabah. com/opinion/columns/a-new-chapter-in-the-eastern-mediterranean.
• • Öğütçü, Mehmet (2023), Yeni Dünya Düzeninde Enerji Savaşları: Türkiye Neresinde?, İstanbul: Destek Yayınları.
• • Perdana, Sigit & Vielle, Marc & Schenckery & Maxime (2022), “European Economic impacts of cutting energy imports from Russia: A computable general equilibrium analysis”, Energy Strategy Reviews, Cilt 44, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://doi.org/10.1016/j.esr.2022.101006.
• • Radio Liberty (2021), “Lavrov Says Russia Doesn’t Want To See U. S. Troops In Central Asia”, 24.08.2021, Erişim Tarihi:11.10.2023, Erişim Adresi: https://www.rferl.org/a/russia-no-us-central-asia/31426045.html.
• • Reuters (2023), “Russia Warns United States: We Have The might to Put You In Your Place”, 17.03.2023, Erişim Tarihi: 10.11.2023, Erişim Adresi: https://www.reuters.com/world/europe/russia-will-put-its-enemies-such-united-states-their-place-medvedev-says-2022-03-17/.
• • “Russian President’s Decree-About National Security Strategies Russian Federation: “On the National Security Strategy of the Russian Federation (Russian Legislative Assembly, 2016, No. 1, Article 212). Approved by decree of the President of the Russian Federation on July 2, 2021. No 400”, Erişim Tarihi: 25.01.2023, Erişim Adresi: https://rusmilsec.files.wordpress.com/2021/08/nss_rf_2021_eng_.pdf.
• • Saidel, Nicholas & Garner, Godfrey (2022), “The Us Should Link Eastern Mediterranean Gas To Europe To Subvert Russia”, The Hill: Opinion/Energy And Environment, 15.03.2022, Erişim Tarihi: 19.12.2023: Erişim Adresi: Https://Thehill.Com/Opinion/Energy-Environment/598111-The-Us-Should-Link-Eastern-Mediterranean-Gas-To-Europe-To-Subvert/.
• • Sakal, Halil Burak (2021), “Türkiye ve Rusya Arasında Doğalgaz Ticareti”, içinde (derleyen: Elif Hatun Kılıçbeyli) 100. Yılında Türkiye-Rusya İlişkileri: Çok Taraflı Gelişmeler, Karşılıklı Etkileşimler, Ankara: Nika Yayınevi, ss. 281-316.
• • Samaha, Yousra & Bakr, Amena (2023), “Qatar's Al-Kaabi Sees Russian Gas Eventually Returning to Europe”, Energy Intelligence, 14.01.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.energyintel.com/00000185-afe9-db9a-a3ef-efff38af0000.
• • Sanchez, Raf (2013), “Barack Obama Cancels Meeting with Vladimir Putin over Edward Snowden”, The Telegraphy, 07.08.2023, Erişim Tarihi:02.11.2023, https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/10228529/Barack-Obama-cancels-meeting-with-Vladimir-Putin-over-Edward-Snowden.html.
• • Shikin, Vasily & Bhandari, Amit (2017), “Russia – India Energy Cooperation: Trade, Joint Projects, and New Areas”, Russian International Affairs Council-Indian Council of Global Relations, No: 13, Ekim 2017, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.gatewayhouse.in/wp-content/uploads/2017/10/GH-RIAC_Russia---India-Energy-Paper_Web_2017.pdf.
• • Simon, Zoltan (2024), “Orban to Fold on Sweden’s NATO Bid After Overplaying Hand”, Bloomberg, 24.01.2024, Erişim Tarihi: 01.02.2024, Erişim Adresi: https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-01-24/orban-set-to-fold-on-sweden-s-nato-bid-after-overplaying-hand.
• • Smale, Alison & Shear, Michael D., (2024), “Russia Is Ousted From Group of 8 by U.S. and Allies”, The New York Times, 24.03.2023, Erişim Tarihi:28.10.2023, https://www.nytimes.com/2014/03/25/world/europe/obama-russia-crimea.html.
• • Soçneva, Inga Olegovna (2021), “Türk Akımı: Rus-Avrupa Doğalgaz Taşıma Sisteminin Gelecekte Olası Sorunlarına Ayna Tutmak”, içinde (derleyen: Elif Hatun Kılıçbeyli) 100. Yılında Türkiye-Rusya İlişkileri: Çok Taraflı Gelişmeler, Karşılıklı Etkileşimler, Ankara: Nika Yayınevi, ss. 259-280.
• • Solms, Sune von & Heerden, Renier van (2015), “The Consequences of Edward Snowden NSA Related Information Disclosures”, Erişim Tarihi: 02.11.2023, Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/275019554_The_ Consequences_of_Edward_Snowden_NSA_Related_Information_Disclosures.
