Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin Tüccar Müritleri

Yıl 2025, Sayı: Mevlâna Özel Sayısı, 117 - 130, 10.12.2025

Abdullah Burgu

https://doi.org/10.23897/usad.1680434

Öz

Türkiye Selçukluları zamanında bizzat sultanlar ve devlet adamları tarafından geliştirilen iktisadi politikalar sayesinde Anadolu'da ticari faaliyetler zirveye ulaşmış, gündelik hayatın önemli bir parçası haline gelmiştir. Artan ticari faaliyetler neticesinde kozmopolit bir şehre dönüşen Konya’da yaşayan yerli ve yabancı tüccarların sultan, emir ve eşrafın yani sıra şehirde meskûn mutasavvıflarla da yoğun ilişki içerisinde bulundukları anlaşılmaktadır. Şehre gelip giden tacirlerden mürit ve dostları olduğu bilinen Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin dönemin en seçkin zümresini temsil eden bu kişiler ile münasebetinin mahiyeti genellikle mürşit-mürit ilişkisi çerçevesinde şekillenmiştir. Ayrıca Selçuklu Konya’sında yaşayan diğer âlim ve sufilerin Mağrip’ten yani Batı dünyasından dostları varken Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Horasan, Irak, Hindistan gibi Doğu bölgelerinden tacir dostları olması dikkat çekicidir. Şüphesiz bu durum, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin doğduğu topraklar ve aile bağları ile ilgili bir gelişme olarak göze çarpmaktadır. Diğer yandan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin tüccarlar ile ilişkisi tasavvufi gelenek üzerinden şekillenirken, şehir eşrafı ile münasebetleri siyasi ve sosyal yaşamın dinamikleri ile gelişmiştir. Tüm bunlar, Selçuklular döneminde Konya'da yaşayan ve bir kısmı denizaşırı yolculuklar yapan tüccarların isimlerini, yaptıkları işleri, hatta gidip geldikleri ülkeleri öğrenmemizi sağlayacak detayları içermektedir. Böylece hem dönemin Selçuklu ticareti hayatından kesitlerin hem de Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin tüccarlar ile kurduğu bağların ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışmada Mevlevi kaynakları ile Anadolu'nun yerli kaynakları üzerinden hareket ile özgün bilgiler elde edilmiş ve bunlar prosopografik yaklaşım ile yorumlanmıştır. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin tüccarlar ile genellikle mürşit-mürit çerçevesinde gelişen bir ilişkiler ağı olduğuna dair argümanlar tespit edilmiştir. Böylece tüccar zümrelerin ve şehir eşrafının, seçkin bir mutasavvıfa olan bağlılık örnekleri bağlamında Türkiye Selçuklu dünyasının zengin kültürel atmosferine yönelik ne tür katkı sağladıklarına dair sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ Celâleddîn Rûmî , Konya , Tüccar

The Merchant Disciples of Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī

Öz

During the Seljuk period in Anatolia, thanks to the economic policies developed by the sultans and statesmen themselves, commercial activities reached their peak in Anatolia and became an important part of daily life. As a result of increasing commercial activities, it is understood that the local and foreign merchants living in Konya, which became a cosmopolitan city, had intense relations with the sultan, emirs, and notables as well as the Sufis living in the city. The nature of the relationship between Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī’s, who was known to have disciples and friends from among the merchants who frequently traveled to and from the city, and these people, who represented the most distinguished group of the period, was generally shaped within the framework of the mentor-disciple relationship. In addition, it is striking that while other scholars and Sufis living in Seljuk Konya had friends from the Maghreb, that is, from the Western world, Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī’s had merchant friends from Eastern regions such as Khorasan, Iraq, and India. This situation undoubtedly stands out as a development related to the lands where Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī was born and his family ties. On the other hand, while Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī’s relationship with merchants was shaped by the Sufi tradition, his relations with the city's notables blossomed with the dynamics of political and social life. These include details that allow us to learn the names of merchants living in Konya during the Seljuk period, some of whom traveled overseas, the jobs they did, and even the countries they visited. Thus, it is aimed to reveal both sections of the Seljuk trade life of the period and the ties that Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī established with the merchants. Original information was obtained from Mevlevi and Anatolian sources and interpreted using a prosopographic approach. Arguments that Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī had a network of relations with merchants, generally developing within the framework of mentor-disciple, were identified. Thus, conclusions were reached about the kind of contributions of merchant groups and city notables to the rich cultural atmosphere of the Seljuk world of Turkey in the context of their examples of devotion to a distinguished Sufi.

Anahtar Kelimeler

Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī , Konya , Merchant

Kaynakça

• Baykara, T. (1985). Türkiye Selçukluları devrinde Konya. Ankara: Kültür Bakanlığı Public.
• Bayram, M. (2012). Sosyal ve siyâsî boyutlarıyla Ahi Evren – Mevlânâ mücadelesi. Konya: NKM Public.
• Burgu, A. (2023). Türkiye Selçuklularının Çöküş Döneminde Ticaret (1246-1279). Z. Odabaşı (Ed.). Türkiye Selçuklu Sultanlarık külliyatı inside (p. 263-282). Konya: Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Public.
• Ceyhan, S. (2010). Şems-i Tebrîzî. Diyanet İslam ansiklopedisi (Vol. 38, 511-516). Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Public.
• Eflâkî, A. (2012). Ariflerin menkıbeleri (Yazıcı, T. Trans.). Istanbul: Kabalcı Public.
• İbn Battûta. (2018). İbn Battûta seyahatnâmesi (Aykut, A. S. Trans.). Istanbul: Yapı kredi Public.
• Lewis, F. Mevlânâ geçmiş ve şimdi, Doğu ve Batı (Çağalı Güven G. & Koyukan, H. Trans.). İstanbul: Kabalcı Public.
• Kazvinî, Z. (1848). Âsârü’l-bilâd ve ahbârü’l-ibâd (Wüstenfeld, H. F. Publish.). Göttingen.
• Küçük, O. N. (2016). Mevlânâ ve Hünkâr –Devlet yöneticileriyle ilişkileri ve Moğol casusluğu iddiaları-. Istanbul: Nefes Public.
• Küçük, S. (2015). Mevleviyye. S. Ceyhan (Ed.), Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür inside (s. 489-544). Istanbul: İsam Public.
• Mevlânâ C. (1963). Mektuplar (Gölpınarlı, A. Trans.). Istanbul: İnkılap ve Aka Public.
• Miquel, A. (1991). İslâm ve medeniyeti doğuştan günümüze (Vol. I-II) (Fidan, A. & Menteş, H. Trans.). Ankara: Birleşik Public.
• Paydaş, K. (2007). Mevlâna Celâleddin’in Anadolu Selçukluları ile olan münasebetleri. Harran Ü. İlahiyat Fak. Dergisi (18), 23-35.
• Schimmel, A. (1980). The triumphal sun- A study of the works of Jalaloddin Rumi-. London: East-West Public.
• Sipehsâlâr, F. (1977). Mevlânâ ve etrafındakiler (Yazıcı, T. Trans.). Istanbul: Tercüman 1001 Temel Eser. Sümer, F. (1985). Yabanlu pazarı. Istanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Public.