• • Stein, Daniel D. (2020), “Trans-Caspian Pipeline—Still a pipe dream?”, Atlantic Council Energy Source, 20.08.2020, Erişim Tarihi: 18.12.2023, Erişim Adresi: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/energysource/trans-caspian-pipeline-still-a-pipe-dream/.
• • Sushentsov, Andrei A. & Suchkov, Maxim A. (2019), “The Nature of the Modern Crisis in U.S.-Russia Relations”, Russia in Global Affairs, 17.01.2019, Erişim Tarihi: 27.10.2023, Erişim Adresi: https://eng.globalaffairs.ru/articles/the-nature-of-the-modern-crisis-in-u-s-russia-relations/.
• • Tang, Shipping (2012), “The Security Dilemma: A Conceptual Analysis”, Security Studies, Cilt 45, Sayı: 3-4, ss. 389-400.
• • TASS-Russian News Agency (2023), “Gas hub in Turkey needs electronic platform for trading gas to Europe — Putin”, 11.10.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://tass.com/economy/1688975.
• • TASS-Russian News Agency (2023), “Putin believes Europe will continue to buy LNG from US, although Russian gas is cheaper” 11.10.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://tass.com/economy/1688949.
• • The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation (2023), “The Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation - Approved by Decree of the President of the Russian Federation No. 229, March 31, 2023”, Erişim Tarihi: 31.12.2023, Erişim Adresi: https://mid.ru/ru/foreign_policy/official_documents/1860586/?lang=en.
• • The White House (2022), “National Security Strategy”, Ekim 2022, Erişim Tarihi: 12.12.2022, Erişim Adresi: https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/11/8-November-Combined-PDF-for-Upload.pdf.
• • Telli, Azime (2022), “Chapter 14: Assessing Energy Diplomacy in the Eurasian Region: The Geopolitical Implications for Energy Cooperation”, içinde (editörler: G. Tüysüzoğlu & A. Özkan) Conflict Areas in the Caucasus and Central Asia, London: Lexington Books, ss. 319-333.
• • Teslova, Elena (2023), “Work on establishment of gas hub in Türkiye to reach practical stage soon, says Russian deputy premier”, Anatolia Agency (AA), 25.11.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/work-on-establishment-of-gas-hub-in-turkiye-to-reach-practical-stage-soon-says-russian-deputy-premier/3064746.
• • Track, Bill (2021), “US Congress SRES271: A resolution affirming that the United States supports the Eastern Mediterranean Gas Forum and the Eastern Mediterranean gas pipeline”, 15.06.2021, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Adresi: https://trackbill.com/bill/us-congress-senate-resolution-271-a-resolution-affirming-that-the-united-states-supports-the-eastern-mediterranean-gas-forum-and-the-eastern-mediterranean-gas-pipeline/2134732/.
• • Uluslararası Politika Akademisi (2023), “Dr. Sina Kısacık’la Almanya’nın Enerji Politikası Hakkında Mülakat”, 29.09.2023, Erişim Tarihi: 18.12.2023, Erişim Adresi: http://politikaakademisi.org/2023/09/29/dr-sina-kisacikla-almanyanin-enerji-politikasi-hakkinda-mulakat/.
• • Wachtmeister, Henrik (2023), “Russia-China energy relations since 24 February: Consequences and options for Europe”, Swedish National China Centre/Stockholm Centre for Eastern European Studies, 01.06.2023, Erişim Tarihi: 19.12.2023, Erişim Tarihi: https://www.ui.se/globalassets/ui.se-eng/publications/sceeus/russia-china-energy-relations-since-24-february.pdf.
• • Yegin, Mehmet (2022), “United States Policy in the Eastern Mediterranean”, Comparative Southeast European Studies, Cilt 70, Sayı: 3, ss. 439–461.
• • Yorulmaz, Murat & Kısacık, Sina (2023), “Güvenlik ve Enerji Boyutları Bağlamında Rusya’nın Büyük Güç Stratejisi”, içinde (editörler: H. Çomak & B. Ş. Şeker & H. Yıldırım-Çınar) Küresel Aktörler ve Büyük Güç Rekabeti, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ss. 473-486.
• • Yorulmaz, Murat (2014), “ABD-Rusya Federasyonu İlişkilerinde Güvenlik İkilemi (2001-2012)”, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• • Zhang, Zhong Xiang (2011), “China’s energy security, the Malacca dilemma and responses”, Energy Policy, Cilt 39, Sayı: 12, Aralık 2011, ss. 7612-7615.
• • Ziegler, Charles E. (2014), “Russian-American Relations: From Tsarism to Putin”, International Politics, Cilt 51, Sayı: 6, ss. 671-692.
• • Ziegler, Charles E. (2020-2021), “A Crisis of Diverging Perspectives: U. S. -Russian Relations and the Security Dilemma’’, The Scholar Texas National Security Review, Cilt 4, Sayı: 1, ss. 11-33.